VIBA - Hạt vàng của tình hữu nghị Việt Nam - Cuba

Cần Thơ Cuba công nhận và cho phép đưa vào sản xuất đại trà 4 giống lúa của Việt Nam mang tên VIBA, trong đó có 3 giống đến từ Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long.

Trở về Việt Nam sau 1 năm tham gia Dự án hợp tác phát triển sản xuất lúa gạo Việt Nam - Cuba giai đoạn thứ năm (2019 - 2025), TS Trần Vũ Hải - chuyên gia từ Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long đã quay trở lại với công việc thường nhật tại Bộ môn Di truyền và Chọn giống.

Tôi có dịp gặp anh đúng vào dịp Kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ giữa Việt Nam - Cuba, lời đầu tiên anh chia sẻ ngay tin vui, khi 4 giống lúa của Việt Nam là: OM8017, OM6976, OM5451 và LTH31 đã được nước bạn công nhận và cho phép đưa vào sản xuất đại trà. Trong đó có 3 giống lúa của Viện Lúa ĐBSCL là OM8017, OM6976 và OM5451 do TS Trần Thị Cúc Hòa và các cộng tác viên chọn tạo ra.

TS Trần Vũ Hải công tác tại Bộ môn Di truyền và Chọn giống (Viện Lúa ĐBSCL) là một trong ba chuyên gia của Viện tham gia Dự án hợp tác phát triển sản xuất lúa gạo Việt Nam - Cuba giai đoạn 2019-2025. Ảnh: Kim Anh.

Các giống lúa này nổi bật với năng suất cao, thời gian sinh trưởng ngắn, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt và thích nghi với điều kiện khí hậu bất lợi của Cuba như nắng nóng và mưa nhiều. Đặc biệt, các giống cho chất lượng gạo ngon, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng.

TS Hải cho biết, trong khuôn khổ Dự án hợp tác phát triển sản xuất lúa gạo Việt Nam - Cuba giai đoạn thứ năm (2019 - 2025), Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (VAAS) đã chuyển giao 25 giống lúa sang Cuba từ năm 2019 để khảo nghiệm trên nhiều vùng sinh thái khác nhau của khắp mọi miền đất nước Cuba, trải dài từ miền Đông cho đến miền Tây.

Sau quá trình đánh giá nghiêm ngặt, 4 giống lúa của Việt Nam đã chứng minh được sự phù hợp với điều kiện sinh thái và thổ nhưỡng ở Cuba và được nước bạn công nhận đưa vào sản xuất đại trà vào tháng 6/2025. Để thuận lợi trong quá trình phổ biến và thương mại hóa, phía Cuba đã đặt tên mới cho các giống này, lần lượt là VIBA17, VIBA76, VIBA51 và VIBA31.

OM6976 là một trong ba giống lúa của Viện Lúa ĐBSCL được Cuba công nhận và đưa vào sản xuất đại trà. Ảnh: Kim Anh.

Tên gọi VIBA được ghép từ VI (Việt Nam) và BA (Cuba), mang ý nghĩa biểu trưng cho sự kết nối trong công tác chọn giống lúa và là minh chứng cho tình hữu nghị truyền thống giữa hai quốc gia. Đồng thời, VIBA cũng đánh dấu sự hợp tác bền vững trong lĩnh vực nông nghiệp và nỗ lực cùng nhau hướng tới an ninh lương thực và phát triển bền vững. Đây cũng là dấu mốc quan trọng khẳng định chất lượng lúa giống Việt Nam trên trường quốc tế.

Đây cũng là thành quả suốt nhiều năm qua, các chuyên gia Việt Nam cùng nông dân bản địa cặm cụi trên những cánh đồng lộng gió của miền Trung Cuba. Họ không chỉ mang đến các giống lúa năng suất cao, mà còn mang theo cả sự chân thành, tận tuỵ và tinh thần đoàn kết quốc tế đã gắn kết hai dân tộc Việt Nam - Cuba suốt nhiều thập kỷ.

Trong bối cảnh Cuba phải đối mặt với nhiều khó khăn về an ninh lương thực do điều kiện khắc nghiệt về khí hậu, đất đai nhiễm mặn và hạn hán kéo dài, việc đưa các giống lúa Việt Nam sang thử nghiệm tại đây được xem là bước đi mang tính chiến lược.

