[Ảnh] Độc đáo nghề chằm nón ngựa Phú Gia

Không chỉ có những danh thắng thiên nhiên đẹp đến nao lòng, tỉnh Gia Lai còn nổi tiếng với nhiều làng nghề truyền thống. Nổi bật trong số đó là làng nghề chằm nón ngựa Phú Gia (xã Xuân An) có tuổi đời 260 năm và vẫn còn hoạt động đến hôm nay.

Ngày 9/4/2024, nghề chằm nón ngựa Phú Gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thứ 5 của tỉnh Gia Lai.

Quy trình để làm ra một chiếc nón ngựa Phú Gia hoàn chỉnh, gồm rất nhiều công đoạn như: đan sườn mê; luồn sườn dọc; thắt sườn; làm vành nón; thắt chóp; thêu hoa văn; rọc lá; ghim xoáy; lợp lá; chằm nón; nứt nón; mạn tròng; kết sò hoàn thiện. Có thể dễ dàng phân biệt nón nam hay nữ thông qua kích thước. Trong khi nón nam rộng 46cm thì nón nữ chỉ 42cm.

Để tạo ra một chiếc nón ngựa hoàn thiện, chỉn chu phải mất từ 3 đến 5 ngày, chỉ riêng phần làm sườn nón đã tốn từ 1 đến 3 ngày bất kể là đơn giản hay cầu kỳ. Cây giang được dùng để làm phần sườn nón ngựa. Loại cây này trước khi làm sẽ được nạo vỏ sạch sẽ, phơi khô và chẻ thật nhỏ, đều nhau.

Nón ngựa Phú Gia không chỉ đơn thuần là một sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo, mới lạ mà còn ẩn chứa những giá trị văn hóa, lịch sử thiêng liêng.

Bên trong nón, nghệ nhân sẽ thêu các hình ảnh, họa tiết trang trí đẹp mắt, giàu ý nghĩa biểu tượng, như là: hoa văn nhẹ nhàng, hình tượng long, lân, quy, phượng, như ý cát tường…

Theo người dân trong làng, khi nhắc đến nón ngựa, người ta thường liên tưởng ngay đến hình ảnh đội quân Tây Sơn thần tốc, kiên cường, bất khuất. Thêm vào đó, chiếc nón này có đặc tính dẻo dai, bền bỉ nên rất thích hợp để đội khi đi ngựa.

Vì công việc này đòi hỏi tay nghề vững vàng và sự tập trung cao độ cho nên thường do những nghệ nhân lớn tuổi, dày dặn kinh nghiệm trực tiếp thực hiện.

Nón ngựa khác với nón người dân đi chợ hằng ngày, là có 5 lớp chồng lên nhau còn nón bình thường là 1 lớp nên dày, nặng, bền chắc hơn. Cho dù không dùng bất cứ loại hóa chất nào chỉ cần thực hiện đúng quy trình sơ chế theo kiểu truyền thống chiếc nón dùng 50 đến 70 năm.

Nón ngựa Phú Gia là sản phẩm thủ công truyền thống độc đáo. Ở đó thể hiện hết sự cầu kỳ, tỉ mỉ và tài hoa trong từng đường nét khi làm của chiếc nón này. Để sản xuất ra nón ngựa, người làm nón Phú Gia thừa hưởng từ tình yêu nghề truyền thống của ông cha và có những sáng tạo riêng với từng sản phẩm.

Tháng 5 vừa qua, ông Đỗ Văn Lan đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú. Mới đây, ông được vinh danh là một trong những điển hình tiêu biểu xuất sắc tại Đại hội thi đua yêu nước tỉnh Gia Lai giai đoạn 2020–2025 với những cống hiến trong việc gìn giữ và phát huy giá trị của nghề chằm nón ngựa Phú Gia.

Tại làng Phú Gia có 2 loại nón: Chiếc nón bình thường thì chóp nón để trần, trên đỉnh có một chùm chỉ ngũ sắc phất phơ như bông hoa, có giá tương đối rẻ từ 40.000 đến 50.000 đồng/chiếc. Nón làm theo nguyên mẫu truyền thống có giá từ 300.000-500.000 đồng/chiếc và có thể có giá cao hơn, tùy kích cỡ và các kiểu hoa văn.

Nghệ nhân Ưu tú Đỗ Văn Lan cùng các cộng sự của mình hằng ngày vẫn miệt mài, cần cù giữ “lửa” cho nghề chằm nón ngựa Phú Gia. Ông mong muốn, thời gian tới truyền nghề cho nhiều người trẻ có tay nghề cao để từng bước thay ông giữ gìn, phát triển nghề truyền thống này.

THỦY NGUYÊN-TUẤN DŨNG

Nguồn: https://nhandan.vn/anh-doc-dao-nghe-cham-non-ngua-phu-gia-post913701.html