"Chang" kelimesi "chang", "toi" kelimesi "tui", "tao" kelimesi "tau", "may" kelimesi "maai" ve "va" kelimesi "ua" olarak yazılır. Dolayısıyla Vietnam alfabesi, günümüzdeki haliyle tam bir sistem haline gelmeden önce Quang aksanının fonetik bir transkripsiyonuydu.
Quang Nam'ın izleri
Bununla da kalmayıp, 17. yüzyılın ortalarında Makao'da düzenlenen Cizvit konferansından kalan nadir bir metinde, Vietnamca'da kullanımı onaylanmış bir vaftiz cümlesi bulundu: "Tau trau maai trong danh Cha tua Con tua Spirito Santo". Quang aksanıyla yankılanan kısa ama etkileyici bir cümle olan bu telaffuz, Quang Nam'da büyüyen herkesin aşina olduğu, kolayca anlaşılabilir bir telaffuza sahip. Tarihsel dilbilim araştırmacıları, bunun Vietnamca'nın yerel fonetikte kayıtlı ilk kanıtı olduğuna ve Vietnam dili için Latinleştirilmiş karakter sisteminin ilk aşamasını gösterdiğine inanıyor.
Uzaklara bakmaya gerek yok; bugün tüm ulusun yazmak, öğrenmek, kısa mesajlarla birbirini sevmek ve internette tartışmak için kullandığı ulusal dil, Quang Nam'da doğdu. Batılı misyonerlerin ilk kez bir kalem alıp Quang halkının telaffuz ettiği sözcükleri Latin alfabesiyle yazmaya başladığı 17. yüzyılın başlarında Thanh Chiem Kalesi'nin kalbindeki sessiz çalışma seanslarından.
1619'da Portekizli Cizvit Francisco de Pina, ticaret yapmak için değil, vaaz vermek ve Vietnamca öğrenmek için Hoi An ticaret limanından geçerek Annam'a geldi. Pina, akıcı bir şekilde Vietnamca konuşabilen ilk kişi olarak kabul edilirdi. Alexandre de Rhodes daha sonra şöyle itiraf etti: "Annamca'yı herkesten daha iyi anlayan Peder Francisco de Pina'dan öğrendim."
Hoi An'dan, o dönemde tüm Dang Trong bölgesinin idari ve askeri merkezi olan Quang Nam Kalesi olan Thanh Chiem'e gitti. Francisco de Pina, Cizvitlere yazdığı bir mektupta şöyle yazmıştı: "Burada dil daha standart, öğrenmesi daha kolay ve pek fazla aksan yok."
Thanh Chiem, ticari anlamda hareketli bir kentsel alan değil, çiftçilik ve el sanatları ile geçinen birçok mandarin, akademisyen ve yerli halkın yaşadığı bir nehir kıyısı bölgesiydi. Vietnamcanın Latin alfabesiyle yazıya geçirilmesinin başlangıç noktası haline gelen ve daha sonra Quoc Ngu alfabesinin oluşumunun temelini atan şey, bu doğal, tutarlı ve saf iletişim ortamıydı.
Pina aralarında yaşadı, dillerini öğrendi, Vietnamca vaaz verdi ve Vietnamcayı Latin alfabesiyle kaydetmeyi denedi. Quang Nam yerlilerinden birinde yaşamak için büyük bir ev satın aldı ve ardından yerel öğrencileri yanına alarak ders çalışmaya ve birbirlerine öğretmeye başladı. O dönemde Quang Nam yerlileri, ister bir manda çobanı çocuğu, ister bir köy alimi, ister yeni vaftiz olmuş bir mümin olsun, hepsi onun Quoc Ngu'daki ilk öğretmenleri oldu.
Modern dilbilim bu sürece "Yerli Fonolojisinin Romanizasyonu" adını verir; bu, konuşulan dilin yabancıların duyduğu şekilde Latin harfleriyle kaydedilmesi anlamına gelir. Pina deneylere başladığında teorik olarak bir yazı sistemi icat etmemiş, sadece duyduğu sesleri kulaktan dolma olarak kaydetmiştir. Bu nedenle, ilk el yazmalarında doğru Quang Nam aksanını yansıtan birçok kelime biçimi görülebilir: "tui ciam biet", "chang co chi sot", "eng an mec te". Bu yalnızca yerel dilin bir izi değil, aynı zamanda Vietnam tarihinde Latin harfleriyle kaydedilmiş ilk fonetik kanıttır.
Francisco de Pina'ya rang, rua, hi, mo te gibi yerel kelimelerle Vietnamca öğreten ve böylece anlayıp doğru telaffuz edebilen kişilerin adlarını kimse bilmiyor, ancak kesinlikle Quang Nam aksanıyla konuşuyorlardı. Pina, Vietnamcayı Latinceye çevirmeye başladığında, "tui ciam biet", "chang co chi sot", "eng an mec te" gibi duyduklarını aynen yazdı. O zamandan beri, Thu Bon Nehri'nin alt kesimlerine özgü bir aksanla yeni bir yazı türü doğdu.
