Báo động di tích bị… xâm hại

Theo thời gian, các di tích có tuổi đời trăm năm, mang giá trị rất độc đáo không những chịu cảnh xuống cấp do “già yếu” hay sự tác động của biến đổi khí hậu mà đau lòng hơn là bị xâm hại bởi con người. Tình trạng trên đã và đang diễn ra tại nhiều địa phương trong nước, trong đó có Bạc Liêu là hồi chuông báo động, cần có những giải pháp bảo vệ mang tính kịp thời, căn cơ.

Ban VH-XH của HĐND tỉnh giám sát công tác bảo vệ, phát huy giá trị di tích Nọc Nạng (TX. Giá Rai).

NHIỀU TÁC NHÂN XÂM HẠI

Vừa qua, mạng xã hội đã lan truyền đoạn video một người đàn ông ngang nhiên ngồi lên ngai vàng triều Nguyễn được trưng bày tại di tích cố đô Huế. Không chỉ có hành vi khiếm nhã, người này còn cố ý bẻ gãy một phần tay của ngai vàng. Đây là hiện vật gốc đã được công nhận là bảo vật quốc gia, là kiệt tác nghệ thuật độc đáo và có giá trị lịch sử, văn hóa to lớn. Sự việc cố tình phá hoại di tích đã khiến cộng đồng rất bức xúc và lên án.

Tại Bạc Liêu, tình trạng xâm hại di tích xuất phát từ nhiều yếu tố. Bên cạnh các nguyên nhân khách quan do sự tác động của biến đổi khí hậu, triều cường dâng, nguồn kinh phí thực hiện bảo tồn còn hạn chế nhưng trình tự thủ tục lòng vòng thì còn xảy ra nạn trộm cắp hiện vật quý tại các di tích, nhất là các di tích tín ngưỡng vốn lỏng lẻo về an ninh. Đơn cử, các di tích Thành Hoàng cổ miếu, chùa Vĩnh Phước An, chùa Quan Đế trên địa bàn TP. Bạc Liêu đã từng nhiều lần “kêu cứu” vì bị trộm cắp hiện vật.

Ngoài ra, việc lấn chiếm đất di tích, tự ý trùng tu nhưng không báo cáo, xin phép cũng diễn ra phổ biến, được xem là hình thức hủy hoại di tích. Theo lãnh đạo Sở VH-TT&DL, công tác quản lý di tích không thể sát sao, vì vậy ban trị sự tại một số miếu đã tự quyết sửa chữa mỗi khi công trình xuống cấp. Ví dụ, khi phần mái của miếu bị hư thì họ lấy gạch men thay vào cho đẹp dẫn đến làm mất giá trị gốc.

Gần đây, thông tin trên báo chí cũng phản ánh nhiều di tích trở thành điểm nóng của tệ nạn hút chích, xả rác thải, vẽ bậy. Nhiều hàng quán xung quanh di tích được dựng lên không xin phép đã ảnh hưởng vẻ mỹ quan, sự trang nghiêm.

Di tích quốc gia Đình An Trạch (TP. Bạc Liêu) mất mỹ quan vì triều cường dâng và thiếu an toàn do không tách biệt với nhà người dân. Ảnh: H.T

NÂNG CAO TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ DI TÍCH

Di tích bị xâm hại dù là nguyên nhân khách quan hay chủ quan thì vẫn rất cần sự chung tay từ nhiều phía để phòng ngừa, kịp thời bảo vệ. Cùng với nguồn lực đầu tư thỏa đáng cho công tác bảo tồn, chế tài xử lý mạnh tay với hành vi cố tình phá hoại thì giải pháp căn cơ, hiệu quả nhất là nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn xã hội trong bảo vệ di tích.

Nói về công tác bảo vệ di tích, bà Trần Thị Huỳnh Dao – Trưởng ban VH-XH của HĐND tỉnh cho rằng, Phòng Văn hóa và Phòng GD-ĐT các địa phương phải tích cực đưa học sinh đến di tích để trải nghiệm, so với học “chay” trên ghế nhà trường thì cách làm này có hiệu quả lớn hơn bởi sự sinh động, trực quan. Trong công tác tuyên truyền không chỉ hướng đến cán bộ mà phải lan tỏa đến người dân, bởi chính họ sẽ là những tuyên truyền viên trong cộng đồng và du khách.

Trước việc bảo vật quốc gia bị phá hoại, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đã chỉ đạo Bộ VH-TT&DL tổng rà soát, đánh giá công tác trưng bày, bảo quản, bảo vệ và tăng cường các biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn cho bảo vật quốc gia trên toàn quốc; hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra công tác bảo tồn, tôn tạo di tích, di sản. Đặc biệt, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao ý thức, nhận thức về bảo vệ di sản văn hóa trong cộng đồng.

Sau chỉ đạo này, Bộ đã có văn bản đề nghị các tỉnh thực hiện xây dựng, hoàn thiện và kịp thời triển khai phương án bảo vệ từng bảo vật quốc gia. Trong đó, cần có biện pháp phòng, chống trộm cắp, cháy nổ, thiên tai và các nguy cơ hư hại khác…

Muốn phát huy giá trị di tích thì trước nhất phải làm tốt công tác bảo vệ. Những hành vi thể hiện sự tôn trọng, thực hiện đúng quy định pháp luật cũng sẽ góp phần giảm thiểu sự xâm hại. Đặc biệt, cần nhận thức rằng, bảo vệ di tích chính là bảo vệ truyền thống lịch sử, văn hóa của dân tộc, là gìn giữ cho đời sau.

HỮU THỌ