Xây mạng lưới an toàn - để bạo lực gia đình không còn là góc khuất

Tuy nhiên, đằng sau cánh cửa của không ít gia đình, vẫn còn tồn tại những nỗi đau thầm lặng mang tên bạo lực - một thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững của cộng đồng và xã hội văn minh. Việc chấm dứt bạo lực gia đình, vì thế, không thể chỉ là một mục tiêu lý thuyết mà phải trở thành một cam kết cụ thể, hành động mạnh mẽ và nhân văn, thực hiện đồng bộ từ chính sách đến thực tiễn.

Thực trạng đáng lo

Thực tiễn các vụ bạo hành cho thấy, phần lớn các vụ việc đều do nam giới gây ra, chiếm tới 83%. Giai đoạn giữa năm 2023 đến giữa năm 2025, hàng trăm nghìn vụ ly hôn được ghi nhận, trong đó 92,7% có nguyên nhân xuất phát từ bạo lực gia đình.

Những con số này không chỉ là sự mất mát về tinh thần, sự đổ vỡ của các “tế bào” xã hội, mà còn là hồi chuông cảnh báo về thực trạng xã hội. Ước tính, bạo lực gia đình gây thiệt hại tới 1,8% GDP mỗi năm - chưa kể còn rất nhiều tổn thất kéo dài vô hình không thể đong đếm.

Đáng lo là, trong xã hội hiện đại, vẫn có một bộ phận phụ nữ có trình độ học vấn cao nhưng cũng vẫn có thể trở thành nạn nhân của bạo lực và còn một bộ phận phụ nữ cam chịu, không lên tiếng, không đấu tranh với bạo lực vì nhiều lý do.

Theo một nghiên cứu được Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đưa ra, 85% phụ nữ bị bạo hành có trình độ cao đẳng, đại học, thạc sĩ. Bạo lực trong gia đình trí thức thường diễn ra âm thầm, được che giấu khéo léo nên rất khó phát hiện. Kết quả Điều tra quốc gia về bạo lực đối với phụ nữ năm 2020 cũng cho thấy 63% phụ nữ Việt từng bị chồng bạo lực, 80% không chống trả và gần một nửa số đó chưa từng chia sẻ với ai.

Việc xem bạo lực gia đình là "chuyện riêng" đã trở thành rào cản lớn nhất trong suốt nhiều năm qua, tạo ra im lặng bao bọc những người bị tổn thương, khiến họ đơn độc chống chọi và khó tìm được sự giúp đỡ kịp thời.

Khi sự bạo hành leo thang, từ những lời lẽ cay nghiệt đến hành vi xâm phạm thân thể, nhu cầu thiết yếu đầu tiên của nạn nhân chính là một nơi trú ẩn an toàn, một "điểm dừng" khẩn cấp để họ và con cái có thể tránh khỏi nguy hiểm ngay lập tức. Đây là lúc cộng đồng cần chìa bàn tay ra, cung cấp một "bến đỗ" cho những tâm hồn chòng chành giữa bão tố gia đình.

Cô và trò Trường THCS Nguyễn Tri Phương cùng hội viên Hội Liên hiệp Phụ nữ phường Ba Đình tham quan trưng bày về bình đẳng giới. Ảnh: TT

Phát biểu tại buổi tọa đàm “Ngôi nhà an toàn” do Mạng lưới Phòng chống bạo lực Giới (GBVNET) tổ chức sáng 3-12 vừa qua, bà Hoàng Tú Anh - Giám đốc Trung tâm Sáng kiến sức khỏe và dân số (CCIHP) nhấn mạnh, tại Việt Nam, có tới 63% phụ nữ từng ly hôn cho biết họ đã từng bị bạo lực, nhưng hiện nay vẫn chưa có số liệu đầy đủ và chính thức về nhóm phụ nữ bị thiệt mạng do bị bạo lực.

