Quyết liệt xóa mù chữ: Đi từng ngõ, gõ từng nhà

Những mô hình hiệu quả từ cơ sở

Tại xã Khánh Khê (Lạng Sơn) được thành lập từ ba xã Khánh Khê, Xuân Long và Bình Trung. Toàn xã có hơn 13.000 nhân khẩu, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm tới 98,86%.

Từ tháng 3 đến nay, xã Khánh Khê đã mở bốn lớp xóa mù chữ tại bốn điểm trường, thu hút khoảng 100 học viên. Trong số đó, có 80 học viên đủ điều kiện tốt nghiệp.

Theo báo cáo của Lạng Sơn, tỉnh đã duy trì vững chắc kết quả đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, với hàng nghìn người được huy động ra lớp mỗi năm. Tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi 15–60 đạt trên 97,2%, đặc biệt tỷ lệ người dân tộc thiểu số biết chữ tăng lên đáng kể. Kết quả này đến từ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị.

Ban Chỉ đạo Phổ cập giáo dục – Xóa mù chữ các cấp được kiện toàn kịp thời, hoạt động thực chất; Sở GD&ĐT chủ động tham mưu, ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và hướng dẫn chuyên môn sát thực tiễn.

Đáng chú ý, tỉnh đã tổ chức Hội thi giao lưu Toán, Tiếng Việt dành cho học viên các lớp xóa mù chữ, vừa kiểm tra, đánh giá kết quả, vừa tạo sân chơi bổ ích, giúp người học tự tin hơn khi sử dụng kiến thức.

Ở cấp xã, thôn, mô hình “Tổ vận động học viên ra lớp xóa mù chữ” phát huy hiệu quả rõ rệt. Với sự tham gia của trưởng thôn, bí thư chi bộ, các đoàn thể và giáo viên, các tổ đã “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng”, nắm bắt tâm tư và lý do vắng học để có biện pháp vận động phù hợp.

Nhờ vậy, nhiều xã mở được các lớp xóa mù chữ linh hoạt về thời gian và địa điểm, chủ yếu buổi tối tại nhà văn hóa thôn hoặc nhà dân, thuận tiện cho sinh hoạt và lao động của người dân.

Khai giảng lớp học xóa mù chữ cho bà con dân tộc Dao tại Lạng Sơn, năm 2025.

Các Trung tâm học tập cộng đồng của 65 xã duy trì hiệu quả trang thông tin điện tử, fanpage, nhóm Zalo để phổ biến chủ trương, tài liệu học tập và lan tỏa mô hình sản xuất, gương học tập tiêu biểu. Các trung tâm còn phối hợp với khuyến nông, tư pháp, y tế, hội phụ nữ tổ chức hàng nghìn lớp tập huấn theo nhu cầu thực tế.

Công tác giáo dục thường xuyên, đặc biệt là xóa mù chữ và hoạt động của các trung tâm học tập cộng đồng, được tỉnh triển khai bài bản, sáng tạo và thực chất. Những mô hình như “Tổ vận động” hay “Hội thi giao lưu” được đánh giá là giàu giá trị thực tiễn và cần được nghiên cứu để nhân rộng.

Nỗ lực vượt khó

Ông Nguyễn Xuân Thủy - Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ GD&ĐT) - ghi nhận sự nỗ lực của tỉnh Lạng Sơn trong triển khai công tác xóa mù chữ, đặc biệt là việc huy động người học trong điều kiện địa bàn rộng, dân cư phân tán và trên 92% là đồng bào dân tộc thiểu số.

Đơn cử như xã Ba Sơn, tỷ lệ người biết chữ mức độ 1 trong độ tuổi 15–60 là 99,30%, mức độ 2 đạt 92,76%. Các lớp học được phân nhóm theo trình độ, kết hợp hoạt động văn nghệ và video giáo dục để tạo hứng thú cho người học.

