Powered by Techcity

Vĩnh Linh khúc xạ qua góc nhìn văn nghệ


Theo một nghĩa nào đó, vùng quê Vĩnh Linh đã phần nào phản chiếu về mảnh đất Quảng Trị. Viết về Vĩnh Linh có khá nhiều bài thơ hay nhưng đặc biệt có hai bài thơ vừa hay vừa lạ mà không phải ai cũng biết tỏ tường. Cũng đã có vở diễn đậm chất Vĩnh Linh cũng có vẻ khác thường.

Vĩnh Linh khúc xạ qua góc nhìn văn nghệ

“Bắt cọp mà cày”, tranh minh họa chuyện trạng Vĩnh Hoàng -Ảnh: T.Đ.V

Chuyện trạng và đám cưới vào thơ

Nhiều lần về xã Vĩnh Tú (Vĩnh Linh, Quảng Trị), chiếc nôi của chuyện trạng Vĩnh Hoàng, chúng tôi càng thấu hiểu câu nói dân gian đầy tự hào: “ Vĩnh Hoàng, cả làng nói trạng”. Khi về đây nghe nghệ nhân Trần Đức Trí say sưa kể chuyện trạng cuốn hút người nghe, đến cả những đứa trẻ tuổi mới lên mười cũng đã tỏ rõ năng khiếu kể chuyện trạng, xứng đáng là truyền nhân; đến một lão nông chưa qua trường lớp như ông Trần Hữu Chư cũng thành họa sĩ “ của làng khi “kể” chuyện trạng bằng những bức tranh mộc mạc mà sinh động.

Chuyện này nhiều người đã biết. Nổi tiếng đến mức đã có tiến sĩ nghiên cứu văn học như ông Võ Xuân Trang từng về làng sưu tầm và in thành sách, có cả luận văn tốt nghiệp khoa Ngữ văn-Đại học Tổng hợp Huế làm về đề tài chuyện trạng Vĩnh Hoàng. Còn nói về căn cước văn hóa, theo như chị Hoàng Dạ Hương, cán bộ văn hóa xã Vĩnh Tú: “ Không biết nói trạng thì chắc là không phải dân Vĩnh Tú”. Nhưng chuyện trạng Vĩnh Hoàng đi vào thơ thì chưa hẳn đã lan truyền.

Cho đến một hôm, tình cờ gặp nhà thơ Ngô Minh, quê nội Quảng Bình, quê ngoại Vĩnh Linh, tôi mới vỡ vạc thêm về một trường hợp về sức sống của văn nghệ dân gian. Lúc ấy, khi cao hứng nhà thơ mới thổ lộ là mình có bài thơ có tên: “Nghe chuyện trạng Vĩnh Hoàng”. ‘‘Khi thấy tôi háo hức, ông bèn cất giọng đọc: “Bom hất sang sông đỡ tốn tiền đò/ Đi bứt tranh bứt nhầm đuôi cọp/Người kể chuyện quả quyết rằng có thật/Ai chưa tin xin mời đến làng tôi…”.

Rồi ông giải thích luôn: “Tôi cảm nhận chuyện trạng Vĩnh Hoàng bằng thơ. Câu đầu tiên của bài thơ chính là nói về chuyện anh chàng nói trạng Vĩnh Hoàng kể với dân làng khi đi ăn giỗ bên kia sông Bến Hải cũng không cần đi đò. Chỉ cần có mẹo chọc tức máy bay Mỹ ném bom hất sang bờ bên kia, ăn giỗ no say xong lại chọc tức, bom lại hất về lại bờ bên này, rồi ung dung về nhà; còn chuyện đi bứt tranh thì vì lúc trời chưa sáng, nhìn không rõ, bứt nhầm luôn cả đuôi cọp…”

Quả thật là lạ! Cái khí chất hài hước, kể cả với những chuyện hiểm nguy sống chết lại được kể bằng một giọng tỉnh bơ lại đầy chất trào tiếu: “Trông chế cười ngạo nghễ!”. Nhà thơ đã bắt được thần thái nên đưa vào thơ thật sinh động và ấn tượng. Đoạn kết khiến người nghe càng rung động: “Vĩnh Linh ơi từ địa đạo bước lên/ Tưởng trắng rợn một màu tang trắng/ Ai ngờ dưới tro những câu chuyện trạng/Lại lên xanh lấp lánh mắt cười/ Một củ khoai phải luộc đến năm nồi/ Chuyện như chẳng thể nào tin được/ Nhưng đến Vĩnh Linh vốc lên từng nắm đất/Hiểu nhiều thêm sự tích lạ lùng hơn”. Đây cũng là một sự lạ trong thơ!

