Hiệu quả tăng trưởng xanh và gỡ nút thắt nguồn vốn quốc tế

Qua gần 2 năm triển khai Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” (Đề án) ghi nhận nhiều kết quả tích cực cả về kinh tế, xã hội và môi trường. Đặc biệt là đã thay đổi tư duy, phương thức sản xuất lúa của người dân ở ĐBSCL.

Thay đổi tư duy sản xuất

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam đánh giá: Sau gần 2 năm triển khai, Đề án đã vượt khả năng mong đợi. Thành công lớn nhất của Đề án là đã chuyển đổi tư duy, phương thức sản xuất lúa của người nông dân, hợp tác xã ở ĐBSCL.

Mô hình trồng lúa chất lượng cao và phát thải thấp tại Hợp tác xã New Green Farm.

Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến kết thúc vụ hè thu 2025, quy mô Đề án đạt 354.839ha/180.000ha, đạt 197%. Về canh tác bền vững: giảm giống gieo sạ từ 70-100 kg/ha; giảm 20% phân đạm và nước tưới và 100% diện tích áp dụng ít nhất 1 tiêu chí trong quy trình; VietGAP có 7.493ha, hữu cơ 246ha, an toàn thực phẩm 5.659ha. Về tổ chức lại sản xuất, 100% nông dân được tổ chức sản suất theo hợp tác xã, có liên kết đầu vào và tiêu thụ, cơ giới hóa: 100% làm đất và gieo sạ (drone, sạ hàng…), trên 200.000 hộ áp dụng ít nhất 1 tiêu chí trong quy trình, bảo vệ môi trường và tăng trưởng xanh đạt 70% thu rơm vụ đông xuân, thu nhập tăng thêm từ 13,4% trở lên; có 5.269ha được chứng nhận “Gạo Việt xanh” phát thải thấp tương đương 19.200 tấn gạo.

Tại TP Cần Thơ, đến nay, diện tích tham gia Đề án đạt trên 104.000ha tại 191 hợp tác xã và tổ hợp tác. Hợp tác xã New Green Farm tại phường Thới Long đã triển khai canh tác 4 vụ lúa chất lượng cao, phát thải thấp với diện tích 148ha, mỗi vụ lúa đạt năng suất dao động từ trên 6-8 tấn/ha. Hợp tác xã không chỉ áp dụng các quy trình kỹ thuật tiên tiến, ứng dụng cơ giới trồng lúa chất lượng cao và phát thải thấp mà còn khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn phụ phẩm rơm rạ trong quá trình sản xuất lúa theo hướng nông nghiệp tuần hoàn. Sau vụ lúa, các xã viên hợp tác xã thu gom rơm để trồng nấm rơm. Phụ phẩm rơm sau trồng nấm được sản xuất thành phân hữu cơ. Sản phẩm phân hữu cơ từ rơm rạ phục vụ trở lại cho ruộng lúa, rau màu và cây ăn trái, góp phần tận dụng nguồn rơm tại địa phương, tránh tình trạng đốt đồng. Qua đó, nông dân tại hợp tác xã nâng cao hiệu quả sản xuất, gia tăng lợi nhuận và giảm phát thải nhà kính và các tác động xấu đến môi trường. Ông Đồng Văn Cảnh, Giám đốc Hợp tác xã New Green Farm, chia sẻ: Việc kết hợp bón phân hữu cơ từ rơm giúp nông dân giảm 40% phân đạm hóa học, chi phí đầu tư giảm gần 1,7 triệu đồng/ha/vụ, lợi nhuận tăng 3,5 triệu đồng/ha/vụ.

Tháo gỡ nguồn tài chính

Mới đây, Đoàn công tác của Ngân hàng Thế giới (WB) do ông Carlos Felipe Jaramillo, Phó Chủ tịch WB Phụ trách khu vực Đông Á - Thái Bình Dương; bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Quốc gia WB khu vực Việt Nam, Lào, Campuchia, làm Trưởng đoàn đến TP Cần Thơ khảo sát mô hình thực tế và trao đổi cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường về nguồn tài chính hỗ trợ Đề án.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam thông tin: Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành kế hoạch quy trình đo lường, theo dõi, báo cáo và xác minh các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính (MRV) để làm cơ sở pháp lý triển khai ở các địa phương. Hiện nay có khoảng 399.000ha lúa áp dụng quy trình canh tác lúa bền vững; trong đó, các địa phương đăng ký khoảng 20.000ha triển khai thực hiện quy trình MRV trong vụ đông xuân 2025-2026 theo đúng tiến độ kế hoạch Quỹ tài chính carbon chuyển đổi (T-CAF). Để đạt được kế hoạch này, Bộ tham khảo tư vấn từ các chuyên gia quốc tế từ WB, T-CAF và Viện Nghiên cứu Lúa gạo quốc tế. Trong đó, T-CAF dự kiến hỗ trợ khoảng 20 triệu USD không hoàn lại để triển khai kết quả đo đếm được của MRV cho diện tích canh tác lúa giảm phát thải. Tuy nhiên, T-CAF cho rằng nếu quá hạn sẽ không chi trả 20 triệu USD này.

Để Đề án tiếp tục triển khai trong thời gian tới, Thứ trưởng Trần Thanh Nam đề nghị WB trao đổi với T-CAF giữ lại khoản cho vay 20 triệu USD không hoàn lại như đã cam kết với Chính phủ Việt Nam để chi trả cho diện tích canh tác lúa giảm phát thải. Bởi Chính phủ Việt Nam quy định đến năm 2027-2028 mới cho phép bán tín chỉ carbon. 2 năm qua, tại ĐBSCL đã triển khai 11 mô hình thí điểm đo đếm được kết quả phát thải trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp và có thể triển khai chi trả kết quả tín chỉ carbon. Bên cạnh đó, WB tiếp tục sớm triển khai cho Chính phủ Việt Nam khoản hỗ trợ không hoàn lại trong 2 năm để tập huấn, thí điểm Đề án. Ngoài ra, mong muốn WB tìm kiếm hỗ trợ Việt Nam nguồn vốn vay ưu đãi tín dụng xanh để hỗ trợ cho hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ triển khai sử dụng phụ phẩm nông nghiệp tạo ra giá trị, nâng cao thu nhập nông dân.

Bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam, Lào và Campuchia, cho biết: WB sẽ cố gắng hỗ trợ trao đổi với T-CAF và tìm giải pháp về khoản vay không hoàn lại 20 triệu USD. Về nguồn vốn không hoàn lại của WB, đề xuất Chính phủ Việt Nam sớm đẩy nhanh tiến độ thực hiện Đề án để có thể chứng minh tính hiệu quả và tạo niềm tin cho nhà tài trợ. WB cam kết sẽ phối hợp cùng Chính phủ Việt Nam thực hiện Đề án trong thời gian tới; đồng thời hỗ trợ tìm kiếm thêm những nguồn hỗ trợ tài chính từ các tổ chức quốc tế khác. Về nguồn vốn ưu đãi tín dụng xanh, WB sẽ có buổi làm việc với Bộ Nông nghiệp và Môi trường cụ thể và chi tiết hơn.

Bài, ảnh: T. TRINH

Nguồn: https://baocantho.com.vn/hieu-qua-tang-truong-xanh-va-go-nut-that-nguon-von-quoc-te-a194841.html