Luật sửa đổi thuế GTGT: Tránh tranh chấp, tạo thuận lợi cho nông sản Việt Nam

Dự thảo sửa Luật Thuế GTGT được Quốc hội thảo luận nhằm gỡ vướng về sơ chế nông sản, tránh tranh chấp thuế, giảm chi phí cho doanh nghiệp và tăng cạnh tranh xuất khẩu.

Trong phiên thảo luận chiều 9/12 về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT), nội dung thu hút nhiều ý kiến nhất là đề xuất chỉnh sửa khoản 1 điều 5 liên quan đến đối tượng không chịu thuế GTGT đối với nông, lâm, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường. Đây là nhóm hàng hóa chiếm tỷ trọng lớn trong sản xuất và xuất khẩu, gắn với sinh kế của hàng chục triệu nông dân; vì vậy, bất kỳ thay đổi nào của chính sách đều tác động mạnh đến thị trường, doanh nghiệp và ngân sách.

Toàn cảnh phiên thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Hầu hết đại biểu thống nhất phải sửa quy định này để tháo gỡ vướng mắc thực tiễn, chấm dứt tình trạng hiểu khác nhau giữa các địa phương dẫn đến tranh chấp thuế, chậm hoàn thuế, chi phí tài chính tăng và tạo kẽ hở cho gian lận. Tuy nhiên, cách sửa đổi sao cho thuận lợi cho doanh nghiệp, minh bạch và chống thất thu vẫn là bài toán lớn.

Mở rộng đối tượng, nhưng phải cụ thể hóa

Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) đánh giá cao chủ trương mở rộng phạm vi đối tượng không chịu thuế, làm rõ chính sách đối với sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt trong khâu bán ra và nhập khẩu. Việc bổ sung trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã bán sản phẩm chưa chế biến cho doanh nghiệp, hợp tác xã khác được xem là phản ánh đúng thực tế chuỗi giao dịch nông sản.

Tuy nhiên, theo ông Bình, vướng mắc lớn nhất lại nằm ở định nghĩa “sơ chế thông thường”, đây là khái niệm gây tranh cãi suốt nhiều năm. “Phân loại, bảo quản lạnh, bóc vỏ, sấy khô, hút chân không… vẫn bị hiểu khác nhau giữa các địa phương”, ông nói, dẫn đến không ít tranh chấp và doanh nghiệp chịu rủi ro pháp lý.

Ông đề nghị bổ sung quy định giao Bộ Tài chính ban hành danh mục và tiêu chí định lượng cụ thể về sơ chế thông thường, dựa trên thông lệ quốc tế và đặc thù nông sản Việt Nam; đồng thời làm rõ tiêu chí phân biệt giữa “sơ chế” và “chế biến” nhằm tránh áp dụng tùy tiện. Bên cạnh đó cần hoàn thiện quy định về chứng từ nguồn gốc và quy trình thu mua để vừa chống gian lận, vừa không tạo gánh nặng cho doanh nghiệp.

Chung quan điểm, đại biểu Tô Ái Vang (Cần Thơ) kiến nghị Chính phủ hướng dẫn rõ mức độ sơ chế được xem là thông thường. Bà cũng nêu vấn đề cốt lõi: hàng hóa thuộc diện không chịu thuế thì doanh nghiệp sẽ không được khấu trừ thuế đầu vào, dẫn tới chi phí tăng. Vì vậy, bà đề nghị cân nhắc áp dụng thuế suất thấp 0% hoặc 5% với nhóm nông, thủy sản để doanh nghiệp được hoàn thuế đầu vào, tăng sức cạnh tranh.

Một thực tế khác được bà Vang chỉ ra là doanh nghiệp mua hàng từ nông dân thường lập bảng kê, nhưng kiểm soát tính hợp lệ của bảng kê rất khó, dễ bị lợi dụng để mua bán hóa đơn. Do đó, cần đẩy mạnh hóa đơn điện tử và các phương thức giao dịch minh bạch.

Đại biểu Trần Hữu Hậu (Tây Ninh). Ảnh: Quochoi.vn

Từ góc độ ngành hàng xuất khẩu, đại biểu Trần Hữu Hậu (Tây Ninh) cho rằng sửa đổi khoản 1 điều 5 là “rất kịp thời và cực kỳ quan trọng”. Theo ông, doanh nghiệp xuất khẩu hằng năm phải tạm nộp một lượng vốn lớn để nộp thuế GTGT rồi mới chờ hoàn, khiến không ít đơn vị mất cơ hội kinh doanh. Việc bỏ cơ chế “nộp rồi hoàn” sẽ là cú hích lớn giúp doanh nghiệp giảm áp lực vốn và tránh rủi ro từ cơ chế “xin – cho” trong hoàn thuế. Ông đề nghị Quốc hội sớm thông qua chính sách này để tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp nông sản.