Tuy nhiên, qua khảo sát và theo dõi của báo chí trong 5 năm gần đây, nhóm nghiên cứu ghi nhận hơn 300 trường hợp bị bạo lực nghiêm trọng, song con số này chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, bởi rất nhiều trường hợp chưa bao giờ được báo cáo.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến việc phụ nữ không thể thoát khỏi bạo lực là thiếu sự hỗ trợ kịp thời từ các dịch vụ bảo vệ và hệ thống nhà tạm lánh an toàn. Hiện nay, cả nước mới chỉ có khoảng 106 giường nhà tạm lánh dành cho phụ nữ bị bạo lực và “đây là một con số quá thấp so với nhu cầu thực tế”.

Dẫn chứng số liệu, bà Hoàng Tú Anh so sánh: Hà Lan với dân số chỉ 15 triệu người, hiện đã có hơn 1.000 giường tạm lánh và vẫn tiếp tục kêu gọi tăng thêm 800 giường nữa để đảm bảo phụ nữ có thể được tiếp nhận ngay khi cần. Còn tại Việt Nam, một số nhà tạm lánh trên thực tế lại không được sử dụng đúng mục đích khi có nơi chỉ dùng làm phòng nghỉ trưa cho cán bộ, khiến vai trò bảo vệ phụ nữ và trẻ em bị mờ nhạt.

Điều này phản ánh thực tế rất đáng suy nghĩ khi chúng ta không chỉ thiếu về số lượng, mà còn chưa bảo đảm về chất lượng của các nhà tạm lánh - đây là một “khoảng trống” cần được nhìn nhận nghiêm túc để có giải pháp hiệu quả hơn với nạn bạo lực gia đình hiện nay.

Cần lấp đầy “khoảng trống”

Theo bà Hoàng Tú Anh, phụ nữ và trẻ em là hai nhóm dễ bị tổn thương, nhưng cũng rất đa dạng về độ tuổi, tình trạng khuyết tật, hoàn cảnh sống... Do đó, nhà tạm lánh cần được thiết kế để đáp ứng nhu cầu đa dạng và đặc thù của từng nhóm đối tượng.

Liên quan đến vấn đề này, bà Bùi Lan Anh - Phó Giám đốc Trung tâm Phụ nữ và Phát triển (CWD) cho biết: Nhà Bình yên là mô hình nhà tạm lánh đầu tiên dành cho phụ nữ và trẻ em bị bạo lực tại Việt Nam. Mô hình được xây dựng dưới sự hỗ trợ kỹ thuật và quy trình từ các tổ chức quốc tế, với thiết kế phù hợp với văn hóa và điều kiện trong nước, đảm bảo hỗ trợ toàn diện, khẩn cấp và có hệ thống cho nạn nhân.

Nhà Bình yên cung cấp 8 dịch vụ hỗ trợ miễn phí gồm: Cung cấp nơi ở an toàn, y tế, tham vấn hỗ trợ tâm lý, tư vấn trợ giúp pháp lý, hỗ trợ kỹ năng sống, trợ giúp giáo dục chăm sóc trẻ em, hỗ trợ kết nối kinh tế tái hoà nhập cộng đồng. Trong hơn 10 năm hoạt động, mô hình đã tiếp nhận và hỗ trợ gần 1.900 nạn nhân đến từ 34 tỉnh, thành phố trên cả nước.

Sự thiếu hụt trầm trọng nhà tạm lánh là nỗi ám ảnh, đẩy nhiều nạn nhân vào thế bí, buộc họ phải quay trở lại môi trường bạo lực vì không có bất kỳ một lựa chọn nào hơn để đảm bảo sự an toàn về thể chất lẫn tinh thần.

Do đó, việc xây dựng và củng cố các cơ sở tạm lánh không chỉ là giải pháp tình thế, mà phải được xem là một trụ cột quan trọng trong chiến lược phòng, chống bạo lực. Các cơ sở này cần được đầu tư không chỉ về số lượng giường mà còn phải trở thành những trung tâm hỗ trợ đa chiều, từ cung cấp nơi ăn, chốn ở tạm thời, đồng thời bố trí các chuyên gia để tư vấn tâm lý, giúp nạn nhân vượt qua sang chấn; hỗ trợ pháp lý để họ nắm vững quyền lợi và thực hiện các thủ tục cần thiết như ly hôn hoặc tố cáo hành vi bạo lực; hỗ trợ sinh kế để họ tự tin tái hòa nhập, xây dựng cuộc sống độc lập...

