Ở nước ta, quyền tiếp cận thông tin thuộc nhóm quyền cơ bản của công dân, của con người do Hiến định (Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp sửa đổi năm 2013). Để thực thi, nhà nước đã cụ thể hóa thành luật Tiếp cận thông tin (2016). Luật đã quy định cụ thể việc công khai, minh bạch các loại thông tin do các cơ quan nhà nước tạo ra hoặc tiếp nhận, nắm giữ (trừ các trường hợp thuộc diện mật). Thông tin phải được công khai, minh bạch, với nghĩa đầy đủ, kịp thời, cụ thể, chính xác, rõ ràng, dễ hiểu, dễ tiếp cận, có thể xem, nghe, ghi chép, sao chép, chụp thông tin (Các văn bản quy phạm pháp luật không chỉ công khai về nội dung, mà còn phải công khai việc lấy ý kiến phản biện và các ý kiến tham gia của đối tượng chịu tác động chính. Các báo cáo kinh tế - xã hội phải công khai nguồn số liệu của ngành thống kê hay nguồn chuyên ngành, có những chỉ tiêu phải so sánh với mặt bằng chung của vùng và cả nước theo quy định). Công khai rộng rãi, dễ tiếp cận nhất là công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là báo điện tử, truyền hình, website. Các nội dung và phương thức công khai minh bạch còn được quy định cụ thể trong Luật phòng chống tham nhũng, Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở, Luật báo chí. Luật tổ chức Chính phủ, Luật tổ chức chính quyền địa phương cũng quy định trách nhiệm công khai minh bạch tổ chức và hoạt động của các cấp hành chính. Các luật chuyên ngành (Luật ngân sách, Luật đấu thầu, các luật ngành giáo dục đào tạo, ngành y tế, ngành khoa học và công nghệ, ngành xây dựng...) cũng đều quy định các nội dung công khai minh bạch theo chuyên ngành. Công khai minh bạch là nguyên tắc, phương thức hoạt động, vận hành của thể chế pháp quyền, của chế độ dân chủ, là động lực cơ bản để phát triển đất nước và từng địa phương, tạo nền tảng để phòng chống tham nhũng ở các cấp, các ngành.
Hiện nay, quốc tế và nước ta chưa có chỉ số đánh giá, xếp hạng thường niên cấp quốc gia và cấp tỉnh về mức độ tiếp cận thông tin. Năm 2019, Việt Nam đạt 76/150 điểm, xếp hạng 78/123 quốc gia (đã ban hành Luật tiếp cận thông tin). Khả năng hiện nay điểm số và thứ hạng của Việt Nam đã được cải thiện. Công khai, minh bạch thì quốc tế và nước ta cũng chưa có chỉ số chung để đánh giá, xếp hạng cấp quốc gia và cấp tỉnh. Nhưng có một số chỉ số có nội dung thành phần về công khai, minh bạch.
Công khai, minh bạch trong phòng chống tham nhũng. Chỉ số cảm nhận tham nhũng (CPI) năm 2024 của Việt Nam đạt 40/100 điểm, đứng thứ 88/180 nước. Không thấy điểm về hạng mục “Minh bạch”, nhưng nội dung này là nền tảng để phòng chống tham nhũng, nên được hiểu cơ bản tương đồng (thường trên mức cảm nhận tham nhũng). Nước ta cũng có chỉ số minh bạch ngân sách đạt 51/100 điểm, cao hơn điểm bình quân thế giới (45 điểm), đứng thứ 57/125 nước (2023). Ngoài ra, thị trường chứng khoán và thị trường bất động sản của Việt Nam cũng được quốc tế đánh giá điểm số và thứ hạng minh bạch trên mức trung bình thế giới.