Bài thơ thứ hai kể về một chuyện song hỷ lâm môn ở ngay vùng giới tuyến có tên “Đưa dâu qua cầu Bến Hải” của nhà thơ Cảnh Trà. Đây là tác phẩm ra đời đúng vào ngày 20/7/1975 đăng trên báo “Văn nghệ giải phóng”, đạt giải bài thơ hay nhất nhân kỷ niệm ra 100 số báo “Văn nghệ giải phóng”.

Bài thơ được sáng tác ngay tại thôn Hiền Lương với những câu thơ mở đầu. “Một buổi mai nắng vàng hoa ngâu/Đám đưa dâu qua cầu Bến Hải/Cầu vừa bắc xong sơn còn tươi rói/Đôi bờ xanh lúa mới đã ngậm đòng/Nhìn hai họ qua cầu mà nước mắt rưng rưng/Mà sung sướng vui tràn như trẻ nhỏ”. Đám cưới thì phải có đưa dâu, chuyện quá bình thường như muôn thưở xưa nay vẫn thế. Vậy thì có gì lạ đâu mà phải làm thơ, hơn thế mà khóc cười rưng rưng như trẻ nhỏ.

Xin thưa là có, bởi chuyện vốn rất bình thường đã trở nên khác thường ở vùng giới tuyến bị chia cắt nên gần 20 năm chuyện đi lại qua cầu đã quá hy hữu, nói gì đến đưa dâu tưng bừng như thế. Vì vậy, nói đã trở thành sự kiện trong thơ. Nói như nhà thơ Võ Văn Hoa (Hải Lăng, Quảng Trị): “ Bài thơ là hiện tượng lạ trong thi ca, đúng là đã tái hiện và cảm nhận chân thực, sâu sắc, tinh tế về một sự lạ của đời sống, chuyện chỉ có ở vùng giới tuyến ”.

Bài thơ nhắc lại một hiện thực tưởng chừng bình thường, không hề có bóng dáng chiến tranh, bom rơi đạn nổ nhưng vẫn khiến người đọc tê tái vì nỗi đau chia cắt: “Chàng trai Vĩnh Linh cưới cô gái đất Cùa-Cam Lộ/Sông tưng bừng nhìn đôi lứa thương nhau/Gió lâng lâng con sóng vỗ chân cầu/Mà thắt ruột câu hò xưa tê tái/“Bước đến Hiền Lương sao chặng đường dài nghẹn lại/Đáo tới Bến Hải sao gác mái tình duyên…”.

Và trở lại hân hoan vô chừng với hiện thực hòa bình rất đỗi nhân văn khi cuộc đời trở lại bình thường, bình an như đúng với bản chất của nó: “ Đám cưới hôm nay cũng tự nhiên như là hoa, là lá/Như là chị lấy chồng, như là tôi lấy vợ/Mà hay chưa bỡ ngỡ như chiêm bao/Tôi nhìn sông, nghe sông chảy rì rào/Ai hát đó tưởng như lời tôi hát/Ngắm mây bay, tôi thấy trời bát ngát/Chân người đi rộn rịp quá, người ơi!”.

Nhà thơ Phạm Đình Ân thì bình phẩm: “Bài thơ hay ở tứ, ý, thi ảnh độc đáo, thêm nữa là cách trình bày giản dị, tươi sáng, được bao phủ bởi cảm thức văn hóa dân gian, có vẻ đẹp chân mộc nhưng cũng đủ mức tinh tế khi dựng một câu chuyện bằng thơ về một cuộc đưa dâu thú vị, làm toát lên ý nghĩa cao đẹp, sâu sắc, rộng lớn hơn một cuộc đưa dâu bình thường”. Cùng với những ca khúc như “Mùa xuân đầu tiên” của nhạc sĩ Văn Cao, bài thơ này đã chạm vào khát vọng mãnh liệt của tâm thức dân tộc trở thành những tác phẩm có sức sống tươi rói, bền lâu, có lẽ không biết đến nếp nhăn tuổi tác.

Vở diễn lạ kỳ

Có lần trò chuyện với nhà văn Xuân Đức mới thật tỏ tường sau ngày tái lập tỉnh vào năm 1989. Quảng Trị lúc mới “ra riêng” thiếu thốn đủ bề nhưng khát vọng thì không nhỏ, hơn nữa đạo diễn gạo cội có NSND Xuân Đàm (chồng bà Kim Quý), kịch tác gia có Xuân Đức, diễn viên tài sắc NSND Kim Quý (dân Vĩnh Linh) rồi Chánh Phùng nhưng chỉ ngần ấy con người thì khó lòng làm nên một vở kịch. Hội diễn sân khấu nhỏ toàn quốc đầy thử thách nhưng cũng quá hấp dẫn gọi mời thì không thể chối từ.

