Khối tài sản "ngủ quên": Đòn bẩy tài chính chờ được kích hoạt từ cấp địa phương

VTV.vn - Xử lý tài sản công chậm cản trở tái cơ cấu ngân sách và tạo nguồn lực mới. Bộ Tài chính yêu cầu các địa phương làm rõ vướng mắc, tạo bước ngoặt để biến tài sản thành vốn.

Áp lực giải ngân và "nút thắt cổ chai" từ khối tài sản công

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang nỗ lực phục hồi đà tăng trưởng, việc tìm kiếm và kích hoạt các nguồn lực tài chính nội tại, bền vững là một ưu tiên hàng đầu. Một trong những nguồn lực khổng lồ nhưng chưa được khai thác triệt để chính là tài sản công (TSC), đặc biệt là đất đai và các tài sản gắn liền trên đất. Việc đẩy nhanh tiến độ xử lý, sắp xếp lại, và công khai tài sản công không chỉ là yêu cầu về mặt quản lý nhà nước mà còn là một đòn bẩy tài chính chiến lược, có khả năng tạo ra nguồn vốn khổng lồ để chi cho đầu tư phát triển hoặc giảm nợ công.

Tuy nhiên, thực tế đang cho thấy một sự chậm trễ nghiêm trọng trong khâu thực thi ở nhiều địa phương. Mặc dù hành lang pháp lý, đặc biệt là Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và các Nghị định liên quan, đã được ban hành và hoàn thiện qua nhiều năm, tiến độ xử lý vẫn không đạt kỳ vọng của Chính phủ và Bộ Tài chính. Đây chính là một "nút thắt cổ chai" kìm hãm dòng chảy của nguồn vốn lớn này vào nền kinh tế.

Sự chậm trễ này thể hiện rõ ở hai khía cạnh chính. Thứ nhất, là tiến độ sắp xếp lại, xử lý nhà đất thuộc sở hữu nhà nước. Nhiều cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp vẫn còn nắm giữ diện tích đất và tài sản lớn, sử dụng chưa hiệu quả, lãng phí, hoặc thậm chí là sai mục đích. Việc chậm ban hành các quyết định sắp xếp lại, chậm phê duyệt phương án sử dụng đất sau khi cổ phần hóa, đã khiến hàng ngàn tỷ đồng vốn bị "ngủ quên" trong các khu đất vàng. Thứ hai, là công tác công khai, minh bạch hóa thông tin về tài sản công. Việc chậm cập nhật, thiếu đồng bộ hóa dữ liệu trên Cơ sở dữ liệu Quốc gia về Tài sản công khiến bức tranh về quy mô và giá trị thực của TSC không rõ ràng, cản trở các quyết định quản lý và khai thác hiệu quả.

Chính phủ trong việc giải quyết dứt điểm các tồn đọng về TSC.

Theo khảo sát của phóng viên, các chuyên gia kinh tế và doanh nghiệp đều bày tỏ sự sốt ruột trước tình trạng này. Việc tối ưu hóa TSC được xem là một yếu tố then chốt để tái cơ cấu ngân sách nhà nước, giảm áp lực phải tăng thuế hoặc phát hành thêm trái phiếu để huy động vốn. Cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khối kinh doanh bất động sản và logistics đang chờ đợi nguồn cung đất đai và mặt bằng sạch từ việc thanh lý, sắp xếp TSC để mở rộng hoạt động đầu tư và sản xuất. Việc chậm trễ đã tạo ra sự méo mó trên thị trường bất động sản và làm giảm niềm tin vào tốc độ cải cách hành chính.

Thực tế cho thấy, thời gian qua, Bộ Tài chính, cơ quan chịu trách nhiệm quản lý TSC đã liên tục có các văn bản chỉ đạo, yêu cầu các địa phương và các bộ, ngành phải đẩy nhanh tiến độ và nghiêm túc báo cáo các vướng mắc, khó khăn cụ thể. Động thái này cho thấy sự quyết tâm của Chính phủ trong việc giải quyết dứt điểm các tồn đọng về TSC, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm để tạo nguồn lực tài chính sạch, bền vững cho giai đoạn phát triển mới.

