Định hướng tương lai giáo dục bằng trí tuệ nhân tạo

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành công nghệ nền tảng, có sức tác động sâu rộng tới mọi lĩnh vực của đời sống, đặc biệt là giáo dục. Nhằm hiện thực hóa mục tiêu phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ AI, nhiều chuyên gia cho rằng ngành giáo dục cần sớm có định hướng cụ thể, đưa AI vào nhà trường, thậm chí bắt đầu từ bậc tiểu học.

Học sinh tiểu học học tiếng Anh cùng Al.

Phổ cập AI-yêu cầu tất yếu của đổi mới giáo dục

Ngày 22/4/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Theo Nghị quyết, tới năm 2030, Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo, trung tâm phát triển một số ngành, lĩnh vực công nghiệp công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế.

Nghị quyết cũng đặt mục tiêu Việt Nam từng bước làm chủ một số công nghệ chiến lược, công nghệ số như: Trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn, điện toán đám mây, chuỗi khối, bán dẫn, công nghệ lượng tử, nano…

Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã thể hiện tầm nhìn chiến lược, phù hợp xu hướng toàn cầu trong bối cảnh các quốc gia tiên tiến đều coi khoa học công nghệ là yếu tố quyết định để vượt qua thúc đẩy kinh tế-xã hội, phát triển bền vững.

Tiếp đó, ngày 22/8/2025, Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo tiếp tục được ban hành. Nghị quyết xác định, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục trên phạm vi toàn cầu, mỗi quốc gia đều phải xác định lại tầm nhìn và chiến lược mới cho hệ thống giáo dục trong tương lai. Đến năm 2030, Việt Nam đạt kết quả bước đầu về nâng cao năng lực công nghệ, trí tuệ nhân tạo và năng lực tiếng Anh ở bậc phổ thông.

Giáo viên Trường THPT Quang Trung (Đống Đa, Hà Nội) tập huấn ứng dụng trí tuệ nhân tạo và thiết bị công nghệ để thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Để đạt mục tiêu này, Nghị quyết đưa ra nhiệm vụ phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo. Theo đó, xây dựng các nền tảng giáo dục thông minh, sách giáo khoa, giáo trình thông minh; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo trong đổi mới phương pháp dạy và học, kiểm tra, đánh giá; thúc đẩy ứng dụng các mô hình giáo dục số, giáo dục trí tuệ nhân tạo, quản trị giáo dục thông minh, trường học số, lớp học thông minh.

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai 4 nghị quyết mới của Bộ Chính trị diễn ra sáng 16/9, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng cho rằng, cần phải đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào giảng dạy tại các trường phổ thông, ngay từ tiểu học lớp 1 với tinh thần "vừa học vừa chơi". "Đây là đổi mới rất quan trọng", Thủ tướng nêu rõ.

Khả thi từ những bước đi cụ thể

Bày tỏ đồng tình với quan điểm, chỉ đạo nêu trên, Tiến sĩ Đỗ Viết Tuân, Phụ trách Khoa Công nghệ thông tin và Truyền thông (Học viện Quản lý giáo dục) cho biết: Việc triển khai giáo dục AI từ lớp 1 hoàn toàn khả thi. Với lứa tuổi này, không cần những kiến thức hàn lâm, phức tạp mà quan trọng là giúp các em nhận diện vai trò của AI trong đời sống hằng ngày.

Tiến sĩ Đỗ Viết Tuân lấy thí dụ, học sinh có thể phân biệt bức tranh do AI tạo ra với tranh con người vẽ, hay nhận biết giọng nói bởi AI với giọng nói thật. Những bài học trực quan, sinh động bằng hình ảnh, video sẽ phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 1, đồng thời mở ra cách tiếp cận tự nhiên. Đây là minh chứng cho thấy việc đưa Al vào giảng dạy từ lớp 1 hoàn toàn khả thi, không mang tính hàn lâm.

