Sự trở về của các tác phẩm mỹ thuật quý giá

Người dân xem thông tin về triển lãm Trở về - Những tác phẩm mỹ thuật do ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê hiến tặng năm 2025. Ảnh: Lâm Viên

Trở về là tên của triển lãm đồng thời cũng là hành trình trở về theo tiếng gọi nguồn cội thiêng liêng để ông Lê Tất Luyện và bà Thụy Khuê trao tặng Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh hơn 40 tác phẩm mỹ thuật có giá trị sau nhiều năm lưu giữ tại Pháp.

Nhị Kiều - Vũ Cao Đàm.

Những mảnh ghép quý của lịch sử mỹ thuật

Có thể xem hơn 40 tác phẩm vừa được trao tặng chính là những mảnh ghép lịch sử hội họa, phản ánh một phần tiến trình phát triển đa dạng của mỹ thuật Việt Nam; bởi đó là các tác phẩm phong phú về chất liệu, kích thước và thời kỳ sáng tác. Các tác phẩm gắn liền với nhiều thế hệ họa sĩ trưởng thành từ Trường Mỹ thuật Đông Dương, các trường mỹ thuật tại Gia Định - Sài Gòn, Trường cao đẳng Mỹ thuật Huế hay các họa sĩ được đào tạo từ những môi trường khác...

Cô Tấm - Thái Tuấn.

Xóm chài - Tạ Tỵ.

Triển lãm được bố trí thành 3 không gian trưng bày. Không gian trưng bày có chủ đề Dấu ấn mỹ thuật Đông Dương với 17 tác phẩm của các tác giả trưởng thành từ Trường Mỹ thuật Đông Dương. Ngôi trường này ra đời vào năm 1925, cách đây tròn một thế kỷ, đã tạo ra bước ngoặt cho mỹ thuật hiện đại Việt Nam khi vừa có sự tiếp nhận khuynh hướng hàn lâm phương Tây vừa gắn bó với văn hóa truyền thống Á Đông. Các chất liệu như: lụa, sơn dầu, sơn mài đã trở thành phương tiện để các họa sĩ diễn đạt sự dung dị của đời sống, vẻ đẹp của người phụ nữ, chiều sâu văn hóa… Với các tác phẩm như: Hải quỳ của Lê Phổ; Cô Tấm của Thái Tuấn; Biển, Tuồng đời… của Bùi Xuân Phái…, triển lãm góp phần minh họa cho sự phát triển của mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX.

Nếu mỹ thuật Đông Dương đặt nền tảng cho một nền nghệ thuật hiện đại hóa từ truyền thống thì mỹ thuật Gia Định thúc đẩy cá tính sáng tạo, tư duy tự do và giao thoa quốc tế trở nên rõ nét. Tại không gian trưng bày có chủ đề Dấu ấn mỹ thuật Gia Định và những hành trình khác, người xem được thưởng lãm 19 tác phẩm rất đa dạng, đặc sắc về phong cách nghệ thuật song vẫn giữ được bản sắc tâm hồn Việt. Qua đó, người xem có cơ hội hiểu thêm về Trường vẽ Gia Định - ngôi trường được thành lập vào năm 1913, đặt nền móng quan trọng cho mỹ thuật miền Nam.

Tại không gian trưng bày có chủ đề Các tác phẩm của họa sĩ Lê Bá Đảng giới thiệu 5 tác phẩm và 1 tư liệu. Các tác phẩm này có nội dung về chiến tranh Việt Nam, có bút pháp mạnh mẽ, tương phản thị giác cao, biểu đạt tinh thần kiên cường, không khuất phục, luôn hướng về ánh sáng tự do…

Triển lãm Trở về - Những tác phẩm mỹ thuật do ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê hiến tặng năm 2025 nằm trong chuỗi hoạt động ý nghĩa chào mừng kỷ niệm 80 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành Sắc lệnh số 65/SL thành lập Đông Phương Bác cổ học viện có nhiệm vụ bảo tồn cổ tích trong toàn cõi Việt Nam (23-11-1945 - 23-11-2025) và kỷ niệm 20 năm ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23-11-2005 - 23-11-2025), cùng với các hoạt động khác gồm: ra mắt sách mới Từ Mỹ thuật Đông Dương đến Mỹ thuật Gia Định (1930-1975) do nhà phê bình mỹ thuật Thụy Khuê biên soạn và Tọa đàm khoa học Di sản mỹ thuật Đông Dương - Gia Định: nhìn từ bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh tiếp nhận từ Pháp.