Công khai, minh bạch là 1/10 nội dung phòng ngừa tham nhũng của chỉ số phòng chống tham nhũng cấp tỉnh (Paca Index), với điểm tối đa là 6 điểm/30 điểm của nội dung phòng ngừa. Năm 2023, đạt cao nhất là các nội dung Thanh toán không dùng tiền mặt, Luân chuyển CBCCVC, Thực hiện quy tắc ứng xử, đạt 92-95% (so với điểm tối đa). Kiểm soát tài sản, thu nhập của CBCCVC cũng thuộc nhóm này, nhưng dư luận băn khoăn về mức độ tin cậy. Công khai, minh bạch (khu vực công) đạt gần 90%. CCHC, thực hiện chế độ, tiêu chuẩn cũng tương đương mức này. Các nội dung Chuyển đổi số, thực hiện Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 22/4/2029 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc đạt trên 60%. Thấp nhất là Kiểm soát xung đột lợi ích, đạt dưới 50%. Như vậy, công khai minh bạch là nội dung có điểm số tương đối cao, cao hơn 15% điểm chung về nội dung phòng ngừa (75%) và 20% điểm chung của chỉ số phòng chống tham nhũng (gần70%). Có tới 29/63 tỉnh, thành phố đạt điểm tối đa.
Tỉnh Sơn La thuộc nhóm tỉnh đạt điểm tối đa (100%) về công khai, minh bạch, cao hơn 27,50% chỉ số Paca Index (72,52%) và cao hơn 20% điểm nội dung phòng ngừa (80%), đứng thứ nhất trong cả nước và vùng TDMNPB.
Công khai, minh bạch cũng đang có một số vấn đề. Luật tiếp cận thông tin và Luật phòng chống tham nhũng đều quy định cụ thể danh mục thông tin cần phải công khai, minh mạch. Nhưng việc đánh giá nội dung công khai minh bạch cấp Tỉnh nói chung và Sơn La nói riêng là tổng hợp, khái quát mà chưa cụ thể hóa theo hạng mục quy định, nên khó định hướng cải thiện phù hợp với từng hạng mục. Dư luận cũng băn khoăn, cho rằng đánh giá công khai, minh bạch đang thiên về công khai, còn về minh bạch thì chưa đủ thông số cụ thể.
Minh bạch ngân sách. Riêng nội dung minh bạch ngân sách thì có chỉ số độc lập cấp quốc gia (OBS) và cấp tỉnh (POBI). OBS do tổ chức đối tác Ngân sách quốc tế (IBP) chủ trì và POBI do Liên minh minh bạch Ngân sách chủ trì. Nội dung gồm (1) Định hướng xây dựng ngân sách, (2) Dự thảo ngân sách, (3) Dự toán ngân sách, (4) Ngân sách Công dân (Nội dung cơ bản, ngắn gọn, dễ hiểu), (5) Báo cáo thực hiện định kỳ (Quý, 6 tháng, năm), (6) Báo cáo kiểm toán.
Năm 2023, ở cấp quốc gia, chỉ số OBS đạt 51% so với điểm tối đa (100), cao hơn điểm trung bình thế giới (45%), đứng thứ 57/125 nước, tăng 14 bậc so với năm 2020. Chỉ số POBI cấp tỉnh (mới thấy công bố năm 2022) thì cao hơn, trung bình gần 70% điểm tối đa, tăng vượt bậc so với 30,5% năm đầu công bố (2017), nhưng tăng không đáng kể so với 69,09% năm 2020. Và cũng mới có trên 50% số tỉnh công khai đầy đủ, đạt từ 75% trở lên, nhưng chưa có tỉnh nào đạt điểm tối đa.
Chỉ số POBI của tỉnh Sơn La đạt 78,24% (2022), cao hơn đáng kể trung bình cả nước (70%), nhưng cũng thấp hơn đáng kể các tỉnh tốp đầu (90-95%). Về vị trí, Sơn La đứng thứ 29, trên mức trung vị cả nước, nhưng lại đứng thứ 12 thuộc tốp cuối của vùng TD&MNPB (Vùng có điểm trung bình cao nhất cả nước, đạt gần 80%).
Minh bạch ngân sách cấp tỉnh là một trong những nội dung cốt lõi về công khai minh bạch, tuy có tiến bộ qua từng năm, nhưng vẫn đang đặt ra một số vấn đề đáng quan tâm. Chỉ số minh bạch về ngân sách thấp hơn đáng kể so với chỉ số minh bạch nói chung với tỷ lệ 70%/90%, của Sơn La là 78%/100%. Công khai ngân sách mới đơn giản là dự toán thu chi và quyết toán thu chi, còn hiệu quả và tồn tại trong sử dụng tài chính công, đầu tư công còn mờ nhạt. Rất ít thông tin về kiểm toán tài chính công cấp tỉnh. Ở các tỉnh cũng như ở Sơn La, còn một số sở, ban ngành cấp tỉnh và hầu hết các huyện, các xã (cũ) ít công khai ngân sách trên trang Web của đơn vị, nên khó tiếp cận.