Việc chuẩn bị từ sớm cho học sinh không chỉ giúp các em chủ động ứng dụng công nghệ này vào học tập hiệu quả, có đạo đức mà còn đặt nền móng cho tư duy thuật toán. Từ những khái niệm cơ bản như tư duy tuần tự, phân nhánh, lặp, chia nhỏ và mô-đun, học sinh có thể phát triển tiếp cận dần lên tư duy dữ liệu, lập trình và các ngôn ngữ công nghệ ở các cấp học cao hơn.

“Chuẩn bị sớm là cần thiết để hình thành tư duy công nghệ cho thế hệ trẻ”, Tiến sĩ Đỗ Viết Tuân nhấn mạnh.

Tiến sĩ Đỗ Viết Tuân đề xuất, AI phải được xem như công cụ hỗ trợ và đồng hành cùng học sinh, không tạo sự phụ thuộc. Vì vậy, tài liệu giáo dục cần được chuẩn hóa và kiểm định chặt chẽ về chất lượng. Ở cấp tiểu học, học sinh tập trung vào nhận biết, phân biệt và tìm hiểu ứng dụng của AI; cấp trung học cơ sở rèn luyện tư duy thuật toán nền tảng để thích ứng với việc học tập về AI; cấp trung học phổ thông đào tạo về ngôn ngữ lập trình, công cụ GenAI, đồng thời tiếp cận các vấn đề về đạo đức và pháp lý trong AI.

Từ góc độ quản lý, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu, Chuyển giao công nghệ số (Viện Nghiên cứu thiết kế trường học, Bộ Giáo dục và Đào tạo) Nguyễn Sỹ Nam nhấn mạnh: Để triển khai giảng dạy AI ngay từ lớp 1, cần có khung hướng dẫn chung cho việc ứng dụng AI trong trường giáo dục. Theo đó, phải quy định rõ trách nhiệm, quy tắc sử dụng AI trong trường học; đồng thời xây dựng khung năng lực, tiêu chí đánh giá dành cho học sinh và giáo viên. Các cơ sở đào tạo sư phạm cũng cần cập nhật chương trình đào tạo, bảo đảm giáo sinh được trang bị kiến thức cơ bản về AI trước khi bước vào nghề.

Học sinh hào hứng trong tiết học.

Bên cạnh đó, song song với tập huấn cho giáo viên và cán bộ quản lý, nên tổ chức các cuộc thi về AI cho học sinh, sinh viên; phát triển nền tảng dữ liệu mở phục vụ phân tích, dự báo và hoạch định chính sách; đồng thời đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, bảo đảm internet và thiết bị đủ mạnh để ứng dụng công nghệ mới.

Đồng quan điểm, Đại biểu Quốc hội đoàn An Giang, Châu Quỳnh Dao nhận định: Việc đưa AI vào giảng dạy là phù hợp với chủ trương chuyển đổi số trong giáo dục mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang triển khai. Nội dung này hoàn toàn có thể bắt đầu từ học sinh lớp 1. Cùng với khung năng lực số cho giáo viên, phát triển học liệu số và ứng dụng công nghệ trong quản lý, việc tích hợp AI sẽ góp phần xây dựng hệ sinh thái giáo dục thông minh, hiện đại; đồng thời đào tạo nguồn nhân lực có khả năng làm chủ công nghệ, đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên số.

Hiện nay, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tổ chức biên soạn hoàn chỉnh một bộ sách giáo dục về AI dành cho học sinh từ lớp 1 đến 12. Bộ sách được xây dựng với khung kiến thức phù hợp năng lực tiếp nhận của học sinh Việt Nam, đồng thời khai thác tâm lý thuần Việt để truyền tải kiến thức, giúp học sinh dễ dàng tiếp thu mà vẫn giữ được sự độc lập trong tư duy. Bên cạnh việc trang bị kiến thức lý thuyết, bộ sách còn chú trọng các bài học thực hành, được thiết kế phù hợp điều kiện học tập ở nhiều vùng miền.

NGUYÊN KHÔI

Nguồn: https://nhandan.vn/dinh-huong-tuong-lai-giao-duc-bang-tri-tue-nhan-tao-post911933.html