Công nghệ số là động lực then chốt thay đổi diện mạo nông nghiệp

Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm (Đại học Huế) tin tưởng diện mạo nông nghiệp Việt Nam sẽ có nhiều đột phá, trong đó nông nghiệp số đóng vai trò then chốt.

Nghị quyết số 57-NQ/TW nhấn mạnh việc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Nghị quyết sẽ tạo động lực để nông nghiệp phát triển nhanh, bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và giải quyết các thách thức môi trường, khuyến khích ứng dụng công nghệ cao, xây dựng nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, phục hồi đất đai và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Nghị quyết số 57-NQ/TW tạo động lực để nông nghiệp phát triển nhanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và giải quyết các thách thức môi trường. Ảnh: Văn Dinh.

Để rõ hơn vấn đề trên, phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường có cuộc trao đổi với PGS.TS Trần Thanh Đức - Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm (Đại học Huế).

Ông nhìn nhận đâu là cơ hội lớn nhất mà Nghị quyết 57 mang lại cho ngành nông nghiệp? Tiềm năng ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp của Việt Nam hiện nay là gì, thưa ông?

PGS.TS Trần Thanh Đức: Nông nghiệp là trụ đỡ của nền kinh tế, được tổng kết trên cơ sở lý luận và thực tiễn. Đổi mới khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong nông nghiệp thực sự quan trọng để phát triển nông nghiệp và môi trường bền vững, đột phá về số lượng và chất lượng, tăng cao giá trị và đóng góp lớn hơn cho nền kinh tế. Cơ hội lớn nhất mà Nghị quyết 57 mang lại cho ngành nông nghiệp là được tạo cơ hội và cơ chế mạnh mẽ cho các đơn vị nghiên cứu về tài chính và hạ tầng kỹ thuật nông nghiệp, tạo môi trường tốt nhất để tạo ra nhiều sản phẩm nông nghiệp có giá trị cao về kinh tế, xã hội và môi trường cho đất nước.

Nền nông nghiệp Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi từ tư duy truyền thống sang kinh tế nông nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp xanh, trong đó hàm lượng khoa học công nghệ trong các sản phẩm đã được cải tiến đáng kể.

Tuy nhiên còn nhiều tiềm năng có thể khai thác để thúc đẩy mạnh mẽ hơn, có tính đột phá hơn như ứng dụng công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, IoTs, cảm biến, tự động hóa, công nghệ gene, robot, UAV, dữ liệu lớn và blockchain. Tất cả các lĩnh vực trong chuỗi giá trị đều có thể tạo đột phát nhờ công nghệ và chuyển đổi số, ví dụ trong các khâu sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xử lý môi trường nông nghiệp.

PGS.TS Trần Thanh Đức - Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm (Đại học Huế). Ảnh: Văn Dinh.

Vậy, ngành nông nghiệp đang đối mặt với những khó khăn, rào cản nào trong quá trình ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, thưa ông?

PGS.TS Trần Thanh Đức: Hiện nay, việc ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số vào lĩnh vực nông nghiệp và môi trường đang đối mặt với các rào cản như chi phí cao, khả năng tiếp cận nguồn vốn khó khăn, hạ tầng kỹ thuật còn thiếu và chưa đồng bộ, sản xuất manh mún, nguồn nhân lực chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu, thiếu các chuyên gia đầu ngành để làm đầu mối, liên kết giữa 3 nhà (Nhà nước, doanh nghiệp và nhà khoa học) chưa thực sự hiệu quả. Các cơ chế chính sách chưa thực sự đủ mạnh để tạo đột phá trong nghiên cứu, chuyển giao và thương mại hóa sản phẩm, việc nghiên cứu và chuyển giao còn gặp nhiều khó khăn về cơ chế tài chính.

Nguồn lực con người là yếu tố quan trọng và là điểm nghẽn lớn nhất hiện nay. Trong đó, tư duy và cách làm nông nghiệp của nông dân hiện nay vẫn chưa thoát khỏi hoàn toàn tư duy truyền thống, ngại thay đổi, chậm cải tiến, chưa sẵn sàng chấp nhận rủi ro để đầu tư công nghệ, năng lực số của nông dân vẫn còn hạn chế nhất định.

Ngoài ra, lực lượng chuyên gia về công nghệ số cũng chưa nhiều, chưa thực sự tạo ra đột phá trong ứng dụng công nghệ cao. Nhiều nghiên cứu chỉ tạo ra sản phẩm ứng dụng trong phòng thí nghiệm, chưa được triển khai rộng rãi, hiệu quả trên thực tế sản xuất...

