การละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาโดยไม่ได้ตั้งใจ

ก่อนที่เราจะสอนแนวคิดอันสูงส่งเกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญาในโรงเรียน เรามีปัญหาพื้นฐานกว่านั้นอีกประการหนึ่งที่ครูและนักเรียนละเมิดโดยไม่รู้ตัวทุกวัน

ครูส่วนใหญ่คุ้นเคยกับการถ่ายเอกสารหนังสืออ้างอิง ข้อสอบ และแบบฝึกหัดเพื่อแจกให้นักเรียน อย่างไรก็ตาม มีน้อยคนนักที่จะรู้ว่าการกระทำเช่นนี้อาจละเมิดลิขสิทธิ์ภายใต้กฎหมายทรัพย์สินทางปัญญา

กฎหมายเวียดนามอนุญาตให้นำผลงานไปใช้โดยชอบธรรมเพื่อวัตถุประสงค์ในการสอน แต่การถ่ายเอกสารไม่ได้ถือว่าถูกต้องเสมอไป หากครูถ่ายเอกสารเพียงไม่กี่หน้าจากหนังสือเล่มหนาเพื่อใช้ประกอบการบรรยาย ถือว่าเป็นที่ยอมรับได้ แต่หากครูถ่ายเอกสารตำราเรียนเสริมหรือแบบฝึกหัดทั้งเล่มเพื่อแจกให้นักเรียนทั้งชั้น ถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ เพราะจะทำให้รายได้ของผู้เขียนและสำนักพิมพ์ลดลงอย่างมาก

ปัญหาคือกฎหมายไม่ได้ระบุจำนวนหน้าที่อนุญาตให้ถ่ายสำเนา และจำนวนสำเนาที่ถือว่าสมเหตุสมผล ขอบเขตที่คลุมเครือนี้ทำให้ครูสามารถละเมิดกฎหมายได้โดยไม่ได้ตั้งใจ ขณะเดียวกัน ความรับผิดชอบทางกฎหมายตกอยู่ที่ทั้งครูและโรงเรียนเมื่อเกิดการละเมิดอย่างเป็นระบบ

อีกเรื่องหนึ่งที่มักพบเห็นได้ทั่วไปคือ ครูมักจะดาวน์โหลดเพลงจาก YouTube และรูปภาพจาก Google ขณะทำสไลด์บรรยายและ วิดีโอ การสอน หลายคนเข้าใจผิดว่าทุกอย่างบนอินเทอร์เน็ตนั้นฟรีและสามารถใช้งานได้ฟรี อันที่จริง เพลง รูปภาพ และวิดีโอทั้งหมดมีลิขสิทธิ์ทันทีที่สร้างขึ้น ไม่ว่าจะจดทะเบียนหรือไม่ก็ตาม การที่ครูนำทรัพยากรเหล่านี้ไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาตถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ ความเสี่ยงจะยิ่งสูงขึ้นไปอีกหากโรงเรียนเผยแพร่วิดีโอบรรยายที่มีเนื้อหาละเมิดลิขสิทธิ์บนเว็บไซต์และแฟนเพจ ซึ่งส่งผลให้พฤติกรรมส่วนบุคคลกลายเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์สาธารณะที่ตรวจพบและจัดการได้ง่าย

ปัจจุบัน การค้นหาข้อมูลเป็นเรื่องง่ายมาก แต่การคัดลอกผลงานกลับไม่เคยเกิดขึ้นบ่อยขนาดนี้มาก่อน นักศึกษาคัดลอกบทความจาก Wikipedia, ChatGPT, บล็อกส่วนตัว แล้วส่งงานโดยไม่อ้างอิงแหล่งที่มา นี่ไม่เพียงแต่เป็นการโกงทางวิชาการเท่านั้น แต่ยังเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์อีกด้วย สาเหตุหลักมาจากการที่นักศึกษาไม่ได้รับการสอนวิธีการอ้างอิงแหล่งที่มาและเขียนแนวคิดใหม่ด้วยคำพูดของตนเอง

นอกจากนี้ ยังมีพฤติกรรมที่ดูเหมือนไม่เป็นอันตรายแต่กลับละเมิดกฎหมายโดยที่นักเรียนไม่รู้ตัว ซึ่งรวมถึงการถ่ายภาพเพื่อนร่วมชั้น การบันทึกคลิปเพื่อนระหว่างกิจกรรมนอกหลักสูตร และการโพสต์ลงบนเฟซบุ๊กและติ๊กต็อกโดยไม่ได้รับอนุญาต กฎหมายนี้ถือเป็นการละเมิดสิทธิด้านภาพลักษณ์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสิทธิส่วนบุคคล นอกจากนี้ โรงเรียนยังต้องมีกฎระเบียบที่ชัดเจนเกี่ยวกับการใช้รูปถ่ายนักเรียนในกิจกรรมต่างๆ โดยหลีกเลี่ยงการโพสต์รูปถ่ายนักเรียนบนแฟนเพจของโรงเรียนโดยไม่ได้รับอนุญาตจากผู้ปกครอง

ปัจจุบัน โรงเรียนหลายแห่งสนับสนุนให้นักเรียนทำโครงงาน วิทยาศาสตร์ และสิ่งประดิษฐ์เล็กๆ น้อยๆ ภายใต้การดูแลของครู แต่เมื่อผลงานประสบความสำเร็จและได้เข้าแข่งขันในระดับจังหวัดหรือระดับชาติ คำถามที่เกิดขึ้นคือ ใครเป็นเจ้าของผลงาน? นักเรียนสามารถถูกระบุชื่อเป็นผู้สร้างสรรค์ผลงานได้หรือไม่? โรงเรียนมีสิทธิ์นำผลงานนี้ไปเผยแพร่ต่อหรือไม่? กฎหมายกำหนดว่า ผู้สร้างผลงานคือผู้ที่สร้างสรรค์ผลงาน หากนักเรียนคิดไอเดียและนำไปปฏิบัติจริง นักเรียนจะเป็นผู้สร้างสรรค์ผลงานนั้นเอง ครูที่ทำหน้าที่เพียงให้คำแนะนำไม่ใช่ผู้ร่วมสร้างสรรค์ผลงาน เว้นแต่จะมีผลงานสร้างสรรค์ที่แท้จริง นอกจากนี้ โรงเรียนจะไม่มีสิทธิ์เป็นเจ้าของผลงานของนักเรียนโดยอัตโนมัติ เพียงเพราะผลงานนั้นทำขึ้นในระหว่างเรียนหรือใช้สิ่งอำนวยความสะดวกของโรงเรียน

การศึกษา เกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญาไม่จำเป็นต้องเริ่มต้นจากแนวคิดที่ซับซ้อน เช่น สิทธิบัตร เครื่องหมายการค้า ความลับทางการค้า ฯลฯ แต่ควรเริ่มต้นจากสิ่งที่ครู นักเรียน และโรงเรียนทำกันทุกวัน เมื่อครูและนักเรียนเข้าใจและปฏิบัติตามสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาขั้นพื้นฐานเหล่านี้แล้ว การศึกษาเกี่ยวกับสิ่งประดิษฐ์และการเป็นผู้ประกอบการโดยใช้ทรัพย์สินทางปัญญาจะมีรากฐานที่มั่นคง เพราะการเคารพสิทธิของผู้อื่นเป็นก้าวแรกสู่การปกป้องสิทธิของตนเอง

ที่มา: https://thanhnien.vn/nhung-vi-pham-vo-tinh-ve-so-huu-tri-tue-185251130205902302.htm