Chuyên gia Thung lũng Silicon nói cách để Việt Nam tăng trưởng nhảy vọt

(Dân trí) - Ông Navi Radjou khẳng định Việt Nam có nhiều cơ hội có bước nhảy vọt mà quỹ đạo tăng trưởng vừa tiết kiệm, vừa linh hoạt, vừa bền vững dựa trên đổi mới mô hình R&D.

Vai trò của R&D đối với tăng trưởng kinh tế

Phát biểu khai mạc Diễn đàn nghiên cứu và phát triển Việt Nam 2025 (VRDF 2025) sáng nay (30/7), GS.TS Nguyễn Đức Khương, Giám đốc phát triển quốc tế, Tổ hợp đại học Leonard de Vinci, Chủ tịch AVSE Global, nhấn mạnh Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên vươn mình với vai trò quan trọng của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Điều này được khẳng định khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết nhấn mạnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.

GS.TS Nguyễn Đức Khương nhấn mạnh Nghị quyết 57 là bước đi đột phá, đặt khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trở thành nền móng, đúng tầm quan trọng, động lực bứt phá của đất nước. Theo đó, một quốc gia muốn phát triển bắt buộc phải có hệ thống khoa học phát triển, không có nghiên cứu khoa học thì không thể đổi mới sáng tạo.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nghiên cứu và phát triển (R&D) là động lực then chốt giúp các quốc gia như Pháp, Hàn Quốc, Singapore hay Israel bứt phá và chuyển mình thành công.

GS.TS Nguyễn Đức Khương phát biểu khai mạc Diễn đàn VRDF 2025 (Ảnh: BTC).

Nghiên cứu của Moustapha & Yu năm 2021 trên 35 quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho thấy 1% tăng trong chi tiêu cho R&D có thể giúp tăng 2,83% GDP thực tế. Điều này phản ánh vai trò then chốt của đổi mới sáng tạo đối với tăng trưởng kinh tế dài hạn.

Thống kê của Ngân hàng Thế giới năm 2024 cho thấy chi tiêu cho R&D so với GDP của Việt Nam đã tăng từ 0,30% năm 2013 lên 0,43% vào năm 2021. Con số này vẫn còn ở mức rất thấp so với yêu cầu phát triển trong bối cảnh hiện nay.

Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh phí chi cho R&D đạt 2% GDP, trong đó kinh phí từ xã hội chiếm hơn 60%; bố trí ít nhất 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia và tăng dần theo yêu cầu phát triển. Hệ thống tổ chức khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo được sắp xếp lại bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, gắn kết chặt chẽ giữa nghiên cứu - ứng dụng - đào tạo.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức khác như khả năng tiếp nhận và làm chủ công nghệ còn hạn chế, thiếu liên kết giữa doanh nghiệp và trường đại học. Ngoài ra, Việt Nam cũng chưa huy động hiệu quả và phát huy đúng mức nguồn lực chất xám trong nước, bao gồm đội ngũ chuyên gia người Việt toàn cầu.

Gợi mở hướng đi R&D hiệu quả cho Việt Nam

Xuất hiện tại diễn đàn, ông Navi Radjou, nhà tư tưởng và cố vấn về đổi mới sáng tạo và lãnh đạo tại Thung lũng Silicon; Nhà nghiên cứu tại ĐH Cambridge; thành viên Hội đồng Tương lai Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Anh chia sẻ góc nhìn hoàn toàn mới và phù hợp với bối cảnh Việt Nam với trọng tâm “làm được nhiều hơn dù chỉ với nguồn lực ít hơn”.

Ông cho rằng tỷ lệ đầu tư R&D trên GDP chỉ phản ánh một khía cạnh trong hiệu suất đổi mới sáng tạo của một quốc gia. Điều quan trọng không kém là làm thế nào để đổi mới sáng tạo? Ai sẽ là người thực hiện R&D? Tại sao cần R&D? Đây chính là những yếu tố cơ bản tạo nên thành công trong đổi mới sáng tạo.

