Ford F-150 Lightning: Chú ý cao, doanh số thấp vì giá

Ford F-150 Lightning đang trở thành ví dụ điển hình cho bài toán khó của bán tải điện: mức độ quan tâm lớn nhưng chuyển đổi mua thấp vì chi phí. Theo Brent Gruber, người đứng đầu mảng xe điện tại JD Power, Lightning thường nằm trong nhóm được cân nhắc nhiều nhất trên thị trường EV, song doanh số vẫn không đạt kỳ vọng. Trong bối cảnh Ford liên tục điều chỉnh mục tiêu sản xuất và tạm dừng lắp ráp để ưu tiên xe xăng do thiếu nhôm từ nhà cung cấp Novelis, câu chuyện cốt lõi quay về giá bán và cấu trúc chi phí của xe tải điện thế hệ đầu.

Dữ liệu JD Power: chú ý cao, chuyển đổi thấp

Theo dữ liệu JD Power được insideevs trích dẫn, F-150 Lightning thường đứng thứ 2 hoặc thứ 3 trong danh sách EV được cân nhắc, chỉ sau Toyota bZ4X và Honda Prologue. Vấn đề không đến từ nhận diện hay sức hút sản phẩm, mà ở khả năng chuyển hóa sự quan tâm thành đơn hàng thực tế.

Ford từng đặt mục tiêu mạnh tay cho Lightning: từ 40.000 xe/năm, nâng lên 80.000 rồi 150.000. Tuy nhiên, năm ngoái hãng chỉ bán 33.510 chiếc dù áp dụng nhiều ưu đãi. Lightning vẫn là xe tải điện bán chạy nhất Mỹ, nhưng quy mô toàn phân khúc này còn rất nhỏ so với xe chạy xăng.

Bài toán chi phí: rào cản lớn nhất

Lightning và Tesla Cybertruck từng được quảng cáo với giá khởi điểm 40.000 USD (~1 tỷ VNĐ). Thực tế, cấu hình “vừa đủ dùng” thường ở mức 60.000 USD (~1,5 tỷ VNĐ), và nếu chọn tầm hoạt động cao cùng gói trang bị đầy đủ, tổng chi có thể lên 80.000 USD (~2 tỷ VNĐ). Khoảng cách giá này khiến nhiều người dừng lại ở mức cân nhắc.

Brent Gruber cho biết 70% khách hàng cân nhắc Lightning có thu nhập hộ gia đình dưới 100.000 USD/năm (~2,5 tỷ VNĐ) – nhóm đặc biệt nhạy cảm về giá. Dù chi phí năng lượng của EV có thể thấp hơn, chênh lệch đầu tư ban đầu giữa Lightning và F-150 chạy xăng quá lớn để “gỡ lại” theo thời gian. Cùng lúc, việc trưng bày xe điện và xe xăng cạnh nhau tại đại lý vô hình trung kéo người mua về phía bản xăng rẻ hơn, quen thuộc hơn và mang lại lợi nhuận tốt hơn cho hệ thống phân phối.

Pin lớn, chi phí lớn: thực tế của bán tải điện thế hệ đầu

Để đáp ứng kỳ vọng về tầm hoạt động và độ bền công việc, bán tải điện phải dùng bộ pin dung lượng lớn – đồng nghĩa chi phí cao. Đây là nút thắt khiến thế hệ bán tải điện đầu tiên khó đạt mức giá đại chúng. Kết quả là nhà sản xuất vừa phải giữ sức hút công nghệ, vừa vật lộn với biên lợi nhuận.

Giải pháp tạm thời là hệ truyền động hybrid: giảm lo lắng về phạm vi và không đòi hỏi người dùng đổi thói quen sạc nạp. Tuy nhiên, hybrid không mang trọn ưu thế của EV như công suất tức thời hay chi phí bảo trì hệ truyền động tối ưu. Một hướng khác là cấu hình điện thuần tầm hoạt động mở rộng (EREV) – động cơ xăng chỉ làm máy phát điện. Dù vậy, giá bán của bán tải EREV và mức độ sẵn sàng chuyển đổi của người dùng hiện chưa có câu trả lời.

Sản xuất và nguồn cung: chiến lược phải linh hoạt

Ford đã cắt giảm mục tiêu sản xuất F-150 Lightning và gần đây tạm dừng lắp ráp để ưu tiên xe chạy xăng có lợi nhuận cao hơn, sau sự cố thiếu nhôm từ Novelis. Điều này cho thấy áp lực kép từ cầu thị trường lẫn rủi ro chuỗi cung ứng, buộc hãng điều chỉnh nhịp sản xuất nhằm tối ưu tài chính.

Quy mô thị trường: EV còn quá nhỏ so với xe xăng

Doanh số Lightning cho thấy sự chênh lệch lớn về quy mô. Năm qua, Ford bán 765.000 xe dòng F chạy xăng; Chevy và GMC bán gần 900.000 chiếc Silverado và Sierra; Ram vượt 300.000 chiếc. Trong khi đó, Lightning đạt 33.510 chiếc – cao nhất trong số bán tải điện nhưng vẫn chỉ là “hạt cát” so với toàn thị trường bán tải Mỹ.

Chỉ tiêu	Số lượng
Mục tiêu sản lượng Lightning (ban đầu)	40.000 xe/năm
Mục tiêu nâng lên	80.000 xe/năm
Mục tiêu nâng tối đa	150.000 xe/năm
Doanh số F-150 Lightning (năm ngoái)	33.510 xe
Doanh số F-series chạy xăng (năm qua)	765.000 xe
Chevy Silverado + GMC Sierra (chạy xăng)	gần 900.000 xe
Ram (chạy xăng)	hơn 300.000 xe

Hướng đi dài hạn: giá đại chúng và lợi nhuận bền vững

Giải pháp bền vững cho bán tải điện là đạt mức giá mà cả khách hàng cá nhân lẫn doanh nghiệp chấp nhận, đồng thời nhà sản xuất vẫn có lãi. Ford đang theo đuổi hướng này với dự án xe tải điện giá rẻ dạng “skunkworks” và một nền tảng EV phổ thông mới, dự kiến ra mắt năm 2027 với giá khởi điểm khoảng 30.000 USD (~750 triệu VNĐ).

Bên ngoài sản phẩm, môi trường chính sách cũng tác động. Các tín dụng thuế liên bang dành cho EV được cho là sắp hết hiệu lực, trong khi quy định khí thải đang nới lỏng – những yếu tố có thể làm thay đổi bài toán cung–cầu ngắn hạn. Theo Brent Gruber, để duy trì sức cạnh tranh, Ford có thể phải cân nhắc giảm giá Lightning theo cách Tesla từng làm với Model 3 và Model Y.

Kết luận

F-150 Lightning cho thấy thách thức cốt lõi của bán tải điện: pin lớn đẩy chi phí lên cao, khiến khoảng cách giá với xe xăng khó san lấp dù lợi ích vận hành của EV rõ ràng. Khi nhu cầu thị trường chưa theo kịp, chiến lược hợp lý là tối ưu chi phí, linh hoạt sản xuất và tiến tới nền tảng EV giá hợp lý. Bài toán chỉ sáng rõ hơn khi sản phẩm đạt ngưỡng giá chấp nhận được, hoặc khi điều kiện chính sách và chi phí pin thay đổi theo hướng tích cực.