Một hôm vào năm 1991, đạo diễn Xuân Đàm, Giám đốc Sở Văn hóa thể thao tỉnh Quảng Trị nói với Phó giám đốc Sở là nhà văn Xuân Đức: “Cậu viết ngay cho tôi một vở kịch, nhớ là chỉ có hai nhân vật, một nam, một nữ, còn vì sao mà chỉ có hai thì ông biết rồi đấy, vì chỉ có hai diễn viên: Chánh Phùng và Kim Quý, liệu cơm mà gắp mắm”. Nhà văn Xuân Đức làm theo, nhưng nghĩ cả ngày cả đêm, vò đầu bứt tai cũng không tài nào ra một vở kịch như thế.

Sáng ra, gặp đạo diễn Xuân Đàm, ông nhăn nhó “thương lượng”: “Anh phải cho tôi một nhân vật nữa, một nhân vật thôi, nếu không thì bó phép”. Giám đốc sở Văn hóa trả lời: “Thôi được, tôi cho ông thêm một nhân vật, nhân vật nữ, vì chỉ còn có Tiểu Hoa nữa thôi”. Vật vã sáng tạo, nhà văn Xuân Đức viết xong vở kịch “Đợi đến bao giờ” cũng lấy cảm hứng từ mảnh đất giới tuyến Vĩnh Linh, sau đạo diễn Xuân Đàm đổi tên là “Chuyện đời thường vớ vẩn”. Rồi cả “đoàn kịch” lên đường bằng chiếc xe cà tàng U-oát đến hội diễn tận TP. Hồ Chí Minh.

Tỉnh nghèo, kinh phí eo hẹp, phương tiện thiếu thốn, diễn viên hiếm hoi vậy mà thành công vang dội. Vở kịch đoạt huy chương vàng, rồi diễn viên cũng được huy chương vàng, huy chương bạc khiến giới sân khấu cả nước trầm trồ thán phục. Thừa thắng xông lên, các huy chương vàng nối tiếp nhau vào các kỳ hội diễn tiếp theo khiến Quảng Trị trở thành địa chỉ vàng của sân khấu nhỏ.

Phạm Xuân Dũng



Nguồn: https://baoquangtri.vn/vinh-linh-khuc-xa-qua-goc-nhin-van-nghe-191316.htm

Cùng chủ đề

Đại biểu Quốc hội Hoàng Đức Thắng điều hành phiên thảo luận tổ về chính sách hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới...

Hôm nay 15/2, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đại biểu Hoàng Đức Thắng, Phó trưởng đoàn Chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị điều hành phiên thảo luận tổ.Đại biểu Hoàng Đức Thắng, Phó trưởng đoàn Chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh điều hành phiên thảo...

Nền kinh tế Hải Lăng

50 năm sau ngày quê hương giải phóng, Hải Lăng đang về đích huyện nông thôn mới và đặt ra mục tiêu phấn đấu xây dựng huyện trọng điểm công nghiệp của tỉnh Quảng Trị trước năm 2030, trở thành thị xã đến năm 2040. Để làm nên những điều kỳ diệu trong lĩnh vực kinh tế trên quê hương anh hùng, hiện thực hóa tầm nhìn và khát vọng phát triển, huyện Hải Lăng đang chuẩn bị tâm...

Mùi hương trong rương gỗ

Trong ký ức tôi về buổi chiều cuối cùng của một năm, thường hiện lên chiếc rương gỗ cũ kỹ. Như một chiếc hộp bí mật được bật mở mỗi dịp Tết đến, khi lề khóa lách cách, nắp rương he hé, lập tức một mùi hương nồng nàn thoảng bay ra. Ngày Tết có bao nhiêu mùi hương kỳ lạ mà ngày thường ta không thể ngửi thấy.Xúng xính tà áo mới du xuân - Ảnh: H.C.D1.Ngày trước...

“Giọt vàng” giữa lưng chừng trời giữa trời

Dịp áp Tết năm ngoái, người bạn vong niên gửi cho tôi một món quà kèm theo lời nhắc bâng khuâng: “Đặc sản quê mình đó, ai nhớ, ai quên?”. Quà bạn tặng là một chai dầu sở vàng sóng sánh bọc kỹ trong lần lá chuối thơm như từgóc vườn thơm ra. Bạn không nhắc thì tôi vẫn nhớ. Những gì gắn bó với làng tôi, tôi không thể nào quên, huống nữa là cây sở, loài cây...