Vị chuyên gia chỉ ra một thực trạng hiện nay trong lĩnh vực R&D hiện nay là đầu tư nhiều hơn nhưng lại nhận được ít hơn. Ông lấy ví dụ trong ngành dược phẩm Mỹ hiện nay chi rất nhiều tiền cho nghiên cứu phát triển, tăng gấp 10 lần nhưng hiệu quả đầu tư rất thấp, không đem lại nhiều tác động xã hội. Trong khi đó tại Ấn Độ, dù nguồn lực ít hơn nhưng lại đem lại nhiều hiệu quả hơn.

Ông Navi Radjou là nhà tư tưởng và cố vấn về đổi mới sáng tạo và lãnh đạo tại Thung lũng Silicon (Ảnh: BTC).

Ông lấy ví dụ tại Mỹ có hàng triệu trẻ em sinh non và được chăm sóc trong các lồng kính với giá khoảng hàng nghìn USD. Tuy nhiên, một nghiên cứu khoa học tại Ấn Độ sáng tạo ra một chiếc địu giá 200 USD nhưng có hiệu quả tương tự lồng kính đắt tiền tại các nước phát triển.

Một ví dụ khác được chuyên gia từ thung lũng Silicon đưa ra là năm 2015 Cơ quan nghiên cứu không gian Ấn Độ (ISRO) đưa tàu thăm dò lên quỹ đạo sao Hỏa chỉ với 74 triệu USD. Trong khi NASA cần tới 671 triệu USD cho nhiệm vụ tương tự. NASA có ngân sách thường niên tới 25 tỷ USD, còn toàn bộ ngân sách năm của ISRO chỉ khoảng 1,5 tỷ USD - tương đương ba tuần chi tiêu của NASA.

“Khi ngân sách hạn hẹp nhưng khát vọng lớn, thì ranh giới tính khả thi không còn nằm ở những con số”, ông Navi Radjou khẳng định.

Từ mô hình của Ấn Độ, nhà tư tưởng đến từ thung lũng Silicon gợi mở mô hình R&D hiệu quả cho Việt Nam trong bối cảnh nguồn lực khan hiếm. Mô hình này R&D dựa trên 3 trụ cột: Tiết kiệm, linh hoạt và hiệu quả.

Về trụ cột tiết kiệm, ông Navi Radjou cho rằng cần thay đổi tư duy R&D là phải đầu tư vào công nghệ mới.

“R&D không phải lúc nào cũng đưa một thứ mới mà là dùng lại một cách thông minh những gì đang có. Đây là nền kinh tế tuần hoàn về tri thức, tái sử dụng trí thức cũ cho nhiệm vụ mới”, chuyên gia gợi mở.

Ông lấy ví một một start up tại Anh áp dụng thuật toán nhận diện khuôn mặt để giải quyết bài toán mới là chẩn đoán bệnh suy tim. Căn bệnh này khiến nước Anh thiệt hại khoảng 2 tỷ bảng Anh mỗi năm. Dấu hiệu phổ biến của bệnh này là việc bệnh nhân bị sưng mắt cá chân. Startup này sử dụng công nghệ đã có để nhận diện hình ảnh mắt cá chân của bệnh nhân.

Trụ cột thứ hai được ông Navi đề cập tới là sự linh hoạt. Nhiều nước trên thế giới đang bắt đầu triển khai việc đặt trung tâm đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp tại các trường đại học, viện nghiên cứu. Việc kết nối chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp giúp gia tăng hiệu quả nghiên cứu khi doanh nghiệp và các nhà tri thức được tương tác hàng ngày.

Trụ cột thứ ba là tính bền vững. Chuyên gia lấy ví dụ Brazil đặt trung tâm R&D tại thiên nhiên, tạo ra một công viên công nghệ. Công viên này có sự hợp tác với nhiều công ty, phát triển ra những sản phẩm liên quan thiên nhiên, giá trị cao. Hiện nay, Trung Quốc cũng đang có kế hoạch phát triển mô hình tương tự.

“Việt Nam có nhiều cơ hội có bước nhảy vọt mà quỹ đạo tăng trưởng vừa tiết kiệm, vừa linh hoạt, vừa bền vững”, ông Navi Radjou khẳng định.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/chuyen-gia-thung-lung-silicon-noi-cach-de-viet-nam-tang-truong-nhay-vot-20250730111351649.htm