Sợi dây kết nối cội nguồn

Đây không phải lần đầu tiên Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh được nhận tác phẩm hiến tặng. Trước đó, vào các năm 2018 và 2019, bảo tàng đã nhận được 26 bức tranh và tư liệu của nữ họa sĩ Lê Thị Lựu cùng một sáng tác của ông Ngô Thế Tân. Đến năm 2023, hành trình hiến tặng được tiếp nối với bộ sưu tập lớn gồm 236 tác phẩm và tư liệu quý của họa sĩ Lê Bá Đảng.

Chùa Thầy - Trần Phúc Duyên.

Phát biểu tại Tọa đàm khoa học Di sản mỹ thuật Đông Dương - Gia Định: nhìn từ bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh tiếp nhận từ Pháp diễn ra vào ngày 22-11, Tiến sĩ Mã Thanh Cao, nguyên Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Hiện vật cùng các bộ sưu tập có vai trò cực kỳ quan trọng và có ý nghĩa quyết định mọi hoạt động của một bảo tàng. Vậy nên, căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, bất kỳ bảo tàng nào cũng phải định hướng xây dựng các bộ sưu tập của mình. Trong quá trình hoạt động sưu tầm, bảo tàng sẽ từng bước bổ sung các hiện vật để hoàn thiện bộ sưu tập có chất lượng tốt phục vụ cho công tác nghiên cứu, lưu giữ và trưng bày giới thiệu. Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh ra đời muộn nên việc sưu tầm hiện vật đã gặp khá nhiều khó khăn, nhất là đối với những hiện vật cổ cũng như những tác phẩm mỹ thuật hiện đại Việt Nam trước năm 1975. Nhờ sự cố gắng không ngừng, bảo tàng đã trở thành điểm sáng, trung tâm của các hoạt động mỹ thuật của Thành phố Hồ Chí Minh và nhận được sự ưu ái của công chúng trong nước, quốc tế. Trong đó, việc bảo tàng được nhận hơn 300 tác phẩm quý giá từ gia đình các họa sĩ Việt Nam từng sống và sáng tác tại Pháp đã trở thành hiện tượng đặc biệt và có ý nghĩa quan trọng trong công tác sưu tầm của Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh…

Theo Tiến sĩ Mã Thanh Cao, chỉ trong thời gian từ năm 2013-2025, Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh được tặng hơn 300 tác phẩm quý giá của mỹ thuật Việt Nam hiện đại, đã trở thành minh chứng cho tình cảm của những người con đất Việt đối với quê hương. Nhiều nghệ sĩ dù sống xa quê nhưng dấu ấn dân tộc vẫn luôn hiển hiện trong sáng tác của họ như sợi dây kết nối cội nguồn.

Bát máu - Đỗ Quang EM.

Có thể thấy, Trở về không chỉ là sự trở lại của những tác phẩm quý mà còn là cơ hội để công chúng, đặc biệt là những nhà nghiên cứu, người yêu hội họa có được góc nhìn rộng mở, đầy đủ hơn về bức tranh mỹ thuật Việt Nam của thế kỷ XX, từ đó tiếp nối mạch nguồn sáng tác mang bản sắc văn hóa, tâm hồn dân tộc và cũng là động lực cho sự sáng tạo không ngừng nghỉ trong dòng chảy của nghệ thuật đương đại.

Anh Nguyễn Tấn Nhật, học viên cao học của Trường đại học Mỹ thuật Thành phố Hố Chí Minh cùng nhóm bạn đến xem triển lãm và thảo luận nhiều về các tác phẩm nghệ thuật đặc sắc cách đây nhiều thập niên.

Anh Nhật cho biết: “Qua thưởng lãm các tác phẩm được trưng bày, tôi cảm nhận đây là không gian mỹ thuật mang màu sắc hoài cổ. Trong đó, tôi ấn tượng nhất là tác phẩm tranh sơn mài Xóm chài của họa sĩ Tạ Tỵ vì tác giả xử lý kỹ thuật rất độc đáo, khác phong cách mỹ thuật ngày nay. Bên cạnh đó, một số tác phẩm khác tôi đã từng thấy trên internet nhưng khi lần đầu tiên được thấy tận mắt, chiêm ngưỡng ngoài đời thực, cảm giác trong tôi rất khó tả, tác phẩm có hồn và đẹp hơn gấp bội lần…”.

Lâm Viên

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/van-hoa/202511/su-tro-ve-cua-cac-tac-pham-my-thuat-quy-gia-aaa082a/