Hai "siêu địa phương" vượt mốc 100 tỷ USD: Cú hích để Việt Nam bước vào giai đoạn tái cấu trúc tăng trưởng

VTV.vn - Kỷ lục TP Hồ Chí Minh và Bắc Ninh cho thấy sức bật lớn của thương mại Việt Nam, đồng thời mở ra yêu cầu lan tỏa tăng trưởng để hình thành thêm các cực kinh tế mới.

Bộ đôi "phép màu" dẫn dắt thương mại Việt Nam lên ngưỡng kỷ lục

Năm 2025 ghi dấu ấn mạnh mẽ trong lịch sử thương mại Việt Nam khi, theo thống kê mới nhất của Cục Hải quan tính đến hết tháng 10, cả nước có hai tỉnh, thành phố đạt kim ngạch xuất nhập khẩu từ 100 tỷ USD trở lên, đó là TP Hồ Chí Minh và Bắc Ninh. Thành tựu này không chỉ là minh chứng rõ ràng cho khả năng phục hồi và sức hấp dẫn của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu, vượt qua cả những dự báo lạc quan nhất, mà còn khẳng định vai trò trụ cột của hai khu vực này đối với toàn bộ nền kinh tế quốc gia.

TP Hồ Chí Minh, với vai trò trung tâm logistics, dịch vụ, tài chính và cửa ngõ giao thương truyền thống, đạt ngưỡng kỷ lục là điều dễ hiểu. Vị thế chiến lược, hệ sinh thái kinh doanh đa dạng và mạng lưới cảng biển hiện đại giúp TP Hồ Chí Minh duy trì sức mạnh tổng hợp của một siêu đô thị.

Bên cạnh đó, sự trỗi dậy mạnh mẽ của Bắc Ninh mới là điểm nhấn phản ánh sự dịch chuyển cấu trúc. Từ một tỉnh thuần nông, Bắc Ninh đã nhanh chóng trở thành trung tâm sản xuất công nghệ cao và lắp ráp điện tử của Vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, nhờ sự hiện diện và mở rộng liên tục của các tập đoàn công nghệ toàn cầu. Chính dòng vốn FDI thế hệ mới đã biến Bắc Ninh thành một trong những "công xưởng" xuất khẩu lớn nhất khu vực - ví dụ điển hình cho sức mạnh của việc ưu tiên thu hút đầu tư vào ngành công nghiệp mũi nhọn có khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Kỷ lục xuất nhập khẩu 100 tỷ USD ở TP. Hồ Chí Minh và Bắc Ninh chứng minh sức hấp dẫn FDI.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, thành công thương mại của hai "siêu địa phương" này chủ yếu dựa trên nền tảng FDI. Các tập đoàn nước ngoài không chỉ mang theo nguồn vốn, mà còn mang đến công nghệ, quy trình sản xuất tiên tiến và chuỗi cung ứng toàn cầu được thiết lập sẵn tạo ra tốc độ tăng trưởng vượt bậc mà nhiều địa phương khác, vốn dựa nhiều vào kinh tế nội địa, khó có thể theo kịp.

Bản đồ thương mại nghiêng lệch và cảnh báo cho tăng trưởng dài hạn

Sự tập trung quá lớn của dòng vốn FDI vào hai địa phương dẫn đầu đang tạo nên một bản đồ kinh tế thiếu cân bằng. Trong khi phần lớn các tỉnh, thành khác vẫn nỗ lực hướng tới quy mô xuất nhập khẩu vài chục tỷ USD, TP Hồ Chí Minh và Bắc Ninh đã bỏ xa với tốc độ tăng trưởng vượt trội. Khoảng cách này không chỉ thể hiện ở quy mô kim ngạch, mà còn ở chất lượng tăng trưởng, mức độ hấp thụ công nghệ và sức lan tỏa kinh tế.

Điều đáng lo ngại nằm ở sự khác biệt ngày càng lớn về năng lực cạnh tranh và thu hút công nghệ giữa hai trung tâm FDI và phần còn lại của nền kinh tế. Khoảng cách này có thể dẫn đến tình trạng “hai tốc độ tăng trưởng”: nhóm địa phương tăng nhanh nhờ FDI chất lượng cao và nhóm còn lại phát triển chậm hơn khi dựa vào nội lực hạn chế. Sự lệch pha này tiềm ẩn rủi ro cho tính bền vững của tăng trưởng quốc gia.

Việt Nam cần phân bổ lại dòng vốn và sàng lọc FDI thế hệ mới.