Phòng ngừa rủi ro, tránh trục lợi

Góp ý về việc mở rộng đối tượng không chịu thuế, đại biểu Trần Anh Tuấn (TP.HCM) cho rằng cần làm rõ ai là đối tượng được hưởng chính sách. Ông nêu thực tế có sự chênh lệch lớn giữa mua trực tiếp từ người nuôi trồng và mua qua trung gian. Nếu doanh nghiệp mua từ trung gian mà vẫn được coi là mua từ người sản xuất trực tiếp thì nguy cơ mua bán hóa đơn, trục lợi thuế là rất lớn.

Ông đề nghị xác định rõ chỉ miễn thuế cho trường hợp mua trực tiếp từ người sản xuất hay có thể qua tầng nấc thương mại; nếu có, cơ chế quản lý phải chặt chẽ. Đồng thời cần đánh giá kỹ tác động ngân sách khi mở rộng nhóm hàng không chịu thuế. “Tôi chưa thấy đánh giá rõ ràng nguồn thu sẽ mất bao nhiêu”, ông nói và cho rằng mọi chính sách thuế đều phải dựa trên số liệu đầy đủ.

Phân tích sâu về chính sách, đại biểu Nguyễn Vân Chi (Nghệ An) nhắc lại quá trình thay đổi chính sách thuế với nông sản: trước năm 2016, hàng nông sản chưa chế biến thuộc diện không chịu thuế nhưng vẫn được hoàn đầu vào; giai đoạn 2016 - 2024, để chống gian lận hóa đơn, chính sách chuyển sang cơ chế chịu thuế đầu ra, khấu trừ đầu vào; đến 2025, Chính phủ đề xuất quay lại chính sách trước đây.

Đại biểu Nguyễn Vân Chi (Nghệ An). Ảnh: Quochoi.vn

Theo bà Chi, tranh luận không nằm ở định hướng chính sách, mà ở cách thể hiện trong dự thảo. Bà chỉ ra dự thảo ghi “không phải tính thuế theo quy định của Bộ trưởng Bộ Tài chính” và thêm khoản 3A quy định “thuế GTGT đầu vào của hàng hóa dịch vụ không phải tính thuế được khấu trừ toàn bộ”. Cách diễn đạt này thiếu rõ ràng và chưa đúng tinh thần thảo luận tại Quốc hội, bởi chính sách này chỉ áp dụng cho nông sản chưa chế biến, không phải tất cả hàng hóa không chịu thuế.

Vì vậy, bà đề nghị quy định rõ ngay trong khoản 1 điều 5 rằng “hàng nông sản chưa chế biến ở khâu thương mại là đối tượng không phải kê khai tính thuế nhưng được khấu trừ đầu vào”, giống cách luật trước đây từng áp dụng.

Bà cũng cảnh báo: việc bỏ điều kiện “người bán đã nộp thuế” khi xét hoàn thuế sẽ tạo rủi ro thất thu ngân sách và gây nguy hiểm cho cán bộ thuế. Theo bà, vấn đề này nên được xử lý bằng kỹ thuật quản lý: siết kỳ kê khai, nộp thuế, yêu cầu người bán nộp ngay khoản GTGT đã thu, và ứng dụng dữ liệu điện tử để người mua kiểm tra người bán đã nộp thuế hay chưa.

Trong bối cảnh nông sản Việt Nam chịu áp lực lớn từ thị trường quốc tế, giá biến động và chi phí logistics cao, việc tháo gỡ “điểm nghẽn” thuế GTGT không chỉ là câu chuyện kỹ thuật mà còn mang tính chiến lược. Doanh nghiệp kỳ vọng chính sách mới phải đồng bộ, dễ hiểu, dễ thực hiện; còn Nhà nước cần đảm bảo không thất thu, không bị lợi dụng và không tạo rủi ro pháp lý. Khi được thông qua, luật sửa đổi kỳ vọng sẽ hình thành một khung pháp lý mạch lạc, khả thi, bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp và nông dân, đồng thời nâng cao tính minh bạch trong quản lý thuế.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/luat-sua-doi-thue-gtgt-tranh-tranh-chap-tao-thuan-loi-cho-nong-san-viet-nam-d788506.html