Chuyển đổi số trong lĩnh vực Văn hóa: Phát triển văn hóa như một ngành kinh tế trong kỷ nguyên số thông qua công nghiệp văn hóa

Chiều 15/8, tại Hà Nội, Bộ VHTTDL tổ chức Hội thảo chuyên đề "Chuyển đổi số trong lĩnh vực Văn hóa" lần thứ 2. Thứ trưởng Phan Tâm - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Bộ VHTTDL về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, cải cách hành chính và Đề án 06 chủ trì Hội thảo.

Dự Hội thảo có một số chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực văn hóa và chuyển đổi số; đại diện lãnh đạo các cơ quan, tổ chức chuyên ngành; đại diện lãnh đạo các đơn vị quản lý nhà nước, các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ VHTTDL và một số doanh nghiệp tiêu biểu trong lĩnh vực công nghệ số.

Thứ trưởng Phan Tâm - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Bộ VHTTDL về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, cải cách hành chính và Đề án 06 chủ trì Hội thảo Chuyển đổi số trong lĩnh vực Văn hóa lần thứ 2.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Phan Tâm cho biết, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì xây dựng Đề án Chuyển đổi số lĩnh vực văn hóa. Đây là một văn bản tổng thể, chuyên sâu, toàn diện về chuyển đổi số (CĐS) trong lĩnh vực văn hóa. Chúng ta đã khai phá nội dung này tại Hội thảo khởi động đầu tháng 7 và nay là Hội thảo lần 2 với mục tiêu đi sâu hơn vào những nội dung cốt lõi của Đề án này.

Do chưa có một "Chiến lược Chuyển đổi số lĩnh vực văn hóa" riêng, nên Đề án này buộc phải bao hàm những nội dung mang tính chiến lược để dẫn dắt, định hướng toàn bộ quá trình triển khai CĐS trong ngành. Nói cách khác, Đề án không chỉ trả lời câu hỏi "phải làm gì ngay" mà còn định hình câu trả lời cho "chúng ta sẽ đi đâu và đi như thế nào" trong 10–15 năm tới.

Thứ trưởng Phan Tâm cho rằng, Đề án này giữ một vai trò kép.

Một mặt, nó vừa đóng vai trò như một "chiến lược" – xác định tầm nhìn, quan điểm, mục tiêu và định hướng dài hạn cho CĐS trong văn hóa. Mặt khác, nó đồng thời là một "chương trình, đề án triển khai" – với các nhiệm vụ, giải pháp, lộ trình cụ thể, có thể tổ chức thực hiện ngay và tạo ra kết quả trong trung hạn.

Thứ trưởng Phan Tâm phát biểu khai mạc Hội thảo.

Theo Thứ trưởng Phan Tâm, phần nội dung mang tính chiến lược trong Đề án CĐS lĩnh vực văn hóa cần được xây dựng dựa trên ba cơ sở lớn:

Thứ nhất, bám sát các quan điểm, định hướng của Đảng và Nhà nước về phát triển văn hóa, gắn với các mục tiêu của Chương trình CĐS quốc gia, Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội và hội nhập quốc tế. Văn hóa không thể đứng ngoài dòng chảy số hóa, và CĐS văn hóa phải đồng bộ với CĐS quốc gia.

Thứ hai, xuất phát từ đặc thù của lĩnh vực văn hóa: vừa bảo tồn, gìn giữ giá trị truyền thống – vốn đòi hỏi sự nguyên bản, xác thực – vừa phát triển, sáng tạo các sản phẩm, dịch vụ văn hóa mới để đáp ứng nhu cầu đa dạng, cá nhân hóa của công chúng trong môi trường số. Điều này khác biệt rất rõ so với nhiều lĩnh vực khác vốn chủ yếu hướng tới tối ưu hóa quy trình hoặc nâng cao năng suất.

Thứ ba, tận dụng tối đa cơ hội mà công nghệ số, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), dữ liệu lớn (Big Data), blockchain… mang lại, để mở rộng không gian sáng tạo, gia tăng khả năng tiếp cận và tương tác, trải nghiệm văn hóa mới, cũng như thúc đẩy công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.

Thứ trưởng Phan Tâm cho biết, các văn kiện của Đảng đã làm rõ các mục tiêu cốt lõi mà Đảng đã đặt ra cho sự nghiệp phát triển văn hóa Việt Nam trong thời đại chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng bao gồm: Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc; Giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa Việt Nam trong thời đại hội nhập; Tăng cường sức mạnh mềm của quốc gia thông qua văn hóa; Đưa văn hóa Việt Nam lan tỏa mạnh mẽ ra thế giới; Chấn hưng văn hóa trong nước, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; Ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số như một phương thức mới để thực hiện các mục tiêu nói trên.