Hệ quả kéo theo là các vấn đề xã hội như hạ tầng quá tải, thiếu hụt lao động chất lượng cao tại các đô thị lớn, trong khi nhiều tỉnh lân cận chưa tạo được đủ cơ hội việc làm. Nếu không có chiến lược phân bổ lại nguồn lực và thu hút đầu tư một cách đồng đều hơn, sự chênh lệch sẽ ngày càng mở rộng, làm suy giảm mục tiêu phát triển bao trùm mà Việt Nam hướng tới.

Nới rộng "câu lạc bộ 100 tỷ USD" bằng nội lực và phân bổ vốn FDI

Việc quá phụ thuộc vào thành tích của các "siêu địa phương" khiến nền kinh tế dễ tổn thương nếu một trong hai khu vực gặp biến động về đầu tư, logistics hoặc chuỗi cung ứng. Đây là lúc Việt Nam cần chuyển đổi tư duy chiến lược: lan tỏa động lực tăng trưởng thay vì chỉ khai thác các điểm nóng đã quá tải.

Theo các chuyên gia kinh tế, Việt Nam cần phân bổ lại dòng vốn và sàng lọc FDI thế hệ mới. Các nhà hoạch định chính sách cần coi thành công của TP Hồ Chí Minh và Bắc Ninh không chỉ là mục tiêu, mà là bài học về mô hình thu hút FDI chất lượng cao. Để giải quyết mất cân bằng, chiến lược phải tập trung vào phân bổ và sàng lọc FDI thế hệ mới, tạo ra các "cực tăng trưởng" mới. Thay vì dồn nén vào những khu vực đã bão hòa, các địa phương cấp hai như Hải Phòng, Đồng Nai, Bình Dương, hay các tỉnh thuộc Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung cần chính sách ưu đãi đặc thù để thu hút vốn công nghệ cao, chế biến sâu, logistics xanh.

Điều này đòi hỏi đầu tư đồng bộ vào hạ tầng kết nối từ cao tốc, cảng biển, sân bay đến nguồn nhân lực chất lượng cao. Các địa phương cần chủ động xây dựng khu công nghiệp chuyên biệt gắn với chuỗi cung ứng, chuẩn bị đất sạch, năng lượng và dịch vụ logistics - điều kiện quyết định để hình thành "cực tăng trưởng" mới.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng cho rằng nước ta cần phát triển nội lực và liên kết chuỗi giá trị. Trụ cột quan trọng không kém là phát triển nội lực để doanh nghiệp Việt có thể tham gia vào "sân chơi 100 tỷ USD". Nếu doanh nghiệp nội địa không đủ năng lực, hiệu ứng lan tỏa từ FDI sẽ chỉ là "dòng chảy một chiều".

Để mở rộng "câu lạc bộ 100 tỷ USD", cần triển khai đồng thời nhiều giải pháp nhằm tăng năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nội.

Trao đổi với phóng viên xung quanh câu chuyện này, TS. Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp nội địa là không thể thay thế. "Chúng ta cần phát triển thương hiệu, nâng cao chất lượng sản phẩm và hỗ trợ kỹ thuật để doanh nghiệp Việt trở thành đối tác chiến lược, chứ không chỉ là gia công phụ trợ", ông Nam khẳng định.

Cũng theo Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, để mở rộng "câu lạc bộ 100 tỷ USD", cần triển khai đồng thời nhiều giải pháp nhằm tăng năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nội. Trong đó, ưu tiên hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tín dụng ưu đãi, chuyển giao công nghệ và đào tạo kỹ thuật để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Song song, việc hình thành các liên kết chuỗi bền vững giữa doanh nghiệp trong nước và khối FDI thông qua chương trình kết nối cung - cầu và lộ trình nội địa hóa rõ ràng sẽ giúp nâng tỷ lệ giá trị gia tăng ngay trong nước. Cuối cùng, nâng cao năng lực quản trị, phát triển thương hiệu và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận trực tiếp các thị trường xuất khẩu được xem là chìa khóa để doanh nghiệp Việt bước vào sân chơi giá trị cao.

Thành công của hai địa phương dẫn đầu chỉ là bề nổi của tảng băng thương mại. Muốn phát triển đồng đều, bền vững và thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, Việt Nam cần một chiến lược tái cơ cấu kinh tế khu vực, tạo thêm nhiều "công xưởng 100 tỷ USD" được chống đỡ bởi nội lực và mạng lưới công nghiệp hỗ trợ vững chắc. Sự quyết tâm chuyển đổi sẽ quyết định vị thế của Việt Nam trong thập kỷ tới./.

Nguồn: https://vtv.vn/hai-sieu-dia-phuong-vuot-moc-100-ty-usd-cu-hich-de-viet-nam-buoc-vao-giai-doan-tai-cau-truc-tang-truong-100251204225753789.htm