Atiso - “cây xóa nghèo” giúp nhiều hộ dân Sa Pa nâng cao thu nhập, ổn định đời sống

Sa Pa không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc núi non hùng vĩ, bản làng yên bình và du lịch sôi động, mà còn đang trở thành vùng trồng dược liệu quan trọng của cả nước. Trong đó, cây atiso được đánh giá là “cây xóa nghèo”, giúp nhiều hộ dân miền núi nâng cao thu nhập, ổn định đời sống và hướng tới làm giàu bền vững.

Những năm gần đây, nhận thấy giá trị kinh tế lớn từ cây dược liệu này, Sa Pa đã định hướng mở rộng diện tích, hình thành các vùng trồng tập trung. Nếu trước đây, mỗi hộ chỉ trồng vài khóm quanh vườn, thì nay phường Hàm Rồng, Sa Pả, Cầu Mây và xã Tả Phìn đã trở thành những "vùng nguyên liệu atiso" có quy mô lớn.

Theo số liệu thống kê của cơ quan chức năng và các địa phương, tổng diện tích trồng cây dược liệu trên địa bàn toàn tỉnh hiện đạt 4.246 ha, trong đó cây dược liệu lâu năm là 3.215 ha, cây dược liệu trồng hằng năm là 1.031 ha. Sản lượng thu hoạch cây dược liệu từ đầu năm đến nay đạt 16.650 tấn tươi, bao gồm actiso, chè dây, giảo cổ lam, chùa dù, sa nhân, cây thuốc tắm người Dao...

Cây hoa atiso được trồng tại Sa Pa.

Atiso có ưu điểm lớn là cho thu hoạch liên tục. Trong điều kiện chăm sóc tốt, người dân có thể thu 7–8 lứa lá mỗi năm, cứ 20–30 ngày lại có một đợt thu mới, tạo nguồn thu ổn định quanh năm – điều mà ít loại cây trồng vùng cao nào có được. Nhờ đó, sản lượng atiso Sa Pa đạt gần 2.000 tấn/năm, mang lại doanh thu khoảng 5 tỷ đồng cho người trồng.

Không chỉ hiệu quả trên diện tích lớn, ngay cả những hộ có ít đất canh tác cũng có thể làm giàu nhờ trồng cây atiso. Nhiều hộ dân với chỉ 1.000–2.000 m² đã thu lãi từ 50–70 triệu đồng/năm; hộ trồng từ 0,4 ha có thể thu lãi tới 100 triệu đồng/năm. Đối với bà con dân tộc thiểu số nơi vùng cao Sa Pa, đây là nguồn thu đáng kể, giúp nhiều gia đình có điều kiện sửa nhà, đầu tư máy móc, mở rộng sản xuất và cho con cái học hành tốt hơn.

Atiso cũng là cây trồng giúp giảm áp lực lên đất rừng. Nhờ thu nhập ổn định từ loài cây này, người dân đã hạn chế việc phá rừng làm nương rẫy, đồng thời thay đổi tập quán canh tác du canh, hướng đến sản xuất ổn định và bền vững hơn. Từ những luống atiso ban đầu trồng để dùng trong gia đình, Sa Pa nay đã hình thành những cánh đồng xanh mướt, trở thành vùng chuyên canh dược liệu đặc trưng. Cây atiso chuyển mình từ cây vườn nhà sang cây trồng hàng hóa chủ lực, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược trong chiến dịch xóa đói giảm nghèo của địa phương.

Một trong những yếu tố quyết định sự thành công của mô hình trồng atiso tại Sa Pa chính là sự tham gia của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị. Đặc biệt, Công ty TNHH Một thành viên Traphaco Sa Pa đã đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu thụ, chế biến và nâng cao giá trị dược liệu tại địa phương.

Toàn bộ sản lượng atiso của Sa Pa được Traphaco thu mua theo hợp đồng liên kết với người dân. Nhờ đó, nông dân không còn nỗi lo "được mùa mất giá", không lo ùn ứ hàng, đồng thời được hướng dẫn kỹ thuật trồng theo tiêu chuẩn GACP-WHO – tiêu chuẩn thực hành tốt nuôi trồng và thu hái dược liệu theo Tổ chức Y tế Thế giới.

Sản phẩm trà phun sương atiso của công ty Traphaco Sa Pa.

Atiso sau khi thu mua được đưa vào chế biến thành nhiều sản phẩm có giá trị cao như cao atiso, trà túi lọc, trà phun sương, trà hòa tan… Nhiều sản phẩm trong số đó đã đạt chứng nhận OCOP, đóng góp vào phát triển thương hiệu "Atiso Sa Pa" uy tín trên thị trường. Quá trình chế biến sâu giúp tăng giá trị sản phẩm lên gấp nhiều lần so với bán lá tươi, từ đó nâng hiệu quả kinh tế của cây atiso và mở ra hướng phát triển bền vững.

Không chỉ hỗ trợ về đầu ra, doanh nghiệp còn thường xuyên cử cán bộ kỹ thuật đến hướng dẫn bà con kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái và bảo quản nguyên liệu. Nhờ đó, chất lượng atiso ngày càng được nâng cao, đáp ứng các yêu cầu khắt khe của ngành dược liệu.

Hành trình phát triển của cây atiso tại Sa Pa là minh chứng sinh động cho thấy: khi có sự đồng hành giữa Nhà nước – doanh nghiệp – người dân, một loại cây dược liệu hoàn toàn có thể trở thành chìa khóa mở ra cơ hội phát triển kinh tế, góp phần xóa đói giảm nghèo bền vững.

Atiso không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho hàng trăm hộ dân, mà còn góp phần bảo vệ môi trường, tạo việc làm, thúc đẩy du lịch và định hình thương hiệu dược liệu của vùng Tây Bắc. Từ mô hình thành công này, Sa Pa hướng tới xây dựng vùng dược liệu chất lượng cao, có chỗ đứng trên thị trường và trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn miền núi trong những năm tới.

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/atiso-cay-xoa-ngheo-giup-nhieu-ho-dan-sa-pa-nang-cao-thu-nhap-on-dinh-doi-song-20251209163851385.htm