Chiến lược không chỉ đặt mục tiêu phát triển văn hóa về mặt giá trị tinh thần, mà còn hướng đến phát triển văn hóa như một ngành kinh tế trong kỷ nguyên số thông qua công nghiệp văn hóa, dịch vụ sáng tạo, và sức mạnh của truyền thông hiện đại.

Về nguyên tắc và phương châm cho chuyển đổi số lĩnh vực văn hoá, Thứ trưởng Phan Tâm cho rằng:

Thứ nhất, bảo đảm tính thống nhất giữa bảo tồn và phát triển trong môi trường số: Chuyển đổi số văn hóa phải đồng thời đạt hai mục tiêu: giữ gìn nguyên bản, hồn cốt của di sản và tạo ra những hình thức tiếp cận, khai thác mới phù hợp thời đại. Điều này đòi hỏi chuẩn hóa dữ liệu, thiết lập cơ chế khai thác hợp pháp, bảo vệ bản quyền và phát triển các mô hình kinh tế dựa trên di sản số.

• 

  Hội thảo chuyên đề "Chuyển đổi số trong lĩnh vực Văn hóa"

Chuyển đổi số phải dựa trên nguyên tắc giữ vững bản sắc và giá trị cốt lõi, đồng thời làm gia tăng sức hấp dẫn, lan tỏa và sức cạnh tranh của văn hóa Việt Nam, giúp di sản sống bền vững trong lòng dân tộc và vươn tầm quốc tế.

Thứ hai, kết hợp hài hòa giữa công nghệ tiên tiến và tri thức bản địa: Ứng dụng công nghệ trong văn hóa phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, tôn trọng giá trị tri thức bản địa và kết nối với nguồn lực sáng tạo toàn cầu, tạo ra sản phẩm và dịch vụ văn hóa vừa hiện đại, vừa đậm bản sắc.

Công nghệ không chỉ là công cụ, mà còn là động lực tiếp sức để tri thức bản địa trở thành nguồn lực sáng tạo, mở rộng khả năng bảo tồn và lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam.

Thứ ba, lấy người dân và cộng đồng sáng tạo làm trung tâm: Chuyển đổi số văn hóa chỉ bền vững khi cộng đồng tham gia thực chất vào bảo tồn, khai thác và phát triển giá trị văn hóa. Người dân vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là đối tượng thụ hưởng và là lực lượng lan tỏa trong môi trường số.

Mọi chính sách và nền tảng số phải đặt quyền làm chủ và lợi ích của cộng đồng lên hàng đầu, bảo đảm sự công bằng và khuyến khích sáng tạo.

Các đại biểu dự Hội nghị.

Thứ tư, tạo đột phá từ liên kết và chia sẻ dữ liệu văn hóa: Liên kết và chia sẻ dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương, tổ chức và doanh nghiệp là điều kiện tiên quyết để hình thành hệ sinh thái số về văn hóa, thúc đẩy sáng tạo và bảo tồn.

Hạ tầng dữ liệu mở và liên thông là chìa khóa để khơi thông dòng chảy sáng tạo, tạo điều kiện hình thành sản phẩm, dịch vụ văn hóa mới, đồng thời bảo đảm quyền sở hữu và khai thác hợp pháp.

Thứ năm, khuyến khích mô hình kinh tế số trong văn hóa: Chuyển đổi số là cơ hội hình thành các mô hình kinh tế mới dựa trên tài sản văn hóa số, tạo nguồn lực bền vững cho bảo tồn và phát triển.

Khai thác hiệu quả giá trị văn hóa thông qua công nghệ số để tạo nguồn thu, từ đó quay trở lại đầu tư cho bảo tồn và phát huy, hình thành vòng tuần hoàn phát triển bền vững của văn hóa.

Thứ sáu, bảo đảm an toàn, an ninh và chủ quyền số trong văn hóa: Chuyển đổi số văn hóa phải gắn liền với an toàn thông tin, an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền số, đặc biệt với dữ liệu và nội dung mang tính chiến lược, nhạy cảm.

Bảo vệ toàn vẹn dữ liệu và hình ảnh văn hóa Việt Nam trong không gian số là nhiệm vụ chiến lược, gắn liền với bảo vệ an ninh quốc gia và bản sắc dân tộc.

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/chuyen-doi-so-trong-linh-vuc-van-hoa-phat-trien-van-hoa-nhu-mot-nganh-kinh-te-trong-ky-nguyen-so-thong-qua-cong-nghiep-van-hoa-20250815151046278.htm