សៀវភៅទេសចរណ៍វៀតណាម៖ របៀបរស់នៅសាយហ្គន

ចំណែកខ្ញុំវិញ ខ្ញុំបានជិះឡានក្រុងតាមមាត់ច្រាំងទន្លេ ក្រោមម្លប់ដើមឈើនៅផ្លូវ Catinat [ឥឡូវ Dong Khoi] ជាកន្លែងដែលចង្កៀងតាមដងផ្លូវរាប់មិនអស់ ចង្កៀងប្រេងធម្មតា បានបង្កើតការបំភាន់មួយ ហើយធ្វើឱ្យយើងគិតថា Saigon បានប្តូរពីហ្គាសទៅជាភ្លើងអគ្គិសនី។ ហាងកាហ្វេ ហាងកាហ្វេជាច្រើនបានបញ្ចេញពន្លឺស្រអាប់ទៅលើចិញ្ចើមផ្លូវ។

Du ký Việt Nam: Lối sống Sài Gòn- Ảnh 1. — សណ្ឋាគារ Cosmopolitan នៅ Saigon ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1870 ។ គំនូរដោយ A.Deroy ផ្អែកលើរូបថត

នៅកណ្តាលសួនច្បារដែលមានស្មៅតុបតែងដោយដើមត្នោត ដើមត្នោតយក្ស ប្រសព្វជាមួយគុម្ពោតផ្កាឈូក គឺជារោងមហោស្រពដ៏គួរឱ្យស្រឡាញ់ដែលមានសសរដូចរោងមហោស្រព Odéon ដែលយើងច្រឡំថាជាកាស៊ីណូ។

នៅពីមុខសណ្ឋាគារ អ្នកលក់ផ្កាមានសភាពអ៊ូអរ៖ ក្មេងប្រុសអាយុពីប្រាំមួយទៅប្រាំបីឆ្នាំកំពុងផ្តល់ភួងផ្កាហ៊ីបស៊ីស សួនផ្កាបៃតង និងផ្កាឈូក។ ក្មេងស្រីកាន់ភួងផ្កាធំៗលើក្បាលដូចជាប៉ារ៉ាសុល។ ពីតូបលក់ដូរលុយ Chetty [ឥណ្ឌា] អ្នកជក់បារី និងអ្នកលក់ដូរ ដែលជាជនជាតិ Aryans ពីឆ្នេរសមុទ្រ Malabar ឬ Coromandel ទៅកាន់ហាងទំនិញលក់ថូ និងពាងបែបចិន និងជប៉ុនគ្រប់ប្រភេទ ដែលរំឮកពីភាពប្លែកពីគេនៃរមណីយដ្ឋានទឹកក្ដៅ ទៅកាន់ហាងលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ដ៏ធំទូលាយ ជាមួយនឹងគ្រឿងបន្សំនៃរមណីយដ្ឋានទាន់សម័យ។ គ្រាន់តែបាត់ស្ទ្រីមផ្អែមច្បាស់។ ទិដ្ឋភាពទាំងថ្ងៃទាំងយប់គឺដូចជា [រមណីយដ្ឋាននោះ]។

ខ្ញុំមើលឃើញថា Saigon ជាទស្សនវិស័យធំទូលាយពេកសម្រាប់ការលេងដែលកំពុងសម្តែង៖ ឆាកល្ខោនអូប៉េរ៉ាដែលមានតួអង្គជាច្រើនឈរ និងអង្គុយយ៉ាងស្រួលនៅចន្លោះអេក្រង់ពីរ។

ឆាកនេះមានទំហំធំ និងស្ងាត់ជ្រងំនៅម៉ោងខ្លះនៃថ្ងៃ ប៉ុន្តែនៅពេលផ្សេងទៀត ប្រជាជនអឺរ៉ុបពី 2 ទៅ 3 ពាន់នាក់នេះបានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅកន្លែងដែលបានជ្រើសរើស ផ្តល់នូវអារម្មណ៍នៃទីក្រុងដែលមានមនុស្សច្រើនជាមួយនឹងភាពរស់រវើក ភាពអស្ចារ្យនៃទីក្រុងមាត់ទន្លេ និងការជជែកគ្នា។