Trần Hoàn nhạc sĩ của mùa xuân

Trong thập niên những năm 1980-1990 và cho đến bây giờ, mỗi lần mùa xuân về trên những nẻo đường, góc phố, nhiều bản nhạc xuân của Trần Hoàn lại vang lên trên sóng phát thanh, truyền hình. “Em ơi em mùa xuân đã về trên cành lá...”, Từ bài “Tình ca mùa xuân”; “Một mùa xuân nho nhỏ”; đến bài “Hát về mùa xuân”; “Em nghĩ gì khi mùa xuân đến”... Ông có tới hàng chục bài viết...

Cùng tác giả

Hàng trăm đối tượng bị xử lý hình sự trong đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm

Thực hiện mệnh lệnh của Bộ trưởng Bộ Công an, chỉ thị của UBND tỉnh, từ ngày 15/12/2024, toàn lực lượng công an Quảng Trị từ các đơn vị cấp tỉnh đến công an các xã, phường, thị trấn đã đồng loạt ra quân thực hiện đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, xử lý hàng trăm đối tượng vi phạm pháp luật.Theo đó, Công an tỉnh đã triển khai 3 tổ tuần tra vũ trang cấp...

Quy tập 3 hài cốt liệt sĩ trong vườn nhà dân

Thực hiện kế hoạch tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, hôm nay 17/2, Đội 584, Phòng Chính trị, Bộ Chỉ huy Quân sự (CHQS) tỉnh Quảng Trị đã cất bốc được 3 hài cốt liệt sĩ tại địa bàn thôn Nam Chánh, xã Hải Chánh, huyện Hải Lăng.Khu vực phát hiện hài cốt liệt sĩ tại vườn nhà ông Hoàng Hữu Hòa. Các hài cốt được bọc trong tăng võng, nằm ở độ sâu khoảng hơn 1...

Hải Lăng – Nửa thế kỷ dựng xây và khát vọng phát triển.

Huyện Hải Lăng là địa phương sau cùng của tỉnh Quảng Trị được giải phóng đã trải qua nửa thế kỷ kiến tạo và dựng xây. Từ hoang tàn đổ nát sau chiến tranh, Đảng bộ và Nhân dân huyện Hải Lăng đã nỗ lực vượt qua khó khăn, thử thách, phát huy tiềm năng, lợi thế sẵn có, khai mở thêm dư địa phát triển để dần khẳng định vị thế quan trọng là vùng kinh tế trọng...

Doanh nghiệp bắt nhịp sản xuất với khí thế mới

Ngay từ sau tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, các doanh nghiệp trong các khu, cụm công nghiệp, khu kinh tế trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đã nhanh chóng bắt nhịp sản xuất, với tinh thần lao động hăng say, quyết tâm đạt hiệu quả cao nhất. Nhiều doanh nghiệp mở rộng quy mô để đáp ứng đơn hàng gia tăng. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện sự ổn định của doanh nghiệp cũng như tinh...

Nhộn nhịp trên công trường xây dựng cảng Mỹ Thủy

Một công trường đồ sộ đang mọc lên giữa vùng cát trắng hoang vu với hàng chục giàn máy hoạt động rền vang suốt ngày, cùng hàng trăm công nhân đang hối hả làm việc. Đó là bức tranh ở cảng Mỹ Thủy hôm nay, mang đến nhiều niềm tin, hy vọng về một động lực lớn lao, thúc đẩy kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Trị phát triển.Không khí làm việc khẩn trương trên công trường xây...

Cùng chuyên mục

Bền bỉ cống hiến cho thể thao phong trào

Từ lâu, anh Nguyễn Văn Tý (sinh năm 1984) ở Khu phố 4, Phường 5, TP. Đông Hà được nhiều người trong giới thể thao biết đến. Với tình yêu và vốn kiến thức, am hiểu về thể thao, anh luôn có mặt ở nhiều giải đấu để cổ vũ cho các vận động viên (VĐV); thường xuyên viết bài phân tích, bình luận các giải đấu, nhất là giải thích tình huống gây tranh cãi trên các trang...

Hội vật truyền thống các thôn Trung An, Thâm Khê

Chiều nay 12/2, các thôn Trung An, Thâm Khê, xã Hải Khê, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị tổ chức hội vật truyền thống.Hồi trống bắt đầu hội vật truyền thống thôn Trung An, xã Hải Khê - Ảnh: ĐVHội vật các thôn Trung An, Thâm Khê là hoạt động văn hóa truyền thống vào dịp đầu xuân hằng năm, được người dân rất mong chờ; là nơi tranh tài hấp dẫn, gay cấn của trai tráng làng biển....

