Ngày 5/6/1981, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã công bố một bài nghiên cứu trong Báo cáo Hàng tuần về Bệnh tật và Tử vong (MMWR), trong đó mô tả 5 trường hợp nhiễm trùng phổi hiếm gặp, PCP (bệnh nhiễm trùng thường gặp trên các đối tượng suy giảm miến dịch và có khả năng gây tử vong trên nhóm bệnh…), ở những người đồng tính nam vốn trẻ tuổi, khỏe mạnh ở Los Angeles. Dù lúc đó người ta vẫn chưa hiểu rõ, nhưng bài báo đã mô tả những ảnh hưởng của bệnh AIDS. Ngày nay, báo cáo của MMWR thường được coi là sự khởi đầu của cuộc khủng hoảng AIDS.
Những người nhiễm AIDS tham gia diễu hành đòi quyền lợi của người đồng tính tại Washington ngày 11/10/1987. Ảnh: History.
Bài báo đã thúc giục các chuyên gia y tế trên khắp đất nước, đặc biệt là ở New York, San Francisco và Los Angeles, gửi cho CDC thông tin về những trường hợp bí ẩn tương tự. Bởi vì nó lần đầu tiên được phát hiện trong nhóm người đồng tính nam, Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS) đã được gọi là “ung thư đồng tính” (gay cancer) và từng chính thức được gọi là Suy giảm miễn dịch liên quan đến đồng tính (Gay-Related Immune Deficiency) trước khi thuật ngữ AIDS ra đời vào năm 1982.
HIV bắt nguồn từ năm 1920 tại Kinshasa, Cộng hòa Dân chủ Congo. Nó lan sang Haiti và vùng Caribê trước khi lan sang thành phố New York vào khoảng năm 1970 và California trong thập kỷ đó.
Phòng thí nghiệm của CDC Mỹ tiến hành nghiên cứu về AIDS năm 1973.
Các quan chức y tế lần đầu tiên biết đến AIDS vào mùa hè năm 1981. Những người đồng tính nam trẻ tuổi và khỏe mạnh ở Los Angeles và New York bắt đầu ốm và chết vì những căn bệnh bất thường thường xảy ra với những người có hệ thống miễn dịch yếu.
Không mất nhiều thời gian để nỗi sợ hãi về “bệnh dịch đồng tính” lan truyền nhanh chóng trong cộng đồng người đồng tính. Ngoài mối nguy hiểm chết người do căn bệnh này gây ra, họ còn phải đối mặt với khả năng bị “bỏ rơi” nếu họ mắc bệnh AIDS hoặc một căn bệnh tương tự như vậy.
Mùa thu năm 1982, lần đầu tiên CDC mô tả căn bệnh này là AIDS.
Cuối năm 1984, AIDS đã tàn phá Hoa Kỳ trong vài năm, ảnh hưởng đến ít nhất 7.700 người và giết chết hơn 3.500 người. Các nhà khoa học đã xác định được nguyên nhân gây ra bệnh AIDS/HIV, và CDC đã xác định được tất cả các đường lây truyền chính của nó.
Bệnh nhân AIDS được điều trị tại San Francisco năm 1983.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ phần lớn vẫn im lặng và không phản ứng trước tình trạng khẩn cấp về sức khỏe. Mãi đến tháng 9/1985, 4 năm sau khi cuộc khủng hoảng bắt đầu, Tổng thống Ronald Reagan lần đầu tiên đề cập công khai về AIDS. Nhưng lúc đó, AIDS đã là một đại dịch. Ông gọi đó là “ưu tiên hàng đầu” và bảo vệ phản ứng của chính quyền và tài trợ nghiên cứu. Ngày 2/10/1985, Quốc hội đã phân bổ gần 190 triệu đô la cho nghiên cứu AIDS.
Cùng năm đó (1985), CDC cũng đã phát triển kế hoạch phòng chống AIDS đầu tiên của quốc gia, do nhà dịch tễ học Tiến sĩ Donald Francis dẫn đầu.
Dưới nhiều áp lực, Reagan đã chỉ định một ủy ban điều tra dịch bệnh. Và đến cuối năm 1987, quốc gia này bắt đầu thực hiện các bước để nâng cao nhận thức về AIDS bằng cách tài trợ cho Tháng Nhận thức về AIDS, phát động chiến dịch quảng cáo “Nước Mỹ ứng phó với AIDS”. Đến lúc này, khoảng 47.000 người đã bị nhiễm HIV ở Hoa Kỳ.
Trong vòng vài năm, đại dịch AIDS đã chuyển biến thành cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng lớn vào cuối thế kỷ 20, mặc dù nhiều người vẫn tiếp tục tin rằng nó chỉ ảnh hưởng đến những người đồng tính nam. Vì vậy, 2 trong số những người đàn ông được đề cập trong nghiên cứu đã chết vào thời điểm nó được công bố, và 3 người khác chết một thời gian ngắn sau đó. Tính đến cuối thiên niên kỷ, gần 775.000 người Mỹ đã chết vì các bệnh liên quan đến AIDS.
Những người diễu hành tại TP New York, tháng 6/1983.
Bản thân AIDS không gây chết người, đúng hơn nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng chống lại bệnh tật của hệ thống miễn dịch, khiến bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng, đặc biệt là “nhiễm trùng cơ hội”. PCP là một trong những bệnh nhiễm trùng cơ hội như vậy, và nó là một trong số ít các bệnh xuất hiện ngày càng nhiều vào năm 1981.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Chương trình Liên hợp quốc về AIDS (UNAIDS), đến nay, hơn 40 triệu người trên toàn thế giới đã chết vì AIDS kể từ năm 1981 và ước tính có hơn 38 triệu người đang sống chung với HIV, khiến nó trở thành một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu quan trọng nhất trong lịch sử được ghi lại. Bất chấp những cải tiến gần đây trong điều trị, đại dịch AIDS vẫn cướp đi sinh mạng của khoảng hai triệu người mỗi năm, trong đó có hơn 250.000 trẻ em. Tính đến ngày 30/12/2021, 28,7 triệu người đang được điều trị ARV.
H.G (Tổng hợp)
