Phát huy giá trị cây nông nghiệp bản địa

Cán bộ Sở Khoa học và Công nghệ Điện Biên cùng cán bộ, nông dân xã Mường Phăng kiểm tra tốc độ sinh trưởng trên cây lúa nếp tan.

Tẻ đỏ Điện Biên là giống lúa mùa đặc sản được trồng phổ biến trên các chân ruộng bậc thang, nương và ven suối các xã vùng cao như: Tuần Giáo, Mường Chà, Tủa Chùa, Mường Nhé...

Đây là giống lúa có thời gian sinh trưởng dài, đẻ nhánh khỏe, cứng cây, bông to, hạt gạo đỏ nâu, ít bạc bụng, giàu vitamin và các khoáng chất B1, B2, B6, Fe, Mg, Ca… Không chỉ có giá trị hàng hóa cao, tẻ đỏ Điện Biên còn là giống lúa bản địa thích nghi bền bỉ với nhiều điều kiện tự nhiên bởi khả năng sinh trưởng tốt trên nhiều loại đất và tiểu vùng khí hậu, chịu hạn tốt, chống chịu được nhiều loại sâu bệnh hại chính như đạo ôn, bạc lá, rầy nâu.

Tuy nhiên, do được canh tác lâu năm lại chưa qua chọn lọc, phục tráng, thiếu đầu tư nghiên cứu về kỹ thuật canh tác cho nên theo thời gian, năng suất và chất lượng giảm sút rõ rệt. Nông dân nhiều xã duy trì gieo trồng nhưng không giữ được sự thuần chủng, khiến giá trị đặc sản của giống lúa dần mai một.

Trước thực trạng đó, năm 2020, Điện Biên quyết định dùng kinh phí hỗ trợ thực hiện đề tài “Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn gen giống lúa tẻ đỏ Điện Biên”, có sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học. Kết quả phục tráng thành công đã góp phần nâng cao chất lượng giống, đáp ứng nhu cầu sản xuất lúa gạo chất lượng cao của địa phương.

Năng suất lúa tăng từ 10-15%, tỷ lệ hạt gạo đạt tiêu chuẩn hàng hóa cao hơn, hương vị thơm ngon, đậm đà được người tiêu dùng ưa chuộng. Việc phục tráng thành công giống tẻ đỏ Điện Biên góp phần bảo tồn nguồn gen quý, mở ra hướng phát triển bền vững cho nông nghiệp đặc sản Điện Biên.

Tiếp nối thành công này, năm 2023, Sở Khoa học và Công nghệ Điện Biên chủ trì, triển khai đề tài “Phục tráng giống, xây dựng mã số vùng trồng, liên kết sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm lúa nếp tan Mường Phăng-Điện Biên”.

Ông Trịnh Doãn Hoàng, Trưởng phòng Kinh tế xã Mường Phăng cho biết: Năm 2025, Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp Ủy ban nhân dân xã Mường Phăng triển khai trên diện tích thí điểm 2.500m2, với mục tiêu khảo sát, thu thập, đánh giá nguồn gen nếp tan Mường Phăng; phục tráng, sản xuất hạt giống lúa các cấp; hoàn thiện quy trình kỹ thuật sản xuất giống cho giống lúa; đồng thời, xây dựng mô hình liên kết sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm gạo nếp tan; công nhận đặc cách và thực hiện quy trình công nhận đặc cách giống lúa này và thiết lập, quản lý, giám sát mã số vùng trồng.

Việc triển khai thành công đề tài là bước đầu để Sở Khoa học và Công nghệ hướng tới mục tiêu xây dựng mô hình liên kết sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm gạo nếp tan Mường Phăng, quy mô từ 100-150 ha trong 2 năm; đồng thời hình thành chuỗi liên kết tiêu thụ từ 300-400 tấn thóc nếp tan thương phẩm đạt tiêu chuẩn VietGAP.

“Đây là nội dung khá quan trọng nhằm phục tráng nguồn gen quý, hướng tới mục tiêu đưa nếp tan Mường Phăng trở thành sản phẩm chủ lực, có mã số vùng trồng, được truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu bền vững trên thị trường”, Phó Giám đốc sở Vũ Xuân Linh cho biết.

Từ thành công của việc bảo tồn, phục tráng các loại giống cây trồng bản địa như nếp tan, tẻ đỏ, tỉnh tiếp tục mở rộng nghiên cứu, chọn tạo và bảo hộ các giống cây trồng đặc sản khác. Đến nay, Điện Biên đã được Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) công nhận đặc cách đối với 11 giống cây trồng địa phương, gồm: Dứa Queen, dứa Cayenne Pu Lau, sa nhân tím, chè Shan tuyết Tủa Chùa, khoai sọ Tủa Chùa, khoai sọ Phì Nhừ, lạc đỏ Na Son, bí xanh Tìa Dình, lạc đỏ Mường Nhé, sắn LT16 và dưa chuột Mông Điện Biên (hay còn gọi là dưa mèo Điện Biên).

Trong số các giống cây trồng được công nhận, bảo hộ, hiện có nhiều loại đã khẳng định được vị thế trên thị trường và trở thành sản phẩm nông nghiệp chủ lực của từng vùng. Tiêu biểu như chè Shan tuyết Tủa Chùa với hương vị đậm, hậu ngọt, búp chè phủ lớp tuyết trắng đặc trưng, được công nhận sản phẩm OCOP và xuất khẩu sang nhiều thị trường khó tính.

Hay sản phẩm dứa Queen, dứa Cayenne Pu Lau cho năng suất cao, vị ngọt đậm, thơm đặc trưng, được nhiều doanh nghiệp thu mua phục vụ chế biến sâu. Hiệu quả từ việc phát triển các giống cây trồng đặc sản đã mang lại chuyển biến rõ rệt cho kinh tế nông nghiệp địa phương. Nhiều vùng sản xuất hàng hóa được hình thành, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân.

Các sản phẩm góp phần đa dạng hóa cơ cấu cây trồng, thúc đẩy phát triển du lịch, xây dựng thương hiệu địa phương. Một số doanh nghiệp, hợp tác xã đã liên kết với nông dân trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ, giúp ổn định đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm, tạo nền tảng cho nông nghiệp đặc sản phát triển bền vững.

Bà Chu Thị Thanh Xuân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Điện Biên cho biết: Việc bảo tồn và phát triển giống cây trồng bản địa mang ý nghĩa khoa học và giá trị văn hóa, xã hội sâu sắc. Bởi mỗi giống cây trồng đều gắn với đời sống, tập quán canh tác, lễ hội, tri thức dân gian và một vùng đất của đồng bào các dân tộc thiểu số. Do vậy, giữ gìn giống cây bản địa chính là giữ gìn bản sắc văn hóa vùng cao, tạo nền tảng cho du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp phát triển.

Bài và ảnh: LÊ LAN

Nguồn: https://nhandan.vn/phat-huy-gia-tri-cay-nong-nghiep-ban-dia-post923196.html