Ông Nguyễn Xuân Thủy cho biết các tỉnh/thành phố đã chủ động kiện toàn Ban Chỉ đạo phổ cập giáo dục – xóa mù chữ, bổ sung nhân sự kịp thời và xây dựng kế hoạch triển khai hằng năm phù hợp thực tế địa phương.

Nhiều Sở GD&ĐT cũng tham mưu để UBND, HĐND tỉnh ban hành nghị quyết chuyên đề, quy định mức chi đặc thù cho công tác xóa mù chữ. Việc này góp phần cụ thể hóa các Thông tư của Bộ Tài chính (17/2022/TT-BTC, 15/2022/TT-BTC, nay là 55/2023/TT-BTC), tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc phân bổ và giải ngân nguồn vốn.

Các văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT như Công văn 640/BGDĐT-GDTX, Công văn 4024/BGDĐT-GDTX… được quán triệt nghiêm túc, triển khai đến tận cấp xã, phường, bảo đảm thống nhất trong cách làm và mục tiêu thực hiện.

Song song đó, công tác truyền thông được các địa phương đẩy mạnh với nhiều hình thức phong phú, đặc biệt hướng đến đồng bào dân tộc thiểu số – nhóm dễ bị bỏ lại phía sau trong tiếp cận giáo dục.

Tại Sơn La, hơn 300 tin, bài, phóng sự được phát sóng bằng ba ngôn ngữ: tiếng phổ thông, tiếng Thái và tiếng Mông, giúp thông tin đến đúng đối tượng.

Lạng Sơn ứng dụng công nghệ mạnh mẽ khi trang bị 200 trang thông tin điện tử cho các Trung tâm học tập cộng đồng, tổ chức tập huấn vận hành cho 400 học viên và phát động cuộc thi “Tuyên truyền viên xóa mù chữ giỏi”.

Nhiều địa phương cũng phối hợp xây dựng các video clip, phóng sự trực quan, dễ hiểu, góp phần lan tỏa thông điệp học tập suốt đời và nâng cao hiệu quả công tác xóa mù chữ.

Đoàn công tác khảo sát lớp học xóa mù chữ tại xã Ba Sơn, tỉnh Lạng Sơn.

Trong giai đoạn 2020 – 2023, công tác huy động người dân tham gia các lớp xóa mù chữ tiếp tục được nhiều địa phương triển khai mạnh mẽ, đặc biệt tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên, kết quả giữa các địa bàn vẫn chưa đồng đều, một số nơi chưa thực sự quyết liệt dù số lượng người mù chữ còn cao.

Nhiều tỉnh đã linh hoạt mở lớp phù hợp đặc thù địa phương, tăng cường phối hợp giữa trung tâm giáo dục thường xuyên, trung tâm học tập cộng đồng và các trường phổ thông. Nhờ đó, hàng chục nghìn học viên đã có cơ hội hoàn thiện kỹ năng đọc – viết, từng bước cải thiện chất lượng nguồn nhân lực tại cơ sở.

Tuy vậy, báo cáo cũng chỉ ra rằng một số địa phương còn lúng túng trong công tác khảo sát, dự báo số lượng người mù chữ; việc vận động học viên tham gia lớp học chưa thực sự hiệu quả. Điều này dẫn đến tỉ lệ huy động chưa tương xứng với nhu cầu thực tế, nhất là tại các vùng sâu, vùng xa.

Kết quả cụ thể giai đoạn 2020 – 2023 trên toàn quốc là: 79.280 người được huy động ra học xóa mù chữ.

Các tỉnh thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia 1719:

• 59.635 người tham gia học XMC, trong đó:

- Lớp XMC giai đoạn 1 (Lớp 1–3): 38.014 học viên (25.778 học viên là người dân tộc thiểu số).

- Lớp XMC giai đoạn 2 (Lớp 4–5): 21.621 học viên (14.758 học viên là người dân tộc thiểu số).

Nguồn: https://giaoducthoidai.vn/quyet-liet-xoa-mu-chu-di-tung-ngo-go-tung-nha-post759910.html