Khi nhắc đến Hát Bội, một loại hình nghệ thuật sân khấu đã in sâu vào tâm hồn của người dân Việt Nam, người ta không thể không nghĩ đến những buổi diễn rực rỡ sắc màu, những âm thanh trống chiêng vang vọng, và những nhân vật lịch sử oai hùng được tái hiện sống động trên sân khấu. Từ Bắc vào Nam, Hát Bội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, đặc biệt là ở miền Trung và Nam Bộ, nơi nghệ thuật này được yêu mến và phát triển mạnh mẽ suốt hàng trăm năm qua.
Có lẽ ít ai biết rằng, Hát Bội đã trải qua một hành trình dài để có được vị thế như ngày hôm nay. Từ thế kỷ XVII, khi Đào Duy Từ (1572 – 1634), danh thần thời chúa Nguyễn, mang Hát Bội từ miền Bắc vào Đàng Trong, nghệ thuật này đã dần dần chiếm lĩnh trái tim của người dân nơi đây. Qua các thế kỷ, dưới bàn tay tài hoa của những nghệ nhân như Đào Tấn, Hát Bội không chỉ đơn thuần là một nghệ thuật dân gian mà đã vươn lên trở thành nghệ thuật cung đình, được bảo trợ bởi triều đình Huế. Những vở tuồng kinh điển như “Sơn Hậu,” “Diễn Võ Đình,” “Tam Nữ Đồ Vương” đã khắc sâu trong lòng người xem, thể hiện tinh thần bi hùng, lòng trung thành và những giá trị đạo đức cao đẹp của dân tộc Việt Nam.
Dù vậy, với sự biến đổi không ngừng của thời gian, Hát Bội cũng không tránh khỏi những thăng trầm. Từ chỗ là nghệ thuật biểu diễn chính trong các dịp lễ hội, tế lễ, Hát Bội dần dần phải nhường chỗ cho những loại hình nghệ thuật mới, hiện đại hơn. Những đoàn Hát Bội từng lừng lẫy như Đồng Thinh, Bầu Luông, Bầu Mầu… giờ đây chỉ còn lại trong ký ức của những người yêu nghệ thuật truyền thống. Tuy nhiên, ngọn lửa đam mê trong lòng các nghệ nhân vẫn chưa bao giờ tắt. Họ vẫn tiếp tục gắn bó với sân khấu, tiếp tục truyền dạy cho thế hệ trẻ với hy vọng giữ gìn và lan tỏa ngọn lửa nghệ thuật, để Hát Bội không bao giờ bị lãng quên.
Ngày nay, nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị Hát Bội đang được đẩy mạnh tại nhiều địa phương trên cả nước. Từ Bình Định, Vĩnh Long, Quảng Ngãi, cho đến những vùng đất khác, các chương trình giảng dạy, phục dựng và quảng bá Hát Bội đang từng bước đưa loại hình nghệ thuật này đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Không chỉ là những buổi biểu diễn trong các dịp lễ hội, Hát Bội còn được lồng ghép vào các chương trình du lịch văn hóa, tạo ra một sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút sự quan tâm của du khách trong và ngoài nước. Đây vừa là một cách để bảo tồn Hát Bội vừa là cơ hội để giới thiệu và lan tỏa giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.
Hành trình tìm lại ánh hào quang của Hát Bội là một câu chuyện về sự kiên trì và niềm đam mê. Dù phải đối mặt với nhiều thử thách, nhưng với những nỗ lực không ngừng nghỉ từ các nghệ nhân, các nhà quản lý văn hóa, và sự quan tâm của công chúng, Hát Bội đang dần khôi phục vị thế của mình trong lòng người Việt. Đây không chỉ là hành trình của một loại hình nghệ thuật, mà còn là hành trình của cả một nền văn hóa, nơi mà quá khứ và hiện tại cùng hòa quyện, để xây dựng nên tương lai.
Trong tiếng trống, tiếng chiêng vang vọng, Hát Bội vẫn tiếp tục sống, tiếp tục kể những câu chuyện lịch sử, tiếp tục truyền tải những giá trị tinh thần của người Việt Nam. Những giai điệu ấy, dù đã trải qua bao thăng trầm của thời gian, vẫn mãi mãi là tiếng vọng của quá khứ, và là hành trình không ngừng nghỉ để tìm lại ánh hào quang của nghệ thuật sân khấu cổ truyền Việt Nam.
Hoàng Anh