Nội dung tính minh bạch trong chỉ số năng lực cạng tranh cấp tỉnh (PCI). Tính minh bạch có điểm tối đa 10 điểm/100 điểm của PCI. Tính minh bạch có 9 nội dung (về chất lượng trang Web UBND tỉnh, mức độ dễ tiếp cận các thông tin quan trọng, mức độ minh bạch và thương lượng về thuế, Mức độ ổn định của chính sách, phản biện về chính sách...). Chỉ số minh bạch cả nước(2024): Tỉnh trung vị 64,6%, tỉnh cao nhất 73,9%; tỉnh thấp nhất 48,0%. Tỉnh Sơn La 71,9%, vào tốp đầu, đứng thứ 5/63 tỉnh, thành phố cả nước và thứ 3/14 tỉnh vùng TDMNPB (theo tĩnh cũ). Tỉnh Sơn La cũng có chỉ số minh bạch về thuế vào tốp đầu, với 25% doanh nghiệp thường phải thương lượng (để được giảm thuế), trong khi bình quân cả nước là 40%, các tỉnh cao trên 60%. Nhưng tỉnh Sơn La đang ở mức trên dưới trung bình về mức độ ổn định chính sách, phản biện chính sách, chất lượng, tính hữu ích của trang Web, tiếp cận các thông tin quan trọng ( đất đai, đấu thầu...)
Nội dung công khai, minh bạch trong chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI). Công khai minh bạch có điểm tối đa 10 điểm/80 điểm của chỉ số. Chỉ số Papi bình quân các tỉnh năm 2024 là 53,32% điểm tối đa, tỉnh cao nhất là 62,31%, tỉnh thấp nhất 44,15%. Trong đó, tiếp cận thông tin 33,46%; công khai dánh sách hộ nghèo 70,36%; thu chi ngân sách địa phương 55,04%; công khai kế hoạch sử dụng đất, bảng giá đất 54,04% (Mỗi chỉ số thành phần tối đa 2,5 điểm).
Chỉ số công khai minh bạch của Sơn La là 53,61%, đứng thứ 29 cả nước và thứ 8 vùng TDMNPB. Trong đó, tiếp cận thông tin 32,90%, công khai danh sách hộ nghèo 70,18%, công khai thu chi ngân sách địa phương 57,09%, công khai kế hoạch sử dụng đất, bảng giá đất 54,26%. Nhìn chung là trên dưới mức trung bình các tỉnh, chênh lệch không lớn, nhưng thấp hơn đáng kể các tỉnh tốp đầu và cao hơn đáng kể các tỉnh tốp cuối.
Tổng hợp khái quát nội dung công khai, minh bạch cấp tỉnh của Sơn La trong cả nước và vùng TD&MNPB.
Phan Đức Ngữ
Tài liệu tham khảo: Báo cáo thường niên kết quả phòng chống tham nhũng, thanhtra.gov.vn, Công khai ngân sách nhà nước trong bối cảnh nền kinh tế số, quanlynhanuoc.vn, Chỉ số PCI, pcivietnam.vn, Chỉ số PAPI, papi.org.vn.
Nguồn: https://sonla.dcs.vn/tin-tuc-su-kien/noi-dung/cong-khai-minh-bach-o-cap-tinh-5580.html
![[Ảnh] Không gian văn hóa đa sắc tại Triển lãm “80 năm hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc”](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/26/fe69de34803e4ac1bf88ce49813d95d8)
![[Ảnh] Hà Nội: Lực lượng chức năng nỗ lực khắc phục ảnh hưởng mưa lớn](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/26/380f98ee36a34e62a9b7894b020112a8)
![[Infographic] 3 điểm bắn pháo hoa mừng Lễ Quốc Khánh 2-9 tại Đồng Nai](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/402x226/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/26/81994bdf42884e4bb870826d5da1a0b2)
Bình luận (0)