Biến vùng đất đá nở hoa sầu riêng

Nông dân Chí A Ửng bên bờ tường đá bao quanh vườn do ông thu dọn trong quá trình chuyển đổi cà phê, tiêu sang trồng sầu riêng. Ảnh: Đ.Phú

Không ít người Hoa ở khu phố Xuân Thủy thấy vậy lắc đầu hoặc buông lời hoài nghi: vàng bỏ ra mua cây giống rồi cũng thành đá.

Quyết định táo bạo

Dẫn chúng tôi đi thăm vườn sầu riêng rộng 2,6 hécta cho thu nhập hơn 2 tỷ đồng/năm, ông Chí A Ửng chia sẻ, một trong những nguyên nhân hơn 27 năm trước ông có quyết định táo bạo trồng thử nghiệm sầu riêng trên vùng đất đá Bàu Sen chính là ông quá hiểu về đặc tính của vùng đất này, nên muốn chuyển đổi cây trồng để nâng cao thu nhập, đưa gia đình thoát khỏi khó khăn.

“Sầu riêng của đồng bào dân tộc Hoa ở khu phố Xuân Thủy trồng cho chất lượng trái ngon, không tồn dư chất hóa học vì được chăm sóc theo phương pháp hữu cơ, không ép cây, ép trái nên chất lượng đảm bảo” - nông dân Chắng Khênh Quán (ngụ tổ 1, khu phố Xuân Thủy, phường Bàu Sen) bày tỏ.

Ông Chí A Ửng kể, ông là con trai út trong gia đình có 4 anh chị em, đều ở cùng mẹ tại khu phố Xuân Thủy. Dù hoàn cảnh nghèo khó nhưng mẹ vẫn cho ông Chí A Ửng đi học để biết đọc, biết viết. Ngoài giờ học, ông theo mẹ vào vườn rẫy để trồng và thu hoạch thuốc lá, hoa màu (đậu, bắp, bí, dưa leo…). Ở tuổi thiếu niên, ông Chí A Ửng đã có thể lăn, vác đá ngổn ngang trên rẫy để mẹ đỡ vất vả khi trồng trọt.

Vùng đất đá Xuân Thủy có đá nhiều hơn đất. Để rễ cây hút được đất, nước, chen kẽ đá mà lớn, thanh thiếu niên đồng bào dân tộc Hoa, không phân biệt khỏe hay yếu, đều góp sức cùng cha mẹ dọn đá, làm sạch cỏ dại để cây trồng dễ hút chất dinh dưỡng mà ra hoa, kết hạt. Khi kết thúc mùa mưa, chờ mùa nắng đến, nông dân ở đây bắt đầu thu hoạch và quay lại chu kỳ dọn đất, chờ mưa xuống để gieo tỉa.

Tuổi thơ của ông Chí A Ửng là vậy. Cho đến năm 1989, khi ông đã là chàng thanh niên chững chạc, kết hôn với thôn nữ Sỳ A Lìn (dân tộc Hoa), đá trên rẫy vẫn không ngừng lộ thiên. Cũng chính vì vậy, mỗi khi mỏi mệt, ông Chí A Ửng lại dựa lưng vào tảng đá to suy nghĩ cách làm “mềm đá”.

Nhờ tích lũy được ít vốn sau những vụ thu hoạch cà phê, tiêu, ông Chí A Ửng lấy 5 cây vàng đem bán để mua 250 cây sầu riêng giống Thái Lan, Ri 6 của một nhà vườn đem từ miền Tây Nam Bộ lên trồng xen trên 2,6 hécta đất rẫy của gia đình. Để thực hiện ý tưởng táo bạo này, ông trao đổi, thuyết phục mẹ và vợ đồng thuận.

Chủ tịch Hội Nông dân phường Bàu Sen (thành phố Long Khánh) Phạm Thị Cẩm Nhung thăm vườn sầu riêng của nông dân Chí A Ửng.

Mặc cho nhiều người nói ra, ông Chí A Ửng vẫn kiên nhẫn bẩy những viên đá đang bám chặt nhau tại những khu vực trồng cà phê, tiêu để đặt gốc sầu riêng. Để có nguồn nước tưới dồi dào hơn, ngoài 2 miệng giếng đào có sẵn trong rẫy, ông tiếp tục bỏ tiền khoan giếng, nhưng chỉ có 1/3 vị trí khoan có nước mạnh.