Ngành nông nghiệp đã và đang đóng góp lớn cho nền kinh tế và còn nhiều tiềm năng để phát triển. Ảnh: Văn Dinh.

Trong thực tế, liên kết giữa doanh nghiệp - nhà khoa học - Nhà nước và nông dân còn yếu ở đâu, cần tháo gỡ bằng cách nào, thưa ông?

PGS.TS Trần Thanh Đức: Sự liên kết giữa doanh nghiệp - nhà khoa học - Nhà nước - nông dân đã có nhiều chuyển biến tích cực và hiệu quả. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, xây dựng cơ chế, chính sách, nhà khoa học nghiên cứu và chuyển giao, doanh nghiệp triển khai sản xuất và thương mại hóa, nông dân là bên cung cấp và cũng là bên hưởng thụ thành quả trong sản xuất và kinh doanh nông nghiệp.

Tuy nhiên, để liên kết này thực sự chặt chẽ và hiệu quả, vai trò của các bên liên quan cần được nâng cao trên các mặt, bao gồm: Nhà nước cần xây dựng đồng bộ các chính sách về vốn, đất đai, khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại, nâng cấp cơ sở hạ tầng…

Doanh nghiệp cần xây dựng tốt lòng tin với người dân và nhà khoa học, cần hợp tác để đầu tư nghiên cứu và triển khai ứng dụng công nghệ trên thực tiễn. Nhà khoa học cần đổi mới tư duy làm khoa học, cần nghiên cứu dựa trên nhu cầu doanh nghiệp (theo cơ chế đặt hàng), phối hợp để triển khai thử nghiệm, sản xuất và thương mại hóa.

Thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo sẽ là "đòn bẩy" để ngành nông nghiệp vươn xa. Ảnh: Văn Dinh.

Vậy để thực hiện tinh thần của Nghị quyết 57, ngành nông nghiệp và môi trường cần tập trung vào những đột phá nào trong thời gian tới?

PGS.TS Trần Thanh Đức: Đầu tiên cần xây dựng chương trình truyền thông thật hiệu quả để thay đổi nhận thức và tư duy của các bên liên quan về hợp tác "4 nhà": Nhà nước, nhà khoa học/nhà trường, doanh nghiệp và nông dân, trong đó thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp sang nông nghiệp số, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp tuần hoàn thích ứng với các biến đổi môi trường.

Thứ hai, cần quan tâm đầu tư nghiên cứu và chuyển giao công nghệ cốt lõi trong ngành nông nghiệp như trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, robot, công nghệ gene, công nghệ sinh học, xây dựng dữ liệu lớn, blockchain, nông nghiệp chính xác, công nghệ vi sinh, chế phẩm sinh học, IoTs…

Thứ ba, cần hỗ trợ các cơ sở giáo dục đại học về nông nghiệp và môi trường để xây dựng các chương trình đào tạo xuất sắc nhằm xây dựng được lực lượng nhân lực nông nghiệp số đáp ứng nhu cầu mới. Có đầu tư thích đáng cho các nhóm nghiên cứu mạnh để phát triển nghiên cứu và ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp và môi trường.

Xây dựng nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường là hướng đi bền vững. Ảnh: Văn Dinh.

Ông kỳ vọng đến năm 2030, diện mạo của nông nghiệp Việt Nam sẽ thay đổi như thế nào nhờ chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo?

PGS.TS Trần Thanh Đức: Nghị quyết 57 cần thời gian để đi vào cuộc sống và tạo ra những thay đổi đáng kể. Từ nay đến 2030 là chặng đường mà Nhà nước, doanh nghiệp, người dân và nhà khoa học triển khai các giải pháp có tính đột phá, trọng tâm, trọng điểm nhằm đạt được các mục tiêu quan trọng như trong Nghị quyết đã đề ra.

Với khí thế mới, tôi tin tưởng diện mạo của nông nghiệp Việt Nam sẽ có nhiều đột phá mới, trong đó nông nghiệp hiện đại sẽ dần thay thế cho nông nghiệp truyền thống, nông nghiệp số là then chốt, lực lượng số (nông dân số, doanh nghiệp số, Chính phủ số và nhà khoa học số) sẽ là động lực quan trọng để thay đổi diện mạo nông nghiệp.

Xin cảm ơn ông!

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/cong-nghe-so-la-dong-luc-then-chot-thay-doi-dien-mao-nong-nghiep-d781758.html