Sáng tạo để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

Đất nước ta đang sẵn sàng bước vào kỷ nguyên mới với sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội, đây cũng là thời điểm văn hóa - sức mạnh mềm của dân tộc được đặt ở vị trí trung tâm, cần được bảo tồn và phát huy. Với sự năng động, sáng tạo, khả năng thích ứng nhanh trước sự thay đổi của xã hội và công nghệ, giới trẻ chính là lực lượng tiếp nối, sáng tạo và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống thành một phần của đời sống đương đại.

Tiết mục biểu diễn chuyên đề Bức tranh nghệ thuật dân gian của học sinh Trường TH-THCS-THPT song ngữ Lạc Hồng (phường Trấn Biên). Ảnh: NVCC

Người trẻ lan tỏa văn hóa truyền thống

Mở đầu bằng tiếng đàn nguyệt réo rắt, tiết mục Vạn lý độc hành của Karik tại đêm chung kết 1 của chương trình âm nhạc thực tế Anh trai say hi đã nhận được sự quan tâm của khán giả trong tuần qua. Tiết mục không chỉ gây ấn tượng về thị giác với sân khấu hoành tráng, vũ đạo biến hóa, màn múa côn uyển chuyển mà còn ở sự giao thoa hoàn hảo giữa ngũ cung, cải lương, dân gian đương đại và rap.

Trước đó, vào tháng 9-2025, ca sĩ Đức Phúc với màn trình diễn Phù Đổng Thiên Vương đã giành ngôi vô địch Cuộc thi Âm nhạc quốc tế Intervision 2025. Màn biểu diễn thể hiện đầy đủ bản sắc văn hóa Việt Nam chinh phục được sân chơi âm nhạc quốc tế đã mở ra cơ hội quảng bá sâu rộng các giá trị nghệ thuật truyền thống của dân tộc đến với bạn bè quốc tế.

Có thể nói, sự sáng tạo, đột phá của nghệ sĩ trẻ không chỉ mang đến những trải nghiệm mới mẻ cho công chúng mà còn mở ra hướng đi cho những sản phẩm văn hóa mới. Trong đó, yếu tố bảo tồn đã song hành với phát triển khi các giá trị văn hóa truyền thống được kết hợp với âm nhạc hiện đại để tiếp tục lan tỏa trong đời sống.   

Thời gian gần đây, sự xuất hiện của các sản phẩm văn hóa tạo được dấu ấn luôn gắn với người trẻ, không chỉ có âm nhạc mà còn ở mỹ thuật - thiết kế, điện ảnh, truyền thông - nội dung số,  nghệ thuật biểu diễn...

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Nguyệt, việc kết hợp âm hưởng dân gian với hiện đại là một quá trình tự nhiên, vừa bảo tồn vừa sáng tạo, phù hợp với quy luật phát triển văn hóa. Đã có nhiều sản phẩm âm nhạc kết hợp yếu tố hiện đại với âm hưởng dân gian thành công khi tạo được sức hút trên mạng xã hội. Điều này phản ánh khả năng thích ứng của văn hóa truyền thống, nhu cầu khẳng định bản sắc của thế hệ trẻ và sự năng động, sáng tạo, khả năng hội nhập quốc tế của các sản phẩm công nghiệp văn hóa.

Lớn lên trong môi trường đa văn hóa và công nghệ, nhờ đó giới trẻ dễ dàng tiếp thu các xu hướng mới và kết hợp linh hoạt giữa truyền thống và hiện đại. Bởi vậy, người trẻ cũng chính là chủ thể được gửi gắm trọng trách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.

TikToker - tác giả sách Huyền tích dân gian Phạm Thị Thủy Tiên chia sẻ: Trên môi trường số có nhiều bạn trẻ rất tài năng, họ sáng tạo và dám thể hiện bản sắc giúp sản phẩm văn hóa mang màu sắc riêng, phong phú và độc đáo. Bên cạnh đó, giới trẻ có khả năng kết nối cộng đồng mạnh mẽ và lan tỏa sản phẩm nhanh chóng qua mạng xã hội. Với việc tạo ra sản phẩm văn hóa giàu thông điệp, mang tính nhân văn và phản ánh hơi thở đương đại, các bạn trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bền vững văn hóa Việt Nam trong thời đại số.

Tạo không gian đổi mới, sáng tạo văn hóa

Sau sáp nhập, Đồng Nai trở thành một địa phương có số lượng thanh niên đông đảo và đa dạng về văn hóa. Nhóm dân cư trẻ là lực lượng năng động, dễ tiếp cận công nghệ và tích cực tham gia các hoạt động văn hóa, giải trí, khởi nghiệp và mạng xã hội. Đồng Nai cũng là vùng đất đa văn hóa với cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống tại nhiều địa phương, tạo nên môi trường phong phú về ngôn ngữ, phong tục, lễ hội, ẩm thực và âm nhạc. Trong bối cảnh này, giới trẻ vừa tiếp nhận những giá trị văn hóa truyền thống vừa dễ dàng kết hợp các yếu tố hiện đại, từ đó hình thành các sản phẩm văn hóa sáng tạo, độc đáo, mang bản sắc riêng và góp phần làm phong phú đời sống văn hóa của địa phương.