Quảng Trị khát vọng bay lên cùng đất nước

Lại một mùa xuân mới - mùa xuân Ất Tỵ đã về mang theo niềm vui, hy vọng và những ước mơ tốt đẹp nhất đến với mọi miền, mọi nhà và mọi người.Năm 2024 đi qua, đất nước và quê hương Quảng Trị đã trải qua, những thử thách vô cùng cam go, nhưng cũng là năm gặt hái được rất nhiều thành tựu rất đáng tự hào. Trong muôn vàn khó khăn, thử thách, tinh thần đoàn...

Mùi hương trong rương gỗ

Trong ký ức tôi về buổi chiều cuối cùng của một năm, thường hiện lên chiếc rương gỗ cũ kỹ. Như một chiếc hộp bí mật được bật mở mỗi dịp Tết đến, khi lề khóa lách cách, nắp rương he hé, lập tức một mùi hương nồng nàn thoảng bay ra. Ngày Tết có bao nhiêu mùi hương kỳ lạ mà ngày thường ta không thể ngửi thấy.Xúng xính tà áo mới du xuân - Ảnh: H.C.D1.Ngày trước...

Khởi tranh Đại hội Thể dục thể thao cấp cơ sở

Thực hiện kế hoạch của UBND tỉnh về tổ chức Đại hội Thể dục thể thao (TDTT) các cấp và Đại hội TDTT tỉnh Quảng Trị lần thứ IX, năm 2025 - 2026, ngay từ những ngày đầu xuân Ất Tỵ - 2025, các địa phương trong tỉnh đã tổ chức sôi nổi nhiều giải thể thao nằm trong chương trình thi đấu chính thức của đại hội; tạo sân chơi bổ ích, hấp dẫn ngày Tết, thu hút...

Xách vợt đi tập pickleball

Pickleball là môn thể thao thi đấu trong nhà hoặc ngoài trời, đánh đơn hoặc đôi trên sân hình chữ nhật (13,4 m x 6,1 m). Người chơi dùng một chiếc vợt mặt nhẵn để đánh một quả bóng nhựa rỗng, đục lỗ, qua lưới cao 0,86 m cho đến khi một bên không thể trả bóng hoặc phạm luật. Môn thể thao được phát minh vào năm 1965 tại Mỹ, trở thành cơn sốt thể thao ở Mỹ...

Chân thực và cảm động

Phim “Mưa đỏ”, một tác phẩm điện ảnh lịch sử về cuộc chiến tranh bảo vệ Thành Cổ Quảng Trị, do Điện ảnh Quân đội nhân dân đang thực hiện mang dấu ấn sâu sắc không chỉ bởi nội dung cảm động mà còn nhờ sự chân thực và tỉ mỉ trong xây dựng bối cảnh.Sự đầu tư công phu Phim “Mưa đỏ” do Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất là một dự án quy mô lớn,...

Độc đáo ẩm thực Lào

Nổi tiếng với những món ăn dân dã, mộc mạc, văn hóa ẩm thực nước bạn Lào làm hài lòng thực khách Việt chính là hương vị độc đáo, hấp dẫn riêng có. Vì thế, không ít người Việt nói chung và người Quảng Trị nói riêng đã lựa chọn đồ ăn Lào vào dịp Tết đến xuân về. Nhiều nhà hàng, quán ăn chuyên kinh doanh ẩm thực Lào cũng đã xuất hiện tại Quảng Trị, thu hút...

Gói trọn vị quê hương trong những món ngon ngày tết

Những món ngon ngày Tết là một phần không thể thiếu trong khung cảnh sum họp của nhiều gia đình. Bên cạnh yếu tố tâm linh thể hiện ở sự hiện diện đủ màu sắc của ngũ hành trong mâm cỗ Tết, người Quảng Trị còn khéo léo lựa chọn những nguyên liệu thân quen, dân dã nhưng không kém phần tươi ngon, đặc sắc để chế biến những món ăn tươm tất dâng lên ông bà, tổ tiên...

Nét đẹp văn hóa của hồi môn người Pa Kô

Sau những tháng ngày tìm hiểu, được gia đình đôi bên đồng ý, nhiều chàng trai, cô gái Pa Kô nên vợ, nên chồng. Họ được ông bà, bố mẹ, người thân thực hiện phong tục, nghi lễ cưới hỏi rất độc đáo. Trong đó, văn mun (của hồi môn) được người Pa Kô chuẩn bị đầy đủ với mong muốn tương lai con cháu có cuộc sống hạnh phúc, đủ đầy.Mẹ Việt Nam anh hùng Hồ Thị Niêng...

Tin nổi bật

Tin mới nhất