Hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy chuyển đổi số để truy xuất nguồn gốc, minh bạch chuỗi dược liệu

SKĐS - Ứng dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc, minh bạch chuỗi dược liệu - Hướng đi tất yếu để phát huy giá trị YHCT và dược liệu Việt Nam.

1. Thực trạng chuỗi dược liệu và nhu cầu minh bạch hóa

Nội dung

• 1. Thực trạng chuỗi dược liệu và nhu cầu minh bạch hóa
• 2. Công nghệ số giúp dược liệu Việt minh bạch và hội nhập
• 3. Cần hoàn thiện cơ chế, thể chế và hành lang pháp lý

PGS.TS. Phạm Thanh Huyền, Giám đốc Trung tâm Tài nguyên Dược liệu (Viện Dược liệu - Bộ Y tế) cho hay, Việt Nam hiện có hơn 5.000 loài cây thuốc.

Tuy nhiên, do khai thác nhiều năm không chú ý dến bảo vệ tái sinh hay khai thác chưa có quy trình nên nhiều trong số đó đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng, chất lượng dược liệu từ khai thác tự nhiên chưa đảm bảo chất lượng.

Tình trạng dược liệu không rõ nguồn gốc, pha trộn, nhầm lẫn, nhập lậu vẫn còn diễn ra, ảnh hưởng lớn đến chất lượng nguồn nguyên liệu và sản phẩm từ dược liệu. Đồng thời cũng ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng đối với các sản phẩm từ dược liệu và y học cổ truyền. Đồng thời, cũng còn khó khăn trong công tác quản lý, giám sát của cơ quan chức năng.

Trong khi đó, nhu cầu sử dụng dược liệu trong nước ngày càng tăng, cả trong sản xuất thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe lẫn xuất khẩu. Việc thiếu minh bạch về nguồn gốc, chất lượng khiến giá trị dược liệu Việt Nam chưa được khẳng định tương xứng tiềm năng.

Bảy lá một hoa - Loại dược quý đang có nguy cơ bị tuyệt chủng.

2. Công nghệ số giúp dược liệu Việt minh bạch và hội nhập

PGS.TS. Phạm Thanh Huyền cho biết, công nghệ số chính là chìa khóa để hiện đại hóa quản lý và phát huy giá trị dược liệu. Công nghệ số mở ra cơ hội lớn để truy xuất toàn bộ quá trình sản xuất dược liệu, từ tính đúng và chất lượng của nguồn giống, vùng khai thác/vùng trồng, quy trình khai thác/trồng cây thuốc, thu hái, sơ chế/chế biến, bảo quản, phân phối. Nhờ truy xuất nguồn gốc điện tử, chúng ta có thể kiểm soát toàn bộ quy trình đảm bảo chất lượng minh bạch. Đây là cơ sở để người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng tin cậy, góp phần đưa dược liệu Việt Nam hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các giải pháp đang được nghiên cứu và áp dụng gồm:

- Xây dựng được cơ sở dữ liệu tổng thể về dược liệu chính xác và toàn diện từ các đơn vị nghiên cứu chuyên sâu.

- Mã QR truy xuất nguồn gốc: Mỗi lô dược liệu được gắn mã định danh điện tử chứa thông tin vùng trồng, hộ sản xuất, quy trình thu hái, kiểm nghiệm và đơn vị phân phối.

- Blockchain (chuỗi khối): Lưu trữ dữ liệu minh bạch, không thể chỉnh sửa, đảm bảo tính xác thực và chống làm giả thông tin.

- Công nghệ GIS, IoT và dữ liệu lớn: Hỗ trợ theo dõi vùng trồng, điều kiện sinh trưởng, canh tác và cảnh báo sớm nguy cơ dịch bệnh hoặc vi phạm quy chuẩn.

Nhờ đó, người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý đều có thể theo dõi, kiểm chứng chất lượng dược liệu theo thời gian thực, tăng niềm tin thị trường và giá trị thương hiệu Việt Nam.

Trồng Sâm nam ở Bắc Giang.

