Cây rơm với dáng lùm lùm, mái tròn như tán nấm, mỗi vụ lúa lại được làm mới, chẳng những là nguồn nguyên liệu tại gia đa năng mà còn thân thương chở che hồn vía ngôi nhà. 
Từ thuở nhỏ, trẻ em mẫu giáo đã thuộc bài hát “Một sơm rơm vàng là hai sợi vàng rơm, bà bện chổi to bà làm chổi nhỏ…” (Bé quét nhà – Hà Đức Hậu). Sợi rơm vàng làm được nhiều việc, có mặt trong lao động thường nhật, từ bện chổi lúa quét nhà đến làm dây lạt buộc các gói đồ ăn. 
Nhưng vào những năm tháng khó khăn, rơm chính là nguyên liệu để giữ ấm cho con nhà nghèo, làm nên hơi ấm ổ rơm, thành nơi chứng kiến những vui buồn tuổi nhỏ: “Cỗ bài tam cúc mép cong cong. Rút trộm rơm nhà đi trải ổ… Ổ rơm thơm đọng tuổi đương thì” (Cây tam cúc – Hoàng Cầm), cho đến ký ức của người lính về tình quân dân: “Rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm. Tôi thao thức trong hương mật ong của ruộng” (Hơi ấm ổ rơm – Nguyễn Duy). Bấy nhiêu câu thơ đã ấp ủ vẻ đẹp của rơm rạ trong đời sống Việt. 
Cây rơm là sân chơi của tuổi nhỏ, là chốn hẹn hò của trai gái, cũng là vật liệu đại diện cho sức chịu đựng của người Việt thời chiến tranh. Để tránh mảnh bom từ những đợt không kích của không quân Mỹ, người dân đã bện những chiếc mũ rơm và cả áo tơi bằng rơm để trẻ em đội trên đường đi học. 
Vật liệu thô sơ làm nên những mái rạ, tường vách bùn trộn rơm hay trần vôi rơm ở các biệt thự ở Hà Nội thời Pháp thuộc. Dường như chẳng thiếu thứ gì trong không gian sinh hoạt của người Việt lại thiếu sự góp sức của rơm. Từ nguồn nguyên liệu giữ ấm cho gia súc vào mùa đông giá rét ở miền Bắc đến nguồn phân bón hữu cơ tại chỗ cho ruộng vườn, dường như người nông dân trông cả vào cây rơm. Cây rơm cũng thể hiện sự ấm no, sung túc, bởi lẽ có được mùa thì phần rơm thu được mới nhiều để vun thành cây to. 
Từ thuần túy là công cụ chất đốt trong chái bếp, để nổi lửa nấu những nồi cơm hay niêu cá kho vùi tro than rơm mới ngon, loại tro rơm nếp cũng làm nên sắc đen huyền thoại của những nét in ván khắc tranh dân gian Đông Hồ. Màu đen nhánh của những nét in trên nền giấy dó óng ánh vỏ điệp làm nên phong cách vừa mộc mạc vừa phóng khoáng của sản phẩm văn hóa độc đáo còn truyền đến ngày nay. Sợi rơm đến cả lúc đã đi tận cùng vòng đời vẫn có khả năng tô điểm cho đời sống tinh thần người nông dân.
Ngày nay, những cây rơm dần ít đi khi người dân chuyển sang đun nấu bằng các hình thức bếp ga, bếp điện, song những sợi dây lạt bằng rơm vẫn có thể thấy trên đường phố. Người Hà Nội nào vào mùa cốm cũng biết gói cốm thơm bọc trong lá sen xanh mướt, được buộc lại bằng dây lạt rơm vàng mềm mại, như một gói quà xinh của mùa thu đất Bắc, quện mùi cốm, mùi sen với chút mùi rơm làm nên bản hợp ca mỹ vị của đồng ruộng. Tro rơm nếp còn được dùng trong công thức làm bánh gio cùng một vài món ăn dân dã. Một trong những loại nấm ngon nhất chính là nấm rơm. Thứ nấm thơm, giòn này đem lại nguồn vitamin và acid amin cho cơ thể, góp mặt trong những món ăn của vùng nhiệt đới nóng ẩm như Việt Nam.
Tạp chí Heritage
Bình luận (0)