Bảo tồn bản sắc văn hóa đồng bào Dao ở Phú Xuyên

Bà con dân tộc Dao ở xóm Tân Lập (xã Phú Xuyên) gói bánh chưng mừng Lễ cơm mới.

Chúng tôi đến nhà bà Triệu Minh Loan, xóm Tân Lập, vào đúng ngày tiết trời hanh se lạnh. Gia đình bà Loan đang quây quần bên nồi bánh chưng đang sôi trên bếp.

Bà Loan bảo: Năm nay được mùa lúa nếp, gia đình gói nồi bánh to hơn mọi năm đặng dâng lên ban thờ, cảm tạ trời đất, tổ tiên đã ban một vụ mùa bội thu và để con cháu được thưởng thức hương vị nếp mới bằng chiếc bánh truyền thống dân tộc mình.

Gói bánh chưng mừng cơm mới là tục lệ có từ lâu đời của người Dao. Lễ cơm mới là để con cháu nhớ đến đất trời, nhớ mùa màng. Không gói bánh chưng thì không trọn lễ, Bánh chưng của người Dao nhỏ hơn bánh của người Kinh, được buộc năm lạt tượng trưng cho ngũ hành. Sau khi bánh được luộc suốt đêm, sáng hôm sau cả bản tập trung về nhà văn hóa để thực hiện nghi thức cúng lễ.

Gắn liền với đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc Dao ở đây là Lễ cấp sắc - một nghi lễ quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của nam giới. Nhiều gia đình ở đây vẫn duy trì đều đặn Lễ cấp sắc. Mỗi dịp diễn ra nghi lễ, cả bản rộn ràng trong tiếng tù và, tiếng trống, những điệu múa nghi lễ mang đậm dấu ấn của văn hóa Dao cổ.

Vào ngày lễ, hay những dịp cưới, hỏi, Tết, người Dao Phú Xuyên lại xúng xính trong trang phục truyền thống rực sắc đỏ cùng các hoa văn thêu tay tinh xảo. Những bộ áo dài, khăn vấn, dây xà cạp… của phụ nữ Dao không chỉ là trang phục mà còn là biểu tượng văn hóa thể hiện quan niệm về vũ trụ, nhân sinh.

Phụ nữ Dao ở Phú Xuyên hầu hết đều biết thêu. Không chỉ trang phục truyền thống được gìn giữ, trân trọng, trong những dịp này, không thể thiếu làn điệu Páo Dung. Đây là làn điệu dân ca truyền thống của người Dao. Với giai điệu chậm rãi, sâu lắng, thể hiện tâm tình, triết lý sống và những câu chuyện tình yêu mộc mạc.

Nghệ nhân Triệu Văn Long, 72 tuổi, là “kho tư liệu sống” của làn điệu Páo Dung ở Phú Xuyên. Ông đang nắm giữ hơn 60 bài Páo Dung cổ, nhiều bài được ông ghi chép lại để truyền cho lớp trẻ.

Để giữ gìn và bảo tồn những nét văn hóa riêng có của dân tộc, những năm gần đây, xã Phú Xuyên đã triển khai nhiều giải pháp sáng tạo để bảo tồn và phát huy văn hóa Dao, thông qua việc thành lập các mô hình văn hóa cộng đồng.

Nhờ hoạt động tích cực, câu lạc bộ trở thành “trường học văn hóa” của người Dao trẻ. Bên cạnh đó, mô hình “Tổ truyền dạy nghề thêu trang phục Dao” do Hội Phụ nữ xã chủ trì cũng mang lại hiệu quả rõ rệt.

Tổ có 12 nghệ nhân. Mỗi năm, tổ thu hút khoảng 80 đến 100 người học. Ngoài ra, mô hình bảo tồn Lễ cấp sắc cũng duy trì các hoạt động đều đặn. Nhóm gồm 6 thầy cúng có uy tín, chuyên thực hiện và hướng dẫn các nghi lễ theo đúng phong tục người Dao đỏ.

Ông Ngô Thế Bình, Bí thư Đảng ủy xã, cho biết: Hiện nay, toàn xã có trên 2.800 hộ, với gần 23.000 nhân khẩu. Trong đó, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần một nửa gồm: Tày, Nùng, Dao, Cao Lan, Sán Chỉ…

Riêng người dân tộc Dao ở đây có trên 1.100 người, tập trung đông nhất là ở xóm Tân Lập, với 436 người, tiếp đó là các xóm như: Đồng Đình, Đèo Xá, Cầu Trà và rải rác ở các xóm như: Đầm Làng, Đồng Măng, Đoàn Kết, Cây Hồng…

Đồng bào dân tộc Dao ở Phú Xuyên hiện còn giữ được bản sắc dân tộc đậm nét. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc bảo tồn văn hóa không chỉ là nhiệm vụ của một cộng đồng dân tộc mà là của toàn xã hội.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202512/bao-ton-ban-sac-van-hoa-dong-bao-dao-o-phu-xuyen-d504dc6/