Đặt nền móng pháp lý cho trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm

Khách hàng trải nghiệm giải pháp AI do Tập đoàn FPT phát triển. (Ảnh: Tập đoàn FPT)

Do đó, vấn đề cấp thiết hiện nay phải có hành lang pháp lý phù hợp, vừa quản lý chặt chẽ, vừa khuyến khích, thúc đẩy phát triển, đổi mới sáng tạo lĩnh vực AI theo đúng tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Theo Tiến sĩ Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, việc kịp thời xây dựng Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo sẽ góp phần tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy nghiên cứu phát triển, ứng dụng và quản trị AI một cách an toàn, có trách nhiệm và nhân văn.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng nhận định, đây sẽ là đạo luật đầu tiên tại Việt Nam đặt nền móng pháp lý cho toàn bộ hệ sinh thái AI-từ phát triển, ứng dụng, đến quản lý rủi ro và bảo vệ quyền lợi người dùng.

Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo tập trung một số nhóm chính sách, nội dung then chốt, tiếp cận theo chuẩn mực quốc tế như nguyên tắc phát triển và ứng dụng AI, lấy con người làm trung tâm, bảo đảm phát triển bền vững, minh bạch và có trách nhiệm; phân loại và quản lý hệ thống AI theo cấp độ rủi ro, bảo đảm an toàn, an ninh và tuân thủ đạo đức; cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), tạo không gian cho đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ mới… Dự thảo quy định chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các sản phẩm, giải pháp AI “Make in Vietnam”.

Góp ý hoàn thiện Dự thảo Luật, nhiều chuyên gia cho rằng, công nghệ AI phát triển rất nhanh, để việc xây dựng luật không phải luôn trong trạng thái “đuổi theo” thì cần xây dựng một môi trường pháp lý có tính hỗ trợ, thúc đẩy AI theo hướng cập nhật, tuân thủ thay thế.

Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, để luật này thật sự đi vào cuộc sống và trở thành động lực phát triển, cần bảo đảm sự linh hoạt và thích ứng trong khung pháp lý. AI là lĩnh vực thay đổi nhanh, việc luật hóa cần đi kèm với cơ chế cập nhật, thử nghiệm và phản hồi chính sách hiệu quả, nếu quá cứng nhắc sẽ “bóp nghẹt” sáng tạo. Cùng với đó, cần có sự đầu tư nghiêm túc cho hạ tầng dữ liệu và tính toán-đây là “nhiên liệu” sống còn của AI vì không có dữ liệu chất lượng và năng lực tính toán đủ mạnh, chúng ta sẽ mãi phụ thuộc vào bên ngoài.

Luật sư Lê Xuân Lộc, một chuyên gia có hơn 20 năm kinh nghiệm về lĩnh vực sở hữu trí tuệ cho biết, hiện tại chưa có quốc gia nào trên thế giới có chế độ pháp lý rõ ràng về AI mà xu thế chung hiện nay vẫn là tôn trọng và tạo điều kiện phát triển AI, giải quyết xung đột bằng đàm phán dựa trên tinh thần thỏa thuận giữa các chủ thể quyền sử dụng AI. “Chúng ta định vị thế nào là hành vi sao chép trong bối cảnh hiện nay không hề đơn giản. Do vậy, Dự thảo chỉ nên đưa ra các nguyên tắc chung, dựa trên tinh thần thỏa thuận đàm phán vì AI phát triển không biên giới”, chuyên gia này nhận định.

Chính vì xác định rõ không có “bản sao chính sách pháp lý hoàn hảo” cho nên theo ông Đậu Anh Tuấn, chúng ta nên tạo hành lang pháp lý đủ an toàn để đổi mới và đủ minh bạch để kiểm soát rủi ro. “Việt Nam cần chọn con đường phù hợp với mình-nhanh nhạy, nhưng không liều lĩnh; khuyến khích sáng tạo, nhưng không bỏ ngỏ trách nhiệm”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Một điều quan trọng trong Dự thảo nhận được sự quan tâm của không ít doanh nghiệp đó là việc xác định trách nhiệm pháp lý của nhà phát triển, nhà cung cấp đến người triển khai hệ thống AI.

Ông Trần Văn Trí, Giám đốc Công ty cổ phần Truyền thông Luật Việt Nam, nơi đang triển khai hệ thống AI trợ giúp pháp lý cho biết, cơ chế xác định trách nhiệm đối với đầu ra AI là điều băn khoăn với các doanh nghiệp khi chưa có hành lang pháp lý quy định rõ về vấn đề này. Ông Trần Văn Trí đề nghị Dự thảo cần quy định rõ hơn ranh giới về quyền sở hữu trí tuệ giữa các bên cung cấp, phát triển và triển khai.

Lấy thí dụ tại Điều 12, Khoản 3, Dự thảo Luật, “…Nhà cung cấp và bên triển khai chịu trách nhiệm liên đới nếu không áp dụng biện pháp kỹ thuật hợp lý dẫn đến hậu quả gây nhầm lẫn, xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức khác” là chưa phù hợp, luật sư Nguyễn Tuấn Linh, Công ty Luật quốc tế BMVN, cho rằng, thực tế đã có sự phân biệt rõ ràng về sự hiểu biết, phạm vi kiểm soát giữa các nhà cung cấp hệ thống AI, phát triển và bên triển khai AI, do đó dự thảo nên đánh giá lại trách nhiệm pháp lý và trách nhiệm giải trình theo các góc độ nhằm bảo đảm tính khả thi, giảm xung đột.

Dự thảo Luật cũng quy định trách nhiệm pháp lý đối với hệ thống AI có rủi ro cao. Điều này là hoàn toàn phù hợp, tuy nhiên theo đại diện một số doanh nghiệp, Dự thảo cần làm rõ cơ chế bảo hiểm, giới hạn trách nhiệm và tiêu chí về rủi ro một cách hợp lý và thực thi được. Bên cạnh đó, cần giảm đến mức thấp nhất những rào cản hành chính đối với doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Các quy định về yêu cầu đánh giá sự phù hợp, đăng ký, công bố cần rõ ràng, minh bạch và có lộ trình hợp lý, thật sự phục vụ doanh nghiệp.

HƯƠNG NGUYÊN

Nguồn: https://nhandan.vn/dat-nen-mong-phap-ly-cho-tri-tue-nhan-tao-co-trach-nhiem-post922964.html