3. Cần hoàn thiện cơ chế, thể chế và hành lang pháp lý

Ứng dụng công nghệ số là bước đi tất yếu trong chiến lược phát triển Y học cổ truyền và dược liệu Việt Nam:

- Ứng dụng công nghệ số không chỉ phục vụ truy xuất nguồn gốc, mà còn là công cụ lưu giữ, bảo tồn tri thức bản địa và kinh nghiệm truyền thống đang có nguy cơ mai một.

- Các dữ liệu về nguồn tài nguyên dược liệu, cây thuốc, bài thuốc dân gian, thành phần hóa học, tác dụng sinh học, quy trình nhân giống, quy trình khai thác, quy trình trồng, sơ chế, chế biến cần được số hóa để xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử phục vụ nghiên cứu, đào tạo và chia sẻ quốc tế.

- Việc kết hợp công nghệ số - công nghệ sinh học - y học cổ truyền sẽ tạo nên hệ sinh thái mới, nơi dược liệu được truy xuất minh bạch, chất lượng được kiểm chứng và giá trị được nhân lên trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy nhiên, PGS.TS. Phạm Thanh Huyền cho hay, hiện vẫn còn nhiều khó khăn trong việc ứng dụng công nghệ số. Khó khăn nằm ở việc chưa xây dựng được hệ thống dữ liệu đồng bộ, chuẩn xác và toàn diện, cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu. Hiện còn thiếu hành lang pháp lý rõ ràng và nguồn lực đầu tư cho hạ tầng công nghệ. Vì vậy, cần sớm hoàn thiện cơ chế, thể chế, và có chính sách hỗ trợ các đơn vị áp dụng công nghệ số trong quản lý, sử dụng, khai thác, bảo tồn và phát triển dược liệu.

• 

Để ứng dụng công nghệ số trong chuỗi dược liệu đạt hiệu quả, cần một hành lang pháp lý đồng bộ giữa các Bộ, ngành liên quan như Y tế, Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Khoa học và công nghệ, thông tin và truyền thông.

Theo PGS.TS. Phạm Thanh Huyền, việc có một khung thể chế rõ ràng không chỉ giúp quản lý hiệu quả chuỗi giá trị dược liệu, mà còn tạo động lực phát triển kinh tế dược và dược liệu, góp phần bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, vtri thức truyền thống và y học cổ truyền Việt Nam.

Trong tương lai, Viện Dược liệu đang đẩy mạnh công tác số hóa, ứng dụng công nghệ thông tin nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử quốc gia về nguồn tài nguyên dược liệu và công tác phát triển dược liệu và Bảo tàng Dược liệu Việt Nam. Đồng thời, phát triển hệ thống vườn bảo tồn và phát triển cây thuốc quốc gia đại diện cho các vùng sinh thái. Đồng thời hình thành dữ liệu số và mã truy xuất điện tử, sẽ là nền tảng quan trọng để phát triển ngành công nghiệp dược liệu hiện đại, bền vững, đồng thời bảo tồn và phát huy bản sắc của nền y học cổ truyền Việt Nam.

Một số định hướng trọng tâm:

- Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về nguồn tài nguyên dược liệu và công tác phát triển dược liệu: Hình thành trung tâm dữ liệu số để kết nối với hệ thống quản lý từ trung ương đến địa phương nhằm khai thác và sử dụng có hiệu quả.

- Chuẩn hóa quy trình số hóa thông tin, bảo đảm tính thống nhất, tương thích và liên thông giữa các nền tảng công nghệ.

- Hoàn thiện tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng dược liệu.

- Cơ chế khuyến khích doanh nghiệp và hợp tác xã ứng dụng công nghệ số, đặc biệt trong vùng trồng đạt chuẩn GACP-WHO.

Xem thêm video đang được quan tâm:

Nguồn: https://suckhoedoisong.vn/hoan-thien-co-che-chinh-sach-thuc-day-chuyen-doi-so-de-truy-xuat-nguon-goc-minh-bach-chuoi-duoc-lieu-169251108100931165.htm