Ulusal dilin şekillenmesine katkıda bulunmak
Quang aksanıyla Vietnamca konuşmak Pina'da da kalmadı. Daha sonra Quoc Ngu yazısının sistemleştiricisi olarak kabul edilen Alexandre de Rhodes, Pina'dan ve yerli meslektaşlarından Thanh Chiem dilinde Vietnamca öğrendi. Daha sonra, Vietnamca - Portekizce - Latince Sözlük ve Sekiz Günlük Öğretim'i yayınladığında, her şey hâlâ belirgin bir Quang Nam aksanına sahipti: tonlama biçiminden işaret yazma biçimine, harf seçiminden ilkel ama bilindik dilbilgisine kadar. Araştırmacı Truong Vinh Ky bir keresinde şöyle demişti: "Dac Lo'nun kitaplarındaki harfler ve tonlamalar, yaşadığı ve eğitim gördüğü Orta bölge aksanının bir yansımasıdır."
Aynı dönemin Gaspar do Amaral, Antonio Barbosa, Christoforo Borri gibi rahipleri... hepsi yerlilerden öğrenmiş ve yerel telaffuza göre yazmışlardır. "Thanh Chiem" kelimesini önce "Cacham", sonra "Cacciam" olarak gösteren haritalar vardı; bazıları "Dinh Cham" olarak yazılmış, sonra da yavaş yavaş "Ke Cham" haline gelmişti. Bu evrime kimse karar vermemiş, yazıyı yönlendiren Quang halkının kulakları ve ağızları karar vermiştir.
De Rhodes Vietnam'dan ayrıldığında bile, Avrupa'ya getirdiği Vietnamca hâlâ Quang Nam aksanıyla konuşuyordu. Marini adında bir İtalyan rahip, De Rhodes'un Vietnamcayı "kaba ve kaba bir Quang aksanıyla" konuştuğundan "şikayet etmişti". De Rhodes çok eleştireldi, ancak De Rhodes'un 1651'de Roma'da basılan kitapları ulusal dilin ilk standardıydı. Ve bu standart, garip bir şekilde, Hanoi aksanı değil, Quang Nam aksanıydı.
Pina ve De Rhodes'un yaşadığı, yazdığı ve eğitim gördüğü Thanh Chiem Sarayı, bir zamanlar yerlilerin Batılılara Vietnamca öğrettiği ve birlikte Latin alfabesiyle Vietnamca yazmayı denedikleri ilk Vietnam dil akademisiydi. Kara tahta veya ders planı olmayan bu sınıflarda, Quang Nam'lı öğretmenler Nom öğretiyor, Portekizli rahipler telaffuzu inceliyor ve hatta avluda oynayan Quang Nam'lı çocuklar, yabancıların telaffuz etmekte zorlandığı bir kelimeyi yanlışlıkla yüksek sesle okuyordu.
"Ulusal Dil Okulu"nun ilk dersini okulda değil, Thanh Chiem'de bir areka ağacının altında, tahta bir bankta, üç odalı kiremitli bir evde hayal ediyorum. Bir tarafta eğilmiş kelimeleri kopyalayan bir Batılı, diğer tarafta telaffuzu düzelten yaşlı bir bilgin vardı. Yanında, yerel bir aileden genç bir çocuk, haşlanmış uskumruyla soğuk pilav yiyor, çiğniyor ve "Bu cha değil, choa!" diyordu - "a" sesini doğru Quang tonunda tutmak için uzatıyordu. Ve böylece kelimeler ortaya çıktı.
Ancak o dönemde ulusal dilin yayılması kolay değildi. Nguyen Hanedanlığı'nın dini katı yasakları nedeniyle, Thanh Chiem halkının Batılı misyonerleri gizlice kabul etmesi kolay değildi. Francisco de Pina, Quang Nam valisiyle iyi ilişkiler kurduğunu yazmıştı. Yerel Konfüçyüsçü bilginlerin açık sözlülüğü, Batılı misyonerleri ve yerel Konfüçyüsçü bilginleri bir araya getiren bir Vietnamca dil sınıfı kurması için gerekli koşulları yarattı. Bu sınıf, Dang Trong'da Vietnamca'nın Latin alfabesiyle kayıt yapan yeni bir yöntemle ciddi bir şekilde öğretildiği ve incelendiği ilk "Vietnamca dil akademisi" olarak kabul edildi.
Quoc Ngu yazısı herhangi bir akademiden değil, Quang Nam halkı ile misyonerler arasındaki kültürel birliktelikten, kelimelere olan inançtan ve tüm kalbimizle sabırla birbirimizden öğrenmekten doğmuştur. Büyük bir niyetimiz yoktu. Daha sonra tüm ulusun yazısı olacağı gibi bir düşüncemiz de yoktu.
17. yüzyılda yaşayan Quang halkının hiçbiri, dillerinin yeni bir yazı sistemine model olacağını düşünmemişti. Yazının yaratıcısı olduklarını iddia etmediler ve herhangi bir kitap imzalamadılar. Ancak, Quoc Ngu yazısı tüm ülke tarafından kullanılmadan önce, Vietnamcayı Quoc Ngu yazısıyla konuşan ilk kişiler onlardı.
Bu kelime yalnızca akıldan değil, aynı zamanda duygudan da doğdu. Ve yoksul ama yüreğini açıp kelimelerin gelip kalmasına ve sonsuza dek aile olmasına izin verecek cesarete sahip bir ülkeden.
Kaynak: https://baodanang.vn/chu-quoc-ngu-o-cuoi-song-thu-bon-3313960.html
Yorum (0)