ទីក្រុងដ៏ស្រស់ស្អាតពិតប្រាកដដែល Joanne ឬ Baedeker នឹងមិនខកខានក្នុងការពិពណ៌នាលម្អិតនោះទេ។ ដោយសារខ្ញុំមិនចង់ និងជាពិសេសមិនមានពេលគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីសរសេរ Guide de l'étranger à Saigon អនុញ្ញាតឱ្យខ្ញុំសង្ខេប និងមិនពិពណ៌នាការងារស្ថាបត្យកម្មជាមួយនឹងមុខងារ ឬឧបករណ៍ប្រើប្រាស់របស់ពួកគេ។ ដូច្នេះ មិត្តអ្នកអាននឹងមិនដឹងថា គ្រោងការណ៍នៃតុលាការកំពូល [ឥណ្ឌូចិន] ឬរចនាប័ទ្មស្ថាបត្យកម្មនៃប្រាសាទនៃបញ្ជីឈ្មោះ និងរដ្ឋបាលសាធារណៈនោះទេ។ អ្នកអានក៏នឹងមិនស្គាល់ចំនួនសៀវភៅដែលរក្សាទុកក្នុងបណ្ណាល័យដែរ។ ចំពោះព្រះបរមរាជវាំងនៃអគ្គទេសាភិបាលឥណ្ឌូចិន ដែលជាអគារដែលត្រូវបានកាន់កាប់តិចតួចក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ហើយនឹងធ្វើឱ្យមហាក្សត្រឥណ្ឌាច្រណែន ខ្ញុំនឹងនិយាយដោយសាមញ្ញថាវាជា "រាជវាំងដ៏ស្រស់ស្អាតបំផុត នៅក្នុងពិភពលោក " ដូចជាភាពសម្បូរបែបនៃប្រទេសបារាំងសតវត្សទី 17 ។

ធ្វើសារមន្ទីរ។ សាយហ្គនបានសាងសង់សារមន្ទីរអាណានិគមដ៏ប្រណិតមួយ; ប៉ុន្តែនៅពេលដែលគេដឹងថា ស្នាដៃដ៏ល្អបំផុតពីការប្រមូលរបស់សារមន្ទីបានបាត់ខ្លួនជាប្រចាំពីប្រអប់កញ្ចក់របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្កើនការប្រមូលផ្ដុំនៅក្នុងប្រទេសមាតុភូមិ វាត្រូវបានគេសម្រេចចិត្តដោយប្រាជ្ញាថានឹងមិនជំរុញការពិសោធន៍នេះទៀតទេ ហើយអគារនេះបានក្លាយជាលំនៅដ្ឋានរបស់អនុសេនាធិការ [នៃកូសាំងស៊ីន]។

ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ការិយាល័យ និងអគាររដ្ឋាភិបាលទាំងអស់ ព្រះជាម្ចាស់ទ្រង់ជ្រាបថាតើមានប៉ុន្មាន ស្ថាប័នស៊ីវិល និងយោធាត្រូវបានរៀបចំយ៉ាងទូលំទូលាយ ជួនកាលថែមទាំងមានផាសុកភាពជាងនៅអឺរ៉ុបទៅទៀត។ អាកាសធាតុទាមទារវា ហើយខ្ញុំគិតថានៅក្នុងរយៈទទឹងក្តៅ ស្ថាបត្យករបានស្ទាត់ជំនាញក្នុងការផ្សំដែក និងឥដ្ឋជាងពេលមុនៗ។ ជាពិសេស ខ្ញុំសូមណែនាំអ្នកអានឱ្យទៅមើលនាយកដ្ឋាន ប្រៃសណីយ៍ និងទូរលេខ ដែលជាការិយាល័យប្រៃសណីយ៍ដែលមិនស្មើគ្នានៅក្នុងទីក្រុងធំៗនៃប្រទេសបារាំង លើកលែងតែទីក្រុងប៉ារីស។ អាមេរិកគឺជាកន្លែងតែមួយគត់ដែលខ្ញុំធ្លាប់ឃើញការរៀបចំជាក់ស្តែងបែបនេះ កន្លែងទទួលភ្ញៀវដ៏ធំដែលមានជញ្ជាំងតុបតែងដោយផែនទី ដ្យាក្រាមពណ៌ រូបភាព និងគំនូសតាង ដែលសាធារណជនអាចមើលឃើញភ្លាមៗនូវព័ត៌មានដែលកន្លែងផ្សេងទៀតនឹងធ្វើឱ្យពួកគេចំណាយប្រាក់អស់ពីកម្លាំងចិត្ត ស្វែងរកដោយយកចិត្តទុកដាក់ពីហាងមួយទៅហាងមួយ។