“Không chỉ tiên phong trồng sầu riêng giúp kinh tế gia đình khá giả, ông Chí A Ửng còn là người tích cực vận động đồng bào dân tộc Hoa trong khu phố Xuân Thủy ủng hộ tiền, hiến đất trong xây dựng đường giao thông nông thôn, giảm nghèo, khuyến học…” - Chủ tịch Hội Nông dân phường Bàu Sen (thành phố Long Khánh) PHẠM THỊ CẨM NHUNG cho biết.

Sầu riêng tỏa hương trên đất đá

Vốn chưa có nhiều kinh nghiệm trong trồng sầu riêng nên 250 cây sầu riêng giống đặt xuống rẫy đá thời điểm năm 1989, sau 6 năm trồng (năm 1995), chỉ còn lại 100 cây và sầu riêng bắt đầu cho trái. Đợt hoa sầu riêng năm ấy tỏa hương thơm một vùng, đến khi sầu riêng chín rụng lại thêm một lần tỏa hương.

Ông Chí A Ửng nhớ lại, dù con đường từ ấp vào rẫy của ông còn quanh co, nhỏ hẹp, lục cục đá, vẫn thu hút nhiều thương lái mua sầu riêng tìm đến. Còn đồng bào dân tộc Hoa trong và ngoài khu phố Xuân Thủy lui tới tìm hiểu, học cách trồng sầu riêng khá đông.

Thời điểm năm 1995, những người mua sầu riêng chỉ tìm mua sầu riêng chín rụng, không cắt mua sầu riêng già còn trên cây như bây giờ, nên 100 gốc sầu riêng trồng xen trên 2,6 hécta tiêu, cà phê, liên tục trong 2 tháng (tháng 7 và 8 âm lịch), mỗi ngày ông lượm trái bán được hơn 1 triệu đồng. Vậy là ông đủ chi phí cho tiền mua cây giống, khoan giếng khi đầu tư.

Từ đó, không ít đồng bào dân tộc Hoa xung quanh bắt đầu làm theo ông. Đó cũng là thời điểm cà phê, tiêu hạ giá nên ông Chí A Ửng phá bỏ tiêu, trồng dặm lại những nơi sầu riêng bị chết hoặc thưa tán.

Nông dân Chí A Ửng (phải) trao đổi kinh nghiệm trồng sầu riêng với nông dân đồng bào dân tộc Hoa trong khu phố Xuân Thủy (phường Bàu Sen, thành phố Long Khánh).

“Quả thật, cây sầu riêng cũng kén đất, nhưng sầu riêng cũng sống và tỏa hương được trên đất đá. Chính vì vậy, tôi dám mạo hiểm đi tiên phong vỗ về đất đá tỏa hương sầu riêng. Cũng nhờ sầu riêng mà từ năm 1996 đến nay, thu nhập bình quân của gia đình tôi đạt từ 800 triệu đến trên 2 tỷ đồng/2,6 hécta sầu riêng/năm. Sầu riêng không chỉ tỏa hương trên đất đá, mà còn giúp tôi đạt danh hiệu Nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi cấp phường, thành phố Long Khánh từ năm 2000” - ông Chí A Ửng bộc bạch.

Khu phố Xuân Thủy với trên 90% dân cư là đồng bào dân tộc Hoa, diện tích trồng sầu riêng gần 300 hécta. Nhờ sớm chuyển đổi đất trồng tiêu, cà phê và các cây tạp khác sang trồng sầu riêng từ những năm 1997-2000 nên kinh tế của người dân trong khu phố, nhất là đồng bào dân tộc Hoa, đa phần thuộc hộ khá trở lên.

Chủ tịch Hội Nông dân phường Bàu Sen Phạm Thị Cẩm Nhung cho biết, nhờ hộ ông Chí A Ửng tiên phong trồng sầu riêng mà đồng bào dân tộc Hoa trong khu phố mạnh dạn chuyển đổi sang cây trồng này. Nét đặc biệt của nông dân trồng sầu riêng nơi đây luôn áp dụng quy trình chăm sóc hữu cơ, nói không với việc sử dụng thuốc hóa học ảnh hưởng tới sự sinh trưởng tự nhiên của cây, trái để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và mang lại tiếng thơm, uy tín cho cây “tỷ phú” vùng đất đá Xuân Thủy.

Đoàn Phú

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/xa-hoi/202505/bien-vung-dat-da-no-hoa-sau-rieng-0a01c82/