Để hiện thực hóa điều này, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của các cấp quản lý, từ Trung ương đến địa phương, coi đây là một chỉ tiêu phát triển xã hội cần được ưu tiên. Cần có cơ chế khuyến khích các tổ chức xã hội, các đơn vị tư nhân tham gia vào việc vận hành và quản lý các trung tâm này, áp dụng các mô hình hiệu quả đã được quốc tế và trong nước kiểm chứng. Đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội, nơi có mật độ dân cư cao và nhu cầu hỗ trợ đa dạng, cần có các mô hình linh hoạt, dễ tiếp cận và đảm bảo tính bí mật tuyệt đối cho người tìm kiếm sự giúp đỡ.

Tuy nhiên, giải quyết vấn đề bạo lực gia đình không chỉ dừng lại ở việc thiết lập các cơ sở cứu trợ. Gốc rễ của vấn đề nằm ở nhận thức và văn hóa và vai trò của luật pháp. Cần chuyển đổi mạnh mẽ từ tư duy cá nhân sang trách nhiệm cộng đồng. Các tổ chức xã hội, Mặt trận và đoàn thể cần phát huy vai trò chủ động trong việc giáo dục và tuyên truyền về bình đẳng giới, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn không dùng bạo lực, bắt đầu từ cấp cơ sở, khu dân cư...

Sự nghiêm khắc của luật pháp cũng đóng vai trò then chốt. Việc ban hành các chế tài đủ sức răn đe, và thực thi một cách nghiêm minh, là tín hiệu mạnh mẽ khẳng định xã hội không dung thứ cho bất kỳ hành vi bạo lực nào. Khi nạn nhân được bảo vệ bằng luật pháp, họ sẽ cảm thấy có niềm tin vào công lý và hệ thống hỗ trợ. Các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo rằng các vụ việc bạo lực được xử lý nhanh chóng, công khai trong phạm vi cho phép, và các biện pháp bảo vệ nạn nhân (như lệnh cấm tiếp xúc) được áp dụng hiệu quả.

Để tạo ra một lưới an toàn bền vững, cần phải tăng cường vai trò của chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng trong việc giám sát, hòa giải. Khi mỗi cán bộ cơ sở, mỗi thành viên tổ dân phố đều được trang bị kiến thức và sự đồng cảm, họ sẽ trở thành những "cánh tay nối dài" đắc lực trong việc phát hiện, can thiệp kịp thời và kết nối nạn nhân với các dịch vụ hỗ trợ. “Lưới an toàn” này cần được dệt bằng sự quan tâm sát sao của cán bộ, sự lắng nghe của những người xung quanh và sự sẵn sàng hành động của cả hệ thống.

Chỉ khi xây dựng được một xã hội mà ở đó, mọi người đều ý thức được trách nhiệm bảo vệ nhau, chúng ta mới có thể biến khẩu hiệu "Chấm dứt bạo lực gia đình" thành hiện thực, mang lại sự bình yên, hạnh phúc và nhân văn thực sự cho mỗi tổ ấm Việt Nam.

Tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới được tổ chức từ ngày 15-11 đến ngày 15-12 hằng năm.

Màu cam được chọn là màu của Chiến dịch toàn cầu về chấm dứt bạo lực giới. Hình ảnh logo trái tim màu cam của Tháng hành động cùng các sản phẩm truyền thông màu cam được sử dụng rộng rãi đã tạo nên sự nhận diện của Tháng hành động cũng như tạo ấn tượng mạnh về sự chung tay phòng ngừa, ứng phó với bạo lực đối với phụ nữ, thực hiện bình đẳng giới.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/xay-mang-luoi-an-toan-de-bao-luc-gia-dinh-khong-con-la-goc-khuat-726199.html