Gỡ vướng bằng đối thoại thẳng thắn và kiến tạo cơ chế phân quyền rõ ràng

Để mở khóa thành công "khối tài sản ngủ quên" này, cần có sự thay đổi mang tính hệ thống từ tư duy quản lý đến cơ chế thực thi. Hiện tại, Bộ Tài chính đang thúc đẩy một phương pháp tiếp cận mới, đó là yêu cầu các địa phương nêu rõ khó khăn để tháo gỡ, chuyển từ việc chỉ ban hành mệnh lệnh sang đối thoại và hỗ trợ kỹ thuật.

Theo phân tích của giới chuyên môn cần phá vỡ rào cản từ cấp cơ sở. Những vướng mắc chính khiến tiến độ xử lý TSC chậm nằm ở ba điểm chính. Thứ nhất là sự chồng chéo và chưa thống nhất giữa các văn bản pháp luật, đặc biệt là giữa Luật Đất đai, Luật Quản lý, sử dụng TSC và Luật Quản lý vốn nhà nước. Thứ hai là sự e ngại, thiếu quyết đoán của các cơ quan địa phương. Việc xử lý TSC thường liên quan đến trách nhiệm cá nhân, đặc biệt trong các trường hợp tài sản đã bị sử dụng sai mục đích trong quá khứ, dẫn đến tâm lý "thà chậm còn hơn sai". Thứ ba là sự thiếu hụt nguồn nhân lực có chuyên môn sâu về định giá, tài chính công và pháp lý tại các cấp chính quyền cơ sở để thực hiện các thủ tục phức tạp một cách nhanh chóng và minh bạch.

Do đó, yêu cầu của Bộ Tài chính về việc các địa phương phải "nêu rõ khó khăn để tháo gỡ" là một bước đi chiến lược, nhằm xác định chính xác các "điểm nghẽn pháp lý" hoặc "điểm nghẽn năng lực" đang tồn tại. Chỉ khi nắm bắt được khó khăn cụ thể, Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan mới có thể đưa ra các giải pháp sửa đổi pháp luật hoặc hướng dẫn nghiệp vụ một cách kịp thời, thay vì chỉ áp dụng các chỉ tiêu chung chung.

Việc đẩy nhanh tiến độ công bố tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước cũng là một yêu cầu cấp bách.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, mấu chốt để giải quyết vấn đề là phải tăng cường phân quyền, phân cấp đi đôi với việc tăng cường trách nhiệm giải trình và minh bạch hóa. Khi đã có hành lang pháp lý tương đối đầy đủ, việc cần làm là trao quyền chủ động hơn cho địa phương trong việc quyết định phương án sắp xếp, nhưng đồng thời phải công khai toàn bộ quá trình định giá, đấu giá TSC. Sự công khai này không chỉ giúp giám sát mà còn là biện pháp bảo vệ cán bộ khỏi những rủi ro về mặt pháp lý khi thực hiện nhiệm vụ.

Song song với việc xử lý tài sản hữu hình, việc đẩy nhanh tiến độ công bố tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước cũng là một yêu cầu cấp bách. Yêu cầu này nhằm mục tiêu nâng cao kỷ luật, kỷ cương tài chính và chuẩn hóa thông tin để phục vụ việc giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động.

Một giải pháp kỹ thuật, hiện đại được các nhà quản lý đề cao là áp dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong quản lý TSC. Việc đầu tư và hoàn thiện Cơ sở dữ liệu Quốc gia về Tài sản công là nền tảng để tạo ra một bức tranh toàn cảnh, theo thời gian thực về tài sản của quốc gia. Nền tảng này không chỉ giúp Bộ Tài chính quản lý vĩ mô mà còn cho phép các địa phương theo dõi, đối chiếu và công khai thông tin một cách dễ dàng, từ đó giảm thiểu các hành vi tiêu cực, thất thoát và lãng phí.

Với sự quyết liệt từ Bộ Tài chính và sự chủ động từ các địa phương trong việc tháo gỡ vướng mắc, hàng chục ngàn tỷ đồng nguồn vốn từ TSC sẽ sớm được giải phóng. Nguồn vốn này sẽ được dùng để tái cơ cấu đầu tư công, phát triển hạ tầng trọng điểm, giảm áp lực nợ công, đồng thời tạo ra một môi trường đầu tư công bằng, minh bạch hơn cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Chỉ khi đó, TSC mới thực sự trở thành một đòn bẩy tài chính mạnh mẽ, phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam./.

Nguồn: https://vtv.vn/khoi-tai-san-ngu-quen-don-bay-tai-chinh-cho-duoc-kich-hoat-tu-cap-dia-phuong-100251204235659885.htm