Giải pháp bền vững về nước sạch vùng dễ bị cô lập do thiên tai

Khi những hỗ trợ khác đã tạm ổn, điều người dân lo nhất vẫn là nguồn nước sạch. Do vậy, cần có giải pháp lâu dài, bền vững cho bài toán nước sạch ở các vùng thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai.

Một hệ thống nước sạch được các tổ chức phi chính phủ hỗ trợ ở xã Trà Tân — Hệ thống xử lý nước sạch được tổ chức phi chính phủ hỗ trợ cho một trường học ở xã Trà Tân. Ảnh: PHAN VINH

Nỗi lo nước sạch giữa mùa mưa

Những ngày cuối tháng 10/2025, mưa lớn kéo dài do ảnh hưởng bão số 12 khiến xã Trà Tân hứng chịu thiệt hại nặng nề. Toàn xã ghi nhận hơn 50 điểm sạt lở, trong đó gần 20 điểm sạt lở lớn, gây chia cắt giao thông nhiều khu vực.

Đặc biệt, thôn Sông Y (172 hộ, 686 nhân khẩu) và thôn Ngọc Giác (64 hộ, 262 người) bị cô lập hoàn toàn trong nhiều ngày, từ 27/10 - 2/11.

Trong những ngày bị chia cắt, chính quyền địa phương và lực lượng chức năng nỗ lực tiếp cận từng khu dân cư để chuyển nhu yếu phẩm, thuốc men, lương thực. Nhưng có một thứ mà ngay cả lực lượng cứu trợ cũng không thể đáp ứng đầy đủ là nước sạch.

Ông Nguyễn Văn Thiện (SN 1960, thôn Ngọc Giác), có nhà bị sập hoàn toàn trong đợt mưa lũ, chia sẻ rằng nước sạch là nỗi lo lớn nhất của gia đình 10 người, trong đó có nhiều trẻ nhỏ.

"Lũ về bất ngờ, nhà cửa ngập, đường đi bị chia cắt, nước suối thì đục ngầu, không thể dùng nấu ăn hay uống. Mỳ gói, lương khô có thể dự trữ, nhưng nước sạch thì không. Chúng tôi sợ bệnh tật sau lũ, nên phải đợi cứu trợ từng chai nước", ông Thiện nói.

Các nhà hảo tâm hỗ trợ thiết bị lọc nước công suất nhỏ cho Trường Mẫu giáo Ánh Dương. Ảnh: PHAN VINH

Ở xã Trà Tân, nước sạch không chỉ là câu chuyện trong mùa mưa lũ. Trường Mẫu giáo Ánh Dương là ví dụ điển hình cho tình trạng thiếu nước quanh năm.

Trường có 4 điểm học với 164 trẻ, mỗi điểm cách nhau 5km. Riêng 2 điểm trường ở thôn Thăng Phương và thôn Sông Tranh, do không có hệ thống nước sạch, giáo viên phải tự chở nước từ điểm chính về để nấu ăn, sinh hoạt cho học sinh.

Cô Nguyễn Thị Lệ, Phó Hiệu trưởng nhà trường, chia sẻ: "Những ngày mưa lớn, đường trơn trượt, xe không thể đi được, nhưng vẫn phải tìm cách chở nước lên điểm trường cho các cháu. Mỗi can nước là cả quãng đường gian nan. Trẻ nhỏ cần vệ sinh sạch sẽ mỗi ngày, nên nước sạch luôn là chuyện cấp thiết".

Với nhiều người dân ở xã Trà Tân, chuyện "thiếu nước giữa mưa lũ" nghe tưởng nghịch lý nhưng là thực tế tồn tại nhiều năm. Khi thiên tai ập đến, việc đảm bảo nguồn nước tại chỗ không chỉ giúp duy trì sinh hoạt, mà còn là yếu tố sống còn để người dân trụ vững trong những ngày bị cô lập.

Cần những công trình nhỏ

Ghi nhận tại thôn Bình Yên (xã Quế Phước), dù cũng bị cô lập hơn một tuần trong đợt mưa lũ vừa qua, nhưng người dân nơi đây vẫn có đủ nước sạch để sử dụng nhờ vào hệ thống 3 bồn chứa lớn với tổng dung tích mỗi bồn hơn 10m³, được dẫn từ nguồn nước ở các giếng khoan của thôn.

Ông Đoàn Công Lâm, Bí thư Chi bộ thôn Bình Yên, cho biết: "Khi có thông tin mưa bão, bà con chủ động vệ sinh, bơm đầy nước vào bồn dự trữ. Khi lũ đến, các bồn nước phát huy hiệu quả ngay. Dù đường bị chia cắt, nhưng các hộ dân đều có nước sinh hoạt, không bị động như trước đây".

Câu chuyện của Bình Yên cho thấy, khi có công trình nước sạch quy mô nhỏ, nhưng được quản lý tốt, hiệu quả mang lại rất lớn. Tuy nhiên, không phải nơi nào cũng có điều kiện như vậy.

Công trình bồn chứa nước sạch ở thôn Bình Yên, xã Quế Phước phát huy hiệu quả trong đợt mưa lũ vừa qua. Ảnh: PHAN VINH

Bí thư Đảng ủy xã Trà Tân Nguyễn Hồng Lai cho biết, trước đây địa phương từng được đầu tư công trình bể lắng nước sạch dẫn từ ống suối tự chảy, nhưng qua thời gian, hầu hết đã xuống cấp, hư hỏng, không còn sử dụng được.

"Bà con nhiều nơi phải tự kéo ống dẫn nước từ khe suối về, nhưng khi xảy ra sạt lở, mưa lớn thì toàn bộ đường ống bị cuốn trôi. Hệ thống nước tự chảy không còn phù hợp trong điều kiện biến đổi khí hậu phức tạp, thiên tai xảy ra dày hơn và khắc nghiệt hơn", ông Lai nói.

Theo ông Lai, điều địa phương mong mỏi nhất hiện nay là được đầu tư bài bản hệ thống cấp nước sạch nông thôn, trong đó ưu tiên giếng khoan dự phòng và bồn chứa lớn tại các khu dân cư dễ bị chia cắt. Công trình nước cần có cơ chế bảo trì, bảo hành định kỳ, tránh tình trạng đầu tư xong để xuống cấp.

"Trong phương châm "4 tại chỗ" ứng phó thiên tai, ngoài lực lượng và phương tiện, nước sạch là yếu tố tại chỗ cực kỳ quan trọng. Nếu người dân có đủ nước sạch để sinh hoạt, sẽ hạn chế bệnh tật, đời sống sau thiên tai cũng nhanh ổn định hơn.

Cùng với đó, các xã vùng cao rất cần các công trình nhà tránh lũ, được xây dựng tại vị trí xung yếu, vừa làm nơi trú ẩn, vừa kết hợp làm điểm cấp nước và tích trữ thực phẩm khi cần thiết", ông Lai chia sẻ

Nguồn: https://baodanang.vn/giai-phap-ben-vung-ve-nuoc-sach-vung-de-bi-co-lap-do-thien-tai-3309860.html