Để FTA Index thực sự là động lực tăng trưởng

Sau năm đầu tiên công bố FTA Index - Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các FTA (Hiệp định Thương mại tự do) tại các địa phương, kết quả là đã có những chuyển biến tích cực về tư duy lãnh đạo của một số tỉnh, thành trong thực hiện các FTA lấy doanh nghiệp làm trung tâm hỗ trợ chứ không phải là nâng điểm chỉ số…

Các doanh nghiệp xuất khẩu cần tận dụng tối đa ưu đãi thuế từ FTA. Trong ảnh: Sản xuất đồ gỗ xuất khẩu tại Công ty cổ phần Woodsland Tuyên Quang (tỉnh Tuyên Quang).

Bức tranh phản chiếu hiệu quả hội nhập địa phương

Trước đó, sau một thời gian khảo sát, nghiên cứu, tháng 4-2025, Bộ Công Thương đã công bố Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các Hiệp định Thương mại tự do tại các địa phương (FTA Index) năm 2024, đánh dấu cột mốc quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Đây là lần đầu tiên mức độ thực thi và tận dụng các FTA được đo lường một cách hệ thống ở cấp địa phương, phản ánh rõ nét năng lực và cách thức hiện thực hóa các cam kết hội nhập.

Bộ chỉ số được xây dựng trên bốn trụ cột chính gồm: Công tác tuyên truyền, phổ biến FTA; thực hiện quy định pháp luật; chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh; triển khai các cam kết phát triển bền vững.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) Ngô Chung Khanh, FTA Index là “hàn thử biểu” giúp Việt Nam nhìn rõ bức tranh hội nhập ở từng cấp độ. Bên cạnh kết quả tích cực, hạn chế và sự khác biệt giữa các địa phương chủ yếu đến từ tư duy lãnh đạo và phân bổ nguồn lực. “Nhiều địa phương chỉ có một cán bộ phụ trách FTA, khó đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp; trong khi phần lớn doanh nghiệp lại chưa có bộ phận pháp lý hay chuyên gia hiểu sâu về cam kết quốc tế”, ông Ngô Chung Khanh cho biết.

Ở góc độ nghiên cứu, PGS.TS Đào Ngọc Tiến, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại thương, đơn vị thực hiện phân tích dữ liệu Bộ chỉ số FTA Index cho rằng: “Có địa phương quy mô xuất khẩu nhỏ nhưng điểm FTA Index tốt nhờ chính quyền năng động, chủ động kết nối và đồng hành với doanh nghiệp. Ngược lại, nhiều địa phương vẫn chưa coi FTA là chiến lược dài hạn, dẫn đến việc triển khai còn rời rạc, nặng tính hình thức”.

Một điểm đáng chú ý khác là sự chênh lệch lớn ở trụ cột phát triển bền vững. Cà Mau là điển hình tiêu biểu khi dẫn đầu cả nước nhờ gắn kết chặt chẽ giữa chính quyền và doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường, khai thác thủy sản bền vững - yếu tố then chốt trong các FTA thế hệ mới.

Từ phía cộng đồng doanh nghiệp, Tiến sĩ Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME), nhận định: “Đa số doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn loay hoay ở khâu gia công, thiếu chiến lược thâm nhập các thị trường FTA. Họ chưa nhận thức đầy đủ tác động của hội nhập đến năng lực cạnh tranh”.

Thay đổi tư duy, cải thiện thực chất

Đánh giá sau năm đầu tiên công bố FTA Index, các chuyên gia nhận thấy, nhiều địa phương đã chủ động hơn trong hành động. Theo Tiến sĩ Đào Ngọc Tiến, nếu trước kia các hoạt động FTA chỉ dừng ở mức tuyên truyền, hội thảo, thì nay nhiều tỉnh đã xây dựng kế hoạch cụ thể cho từng ngành hàng, xác định thị trường trọng điểm và lấy doanh nghiệp xuất khẩu làm trung tâm hỗ trợ.

Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên Ngô Chung Khanh cũng đánh giá cao sự chuyển biến này, đồng thời nhấn mạnh: “Quan trọng nhất là lãnh đạo tỉnh, thành phố phải trực tiếp tham gia bàn cách tận dụng FTA để hỗ trợ doanh nghiệp thực chất, chứ không chỉ để "nâng điểm”". Theo ông Ngô Chung Khanh, Bộ Công Thương đang hướng tới nâng FTA Index thành tiêu chí đánh giá năng lực hội nhập cấp địa phương, qua đó tạo áp lực tích cực buộc lãnh đạo địa phương phải quan tâm đầu tư nhân lực, chính sách và hạ tầng hỗ trợ.

Để FTA Index phát huy vai trò thực chất, Tiến sĩ Đào Ngọc Tiến khuyến nghị, cần điều chỉnh tỷ trọng các chỉ tiêu, tăng vai trò của trụ cột phát triển bền vững và ưu đãi phi thuế quan, đồng thời mở rộng phạm vi khảo sát sang hợp tác xã và kinh tế tập thể - những lực lượng có đóng góp ngày càng rõ nét cho xuất khẩu nhưng chưa được phản ánh đầy đủ trong bộ chỉ số.

Từ thực tiễn triển khai, Bộ Công Thương cũng đang phối hợp với các bộ, ngành và địa phương xây dựng bộ câu hỏi sát thực tế hơn, giúp địa phương “nâng điểm” đi đôi với nâng chất - tức là cải thiện năng lực thực thi, chứ không chỉ đạt thành tích.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cảnh báo, bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh với xu hướng bảo hộ, xung đột thương mại và yêu cầu phát triển xanh, khiến việc tận dụng FTA thế hệ mới trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên Ngô Chung Khanh cho rằng, doanh nghiệp Việt cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, không lệ thuộc vào các thị trường truyền thống, đồng thời đầu tư vào chuyển đổi xanh, năng lượng sạch, truy xuất nguồn gốc, bởi đây là “giấy thông hành” bắt buộc để hàng hóa Việt vươn xa.

Nhìn tổng thể, FTA Index không chỉ là công cụ đo lường, mà là “tấm gương phản chiếu” hiệu quả hội nhập - nơi mỗi địa phương và doanh nghiệp có thể soi mình để hành động. Khi chỉ số này được coi là thước đo chính thức và khi doanh nghiệp, chính quyền cùng chung tầm nhìn hội nhập bền vững, FTA mới thực sự trở thành động lực tăng trưởng quốc gia, giúp Việt Nam khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/de-fta-index-thuc-su-la-dong-luc-tang-truong-721852.html