Bảo tồn di sản văn hóa​ trên không gian số

Mạng xã hội hiện nay không chỉ là nền tảng đáp ứng nhu cầu giải trí, giao tiếp, học tập của người dùng mà còn trở thành công cụ để bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc, trong đó có di sản văn hóa (DSVH). Với tính năng vượt trội, các nền tảng số này vừa giúp tăng cường khả năng sáng tạo nội dung, vừa mở ra những không gian sống động để lan tỏa giá trị di sản đến với cộng đồng.

“ĐIỂM NGHẼN” HẠ TẦNG CÔNG NGHỆ

Bảo tàng tỉnh (Sở VH-TT&DL) hiện đang bảo quản, trưng bày khoảng 6.000 hiện vật thể khối được phát hiện từ các cuộc khai quật và sưu tầm, trong đó nhiều hiện vật liên quan đến DSVH như: nghề làm muối truyền thống, nghệ thuật Đờn ca tài tử. Hằng năm, UBND tỉnh cũng chỉ đạo các đơn vị trực thuộc Sở VH-TT&DL thành lập các tổ kiểm kê DSVH với mục đích xác định những loại hình có dấu hiệu, giá trị DSVH, tránh nguy cơ mai một và kịp thời có biện pháp bảo vệ di sản.

Tuy nhiên, việc làm này chỉ mới phần nào giúp các loại hình văn hóa được nhận diện và đề nghị công nhận DSVH nếu đáp ứng các điều kiện, chứ chưa thể làm tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị trong thời đại số. Bởi, với phương pháp bảo quản và trưng bày truyền thống, các hiện vật có chất liệu bằng đồng rất dễ bị xâm hại do sự tác động của môi trường tự nhiên. Đặc biệt, cách tham quan thông thường cũng không thể cho người xem thấy được đẩy đủ góc độ của một hiện vật (trên – dưới, trái – phải, trước – sau) dẫn đến chưa truyền tải được những giá trị hấp dẫn, câu chuyện ẩn chứa trong DSVH. Những bất cập trong công tác bảo tồn và phát huy DSVH trên địa bàn tỉnh hiện nay cho thấy phương pháp thực hiện chưa hiệu quả, phù hợp với yêu cầu thực tiễn mà “điểm nghẽn” lớn nhất là hạ tầng công nghệ chưa được đầu tư tương xứng.

Di sản văn hóa của đất và người Bạc Liêu được đăng tải trên TikTok. Ảnh: H.T

CẦU NỐI ĐƯA DSVH ĐẾN CỘNG ĐỒNG

Trong bối cảnh thiếu và yếu về hạ tầng công nghệ do ngân sách đầu tư của tỉnh còn hạn chế, việc khai thác các nền tảng mạng xã hội để bảo tồn DSVH là giải pháp đỡ tốn kém, mang lại hiệu quả lớn nhờ những tính năng hay và sức lan tỏa rộng.

Vài năm gần đây, Bạc Liêu xuất hiện nhiều người dùng TikTok, Facebook với mục đích quảng bá vẻ đẹp của văn hóa, du lịch của quê hương bản “Dạ cổ hoài lang”. Có thể kể đến các tài khoản cá nhân như: Thanh Hữu, Bạc Liêu đi đâu, Mơ Ngô, Ashin Bạc Liêu, Duy thích đi… hay các Fanpage Bạc Liêu quê mình, Bạc Liêu ngày nay, Bạc Liêu giấc mơ tình yêu… đã góp phần đưa hình ảnh Bạc Liêu đến với cộng đồng mạng trong và ngoài nước. Thế nhưng, chỉ số ít bài đăng có nội dung về DSVH của tỉnh, với những thông tin thiếu chiều sâu, cách thức kể chuyện đơn điệu nên chưa thể phát huy sức hấp dẫn của di sản.

Mới đây, Quỹ Hỗ trợ bảo tồn DSVH Việt Nam và Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam, Viện công nghệ Thông tin và Truyền thông CDIT và nền tảng TikTok ra mắt chiến dịch “Đổi mới và bảo tồn di sản trong thế giới số”. Tại sự kiện, các bên đã chính thức ký kết hợp tác nhiều giải pháp bảo tồn và quảng bá giá trị DSVH Việt Nam trên nền tảng số. Trong đó, TikTok đóng vai trò là cầu nối khuyến khích người dùng sáng tác nội dung về di sản, kết hợp công nghệ để làm sống động các giá trị văn hóa truyền thống.

Với bước đi mang đến nhiều kỳ vọng như trên, Bạc Liêu cần xem đây là cơ hội để ứng dụng mạnh mẽ các nền tảng công nghệ để đổi mới cách thức bảo tồn DSVH. Các sở VH-TT&DL, KH-CN cần tổ chức các hoạt động phát động, khuyến khích người dùng mạng xã hội làm những nội dung về DSVH, phong tục tập quán, điểm đến văn hóa để lan tỏa tình yêu, niềm tự hào tinh hoa văn hóa dân tộc.

HỮU THỌ

Theo ông Nguyễn Lâm Thanh – đại diện TikTok Việt Nam, với khả năng sáng tạo và nhạy bén trong ứng dụng công nghệ, thế hệ trẻ sẽ tiên phong lan tỏa giá trị di sản, kết nối quá khứ với hiện tại và truyền cảm hứng đến cộng đồng trong nước lẫn quốc tế. Nội dung do các bạn sáng tạo sẽ lan tỏa rộng rãi trên TikTok giúp người dùng dễ dàng tìm hiểu và khám phá vẻ đẹp DSVH nước ta.