Lào Cai: Phát huy giá trị di sản để tạo sinh kế, giảm nghèo bền vững

Những năm gần đây, Lào Cai đang cho thấy hướng đi rõ ràng trong việc biến di sản văn hoá thành nguồn lực phát triển kinh tế. Không chỉ góp phần bảo tồn giá trị truyền thống, cách làm này còn mở ra sinh kế mới, giúp nhiều hộ dân vùng cao thoát nghèo và vươn lên làm giàu. Câu chuyện từ Sa Pa, Bắc Hà đến Bảo Yên là minh chứng cho một hướng phát triển phù hợp với điều kiện địa phương.

Tỉnh Lào Cai sở hữu số lượng di sản văn hóa phi vật thể lớn nhất cả nước, hệ thống đền chùa linh thiêng dọc sông Hồng, ngành nghề truyền thống độc đáo cùng cảnh quan thiên nhiên nổi bật: ruộng bậc thang, rừng nguyên sinh, suối khoáng nóng, khí hậu mát lạnh quanh năm. Đây chính là nền tảng quan trọng để phát triển du lịch cộng đồng và các sản phẩm dịch vụ trải nghiệm, từ đó tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho cộng đồng dân cư.

Lễ cấp sắc 12 đèn của người Dao đỏ.

Các giá trị di sản không chỉ được gìn giữ trong các bảo tàng hay lễ hội truyền thống, mà đang trở thành nguồn lực kinh tế thiết thực. Tại Sa Pa, Bắc Hà, Bát Xát hay Bảo Yên, nhiều hộ dân đã chủ động khai thác văn hóa và cảnh quan để phát triển du lịch cộng đồng, homestay, farmstay và các dịch vụ trải nghiệm. Việc này không chỉ tăng thu nhập trực tiếp mà còn tạo công ăn việc làm tại chỗ, giúp người dân bớt phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp hay xuất khẩu lao động.

Một trong những câu chuyện thành công tiêu biểu là Bản Liền Forest Homestay của chị Vàng Thị Cân ở xã Bản Liền. Trước đây, gia đình chị chủ yếu sống bằng nông nghiệp, phụ thuộc vào cây quế, cây chè và chăn nuôi nhỏ lẻ, thu nhập bấp bênh. Năm 2019–2020, nhận thấy lượng du khách đến Bản Liền tăng nhờ cảnh quan rừng nguyên sinh và kiến trúc nhà sàn Tày, chị Cân mạnh dạn vay vốn, cải tạo ngôi nhà gỗ truyền thống thành homestay gắn với không gian xanh và trải nghiệm văn hóa bản địa. Bản Liền Forest Homestay không chỉ cung cấp dịch vụ lưu trú mà còn đưa du khách trải nghiệm đời sống bản địa: hái chè Shan tuyết, làm vườn, chế biến món ăn truyền thống, học hát Then, múa kiếm và khám phá rừng Bản Liền. Nhờ giữ được kiến trúc và văn hóa bản địa, homestay nhanh chóng thu hút du khách trong nước và quốc tế, tạo việc làm cho 6–8 lao động trong thôn. Thu nhập ổn định từ homestay đã giúp gia đình chị Cân vươn lên khá giả và trở thành hình mẫu để các hộ dân khác học hỏi, góp phần thúc đẩy phong trào du lịch cộng đồng ở Bản Liền.

Du khách nước ngoài thử trang phục người Tày tại Bản Liền Forest Homestay.

Tại Sa Pa, nhiều thanh niên người Mông cũng mạnh dạn phát triển homestay kết hợp văn hóa và tiện nghi hiện đại. Các cơ sở này chủ động quảng bá trên mạng xã hội, liên kết tour với doanh nghiệp và thiết kế trải nghiệm gắn với nghề truyền thống, như dệt thổ cẩm, nấu món ăn bản địa hay tham gia các lễ hội dân tộc. Nhờ đó, thanh niên có việc làm ngay tại quê hương, hạn chế di cư và góp phần phát triển kinh tế cộng đồng.

Ở Bắc Hà, các làng nghề dệt lanh, làm nhạc cụ, chế tác bạc… được tỉnh và các doanh nghiệp hỗ trợ quảng bá, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, tạo đầu ra ổn định cho người dân. Tại Bảo Yên và Bát Xát, các câu lạc bộ hát Then – đàn Tính, farmstay trải nghiệm nông nghiệp và du lịch sinh thái bản địa đã mang lại thu nhập ổn định cho hàng trăm hộ dân, đồng thời giúp bảo tồn văn hóa dân tộc và kiến thức truyền thống.

Những mô hình này cho thấy giảm nghèo bền vững chỉ thực sự hiệu quả khi người dân trở thành chủ thể khai thác di sản. Khi cộng đồng được trao quyền quản lý, vận hành và hưởng lợi từ sản phẩm văn hóa – du lịch, đời sống cải thiện lâu dài, hạn chế tình trạng di cư lao động và tạo ra thu nhập ổn định quanh năm. Người dân vừa giữ gìn bản sắc, vừa phát triển kinh tế, từ đó nâng cao chất lượng sống và xây dựng cộng đồng vững mạnh.

Tỉnh Lào Cai cũng chú trọng đào tạo kỹ năng du lịch cộng đồng, hỗ trợ chuẩn hóa homestay, farmstay và xây dựng sản phẩm OCOP từ di sản văn hóa. Việc số hóa thông tin du lịch, xây dựng bản đồ du lịch thông minh giúp du khách dễ dàng tiếp cận các điểm đến, đồng thời tạo cơ hội mở rộng thị trường cho các hộ kinh doanh. Các chính sách này vừa hỗ trợ cộng đồng quản lý nguồn lực, vừa đảm bảo phát triển bền vững, không phá vỡ cảnh quan và bản sắc văn hóa.

Với các mô hình thành công như Bản Liền Forest Homestay, Farmstay Tả Van, homestay của các thanh niên người Mông, Lào Cai đang từng bước tạo ra một hệ sinh thái du lịch gắn với sinh kế bền vững. Những bước đi bài bản này không chỉ giúp giảm nghèo hiệu quả mà còn xây dựng hình ảnh một vùng đất giàu bản sắc, thân thiện và đáng trải nghiệm, mở ra hướng đi dài hạn cho phát triển kinh tế – xã hội vùng cao. 

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/lao-cai-phat-huy-gia-tri-di-san-de-tao-sinh-ke-giam-ngheo-ben-vung-2025120916184832.htm