Mới đây, UBND tỉnh đã ban hành công văn về việc triển khai Đề án Thanh niên tham gia bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam giai đoạn 2025-2030 trên địa bàn tỉnh. Đề án do Trung ương Hội Liên hiệp thanh niên (LHTN) Việt Nam xây dựng, triển khai thực hiện nhằm phát huy vai trò tiên phong của thanh niên trong việc tham gia bảo tồn, lan tỏa, phát huy, làm giàu thêm bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.

Để triển khai các nội dung, nhiệm vụ của đề án trên địa bàn Đồng Nai, Hội LHTN Việt Nam tỉnh được phân công chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan căn cứ chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương Hội LHTN Việt Nam xây dựng kế hoạch cụ thể triển khai đề án tại địa phương. Kế hoạch phải cụ thể hóa mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ, phù hợp với điều kiện thực tế và nhu cầu của thanh niên trên địa bàn tỉnh. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với Sở Nội vụ, các cơ quan, đơn vị, địa phương tạo điều kiện cho hội LHTN Việt Nam các cấp triển khai mô hình điểm về thanh niên bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc tại địa phương.

Một tiết mục trong chương trình nghệ thuật thời trang thổ cẩm Ngày mới trên sóc Bom Bo. Ảnh: TTXVN

Bí thư Đoàn xã Bom Bo Lê Thị Thu Thuận chia sẻ: Tại Nghị quyết Đại hội Đoàn xã Bom Bo lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Đoàn xã đã đưa ra chỉ tiêu cụ thể. Trong đó, hằng năm tổ chức ít nhất 1-2 hoạt động nhằm giới thiệu đến bạn bè, các đơn vị bạn về du lịch địa phương, văn hóa dân tộc S’tiêng, đặc biệt là Khu Bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo. Ngoài ra, Đoàn xã triển khai các mô hình như: quay video giới thiệu ẩm thực, nghề dệt thổ cẩm, không gian truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số ở địa phương; hỗ trợ số hóa hình ảnh, tư liệu văn hóa để lưu giữ lâu dài và lan tỏa trên mạng xã hội. Thanh niên cũng được khuyến khích tham gia khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo từ sản phẩm bản địa như: ẩm thực, đồ thủ công, sản phẩm nông nghiệp đặc trưng. Đoàn xã cũng phối hợp tham gia hướng dẫn du khách trải nghiệm văn hóa S’tiêng, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc bền vững.

Việc tạo ra các không gian thực hành văn hóa gần gũi và sáng tạo cũng được các trường học trên địa bàn tỉnh khuyến khích. Trường TH-THCS-THPT song ngữ Lạc Hồng (ở phường Trấn Biên) vừa triển khai chuyên đề đặc biệt mang tên Bức tranh nghệ thuật dân gian - sân chơi nghệ thuật nơi học sinh được sống trong không khí văn hóa truyền thống và thỏa sức thể hiện tài năng sáng tạo.

Cô Nguyễn Thị Trí, Tổ trưởng Tổ Ngữ văn phụ trách chuyên đề cho biết: Hoạt động này dành cho toàn thể học sinh từ khối 6 đến khối 12, được tổ chức dưới hình thức sân khấu hóa với 3 nội dung: trình diễn trang phục dân tộc tái chế; hát, múa dân gian và sân khấu hóa kịch dân gian. Thông qua chuyên đề này, các em sẽ được hiểu sâu hơn về giá trị nghệ thuật dân gian Việt Nam; bồi đắp tình yêu đối với cội nguồn văn hóa và ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc. Đồng thời hoạt động còn giúp các em rèn luyện tư duy sáng tạo, kỹ năng làm việc nhóm, thuyết trình và biểu diễn sân khấu...

“Hình thức sân khấu hóa đã góp phần biến những tác phẩm văn học từ trang giấy tĩnh lặng sang không gian trình diễn sinh động, giúp học sinh dễ tiếp nhận, dễ cảm thụ và thêm hứng thú với văn học dân gian. Từ đó, góp phần nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc và tình yêu văn hóa Việt trong thế hệ trẻ”.

Cô NGUYỄN THỊ TRÍ, Tổ trưởng Tổ Ngữ văn, Trường TH-THCS-THPT song ngữ Lạc Hồng

Nhật Hạ

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/dong-nai-cuoi-tuan/202512/sang-tao-de-bao-ton-va-phat-huy-ban-sac-van-hoa-dan-toc-ddf0f50/