ចំពោះបន្ទាយវិញ វាគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីនិយាយថា៖ ជនជាតិអង់គ្លេសដែលមានជំនាញក្នុងការធ្វើផែនការអាណានិគម មិនអាចរកឃើញគំរូល្អជាងនេះនៅពេលដែលពួកគេបានសាងសង់បន្ទាយថ្មីនៅសិង្ហបុរី និងហុងកុង។

គួរឲ្យកត់សម្គាល់ដូចគ្នា គឺមន្ទីរពេទ្យដែលមានអគារឯករាជ្យ កន្លែងមានម្លប់ និងស្មៅ ដែលមិនដូចកន្លែងរងទុក្ខទាល់តែសោះ។ ប្រសិនបើមួកពណ៌សរបស់ដូនជីមិនបានលេចឡើងក្នុងភាពងងឹតនៃរានហាលទេនោះយើងប្រហែលជាគិតថាយើងស្ថិតនៅក្នុងរមណីយដ្ឋានមួយដែលគ្រោងសម្រាប់ការសំរាកលំហែនៃចិត្តនិងការសញ្ជឹងគិតដើម្បីទទួលបានព្រលឹងដ៏ទន់ភ្លន់ដើម្បីធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពរវាងការងារនិងក្តីសុបិន្តឆ្ងាយពីសំលេងរំខាននៃទីក្រុងដើម្បីបញ្ចូលគ្នាជាមួយផ្កាបៃតងនិងផ្កា។ អារម្មណ៍នេះកាន់តែច្បាស់នៅពេលនៃឆ្នាំនេះ។ អាកាសធាតុរដូវរងាគឺរីករាយ៖ ជំងឺធ្ងន់ធ្ងរមិនសូវមាន ឬមិនមានទេ ក្រុមអ្នកជំងឺដែលសម្រាកព្យាបាលមួយចំនួនបានឆ្លងកាត់ច្រកផ្លូវ ជំហានរបស់ពួកគេមានស្ថិរភាព និងការសន្ទនារបស់ពួកគេរីករាយ។ ក្រុមមួយទៀតដេកយ៉ាងស្រួលនៅលើសាឡុងដោយមានសៀវភៅ ឬកាសែតនៅក្នុងដៃ។ អ្វីៗមានសន្តិភាព ប៉ុន្តែមិនមានការធ្លាក់ទឹកចិត្តឡើយ។ ហើយខ្ញុំបានប្រាប់ខ្លួនឯងថា ប្រជាជនក្រីក្រដែលមានជំងឺគ្រុនក្តៅគួរតែមានអារម្មណ៍ថាមានសុវត្ថិភាពក្នុងការមកទីនេះ ដើម្បីបន្ថយគ្រុនក្តៅ និងត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងបរិយាកាសដ៏ស្ងប់ស្ងាត់នេះ ជាកន្លែងដែលការឈឺចាប់ត្រូវបានបន្ធូរបន្ថយដោយការស្រែកច្រៀងរបស់សត្វស្លាបនៅក្រោមស្លឹកបៃតង។

នៅតំបន់ចុងបូព៌ា មានកន្លែងពីរដែលឈ្មោះស្តាប់ទៅដូចជាពួកគេសាបព្រោះស្រណោះ ប៉ុន្តែជាកន្លែងដែលអ្នកទេសចរចង់ឈប់ដោយគ្មានទុក្ខព្រួយ៖ ទីបញ្ចុះសពអង់គ្លេសនៅហុងកុង និងមន្ទីរពេទ្យនៅសៃហ្គន។ (ត្រូវបន្ត)

(Nguyen Quang Dieu ដកស្រង់ចេញពី សៀវភៅ ជុំវិញអាស៊ី៖ កូសាំងស៊ីន វៀតណាមកណ្តាល និង Bac Ky បកប្រែដោយ Hoang Thi Hang និង Bui Thi He, AlphaBooks - National Archives Center I និង Dan Tri Publishing House បោះពុម្ពក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ 2024)

ប្រភព៖ https://thanhnien.vn/du-ky-viet-nam-loi-song-sai-gon-185241203225005737.htm