Các giống lúa của Việt Nam được khảo nghiệm và phát triển tốt ở hộ nông dân Lionel, tại huyện Calimete, tỉnh Matanzas (Cuba). Ảnh: Nhân vật cung cấp.

Báo cáo của Viện nghiên cứu Cây có hạt Cuba tại Hội chợ trực tuyến quốc tế lần thứ 5 về đa dạng sinh học nông nghiệp và thực phẩm từ ngày 11/10 - 16/10/2025 cho thấy, giống VIBA17 cho năng suất vụ đông 8,28 tấn/ha và vụ xuân là 7,13 tấn/ha. Giống VIBA76 cho năng suất vụ đông khoảng 9,14 tấn/ha và vụ xuân đạt 7 tấn/ha. Giống VIBA51 cho năng suất vụ đông 7,18 tấn/ha và vụ xuân là 5,56 tấn/ha.

Tại điểm vùng Matanzas - nơi TS Hải từng công tác, thực tế cho thấy 3 giống lúa trên đã thể hiện năng suất vượt trội và khả năng kháng bệnh cao khi được trồng khảo nghiệm tại các tỉnh Matanzas, Cienfuegos và Mayabeque. Nhiều hộ nông dân tại tỉnh Matanzas đã từng bày tỏ sự ngạc nhiên và vui mừng với ông khi vụ mùa thử nghiệm cho năng suất cao hơn 20-30% so với giống địa phương.

Cụ thể, giống lúa VIBA17, VIBA76 và VIBA51 đạt năng suất trung bình 6,15 tấn/ha, cao gấp 3 lần năng suất trung bình toàn quốc của Cuba trong năm 2025 (khoảng 2,12 tấn/ha).

Điều đáng quan tâm, các giống lúa này có thời gian sinh trưởng chỉ từ 100-110 ngày, ngắn hơn đáng kể so với các giống lúa bản địa Cuba vốn mất từ 120-125 ngày để thu hoạch. Việc rút ngắn thời gian sản xuất đã giúp nông dân Cuba giảm chi phí canh tác, giảm bớt rủi ro thất thoát năng suất khi phải đối mặt với điều kiện thời tiết bất lợi. Đồng thời, giúp nông dân tăng được số vụ gieo trồng trong năm và nâng cao hiệu quả sử dụng đất đai.

TS Trần Vũ Hải khảo sát tại ruộng lúa VIBA17, tỉnh Matanzas (CuBa). Ảnh: Nhân vật cung cấp.

Sự khác biệt về năng suất lẫn thời gian sinh trưởng cho thấy tiềm năng to lớn của các giống lúa Việt Nam trong việc đảm bảo an ninh lương thực cho đất nước Cuba, với dân số khoảng 10 triệu người.

Theo TS Hải, việc 4 giống lúa của Việt Nam được công nhận và đưa vào sản xuất đại trà tại Cuba sẽ mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo tới các nước vùng Caribe và chuyển giao công nghệ nông nghiệp. Đồng thời, thể hiện tính hiệu quả của Dự án hợp tác lúa gạo nói riêng và dự án nông nghiệp nói chung tại Cuba.

Đặc biệt, việc chuyển giao các giống lúa không chỉ một phần trong chương trình hợp tác rộng lớn của hai quốc gia, mà còn mang ý nghĩa vượt ra ngoài lĩnh vực nông nghiệp. Ông bộc bạch, tại nhiều vùng trồng thử nghiệm, người dân Cuba đã chủ động lập các đội hỗ trợ thu hoạch, nấu các món ăn truyền thống mời chuyên gia Việt Nam, thậm chí có gia đình còn coi các kỹ sư Việt Nam như con cháu trong nhà. Những hình ảnh về cánh đồng lúa xanh mướt giữa vùng khí hậu nhiệt đới khô hạn của Cuba đã trở thành biểu tượng cho sự nở hoa của "Tình hữu nghị Việt Nam - Cuba".

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/viba--hat-vang-cua-tinh-huu-nghi-viet-nam--cuba-d787764.html