E-magazine Đỗ Thị Thanh Vân và hành trình thổi hồn mới vào gốm Vân Sơn

(GLO)-Giữa hơi ấm của đất và lửa, chị Đỗ Thị Thanh Vân-Giám đốc Doanh nghiệp tư nhân Gốm Vân Sơn (phường Quy Nhơn Đông), đang thổi sức sống mới vào nghề gốm truyền thống. Với chị, làm gốm không chỉ là khởi nghiệp, mà còn là cách gìn giữ bản sắc quê hương bằng tinh thần “xanh” và sáng tạo.

Báo Gia Lai•06/11/2025

Trên hành trình tìm hướng đi riêng trong thế giới sáng tạo, chị Đỗ Thị Thanh Vân đã chọn một con đường ít ai đoái hoài - theo đuổi dòng gốm thô mộc.

Từ niềm say mê đất sét, hoa văn truyền thống và khát vọng hồi sinh làng nghề gốm Vân Sơn (phường An Nhơn), chị đang viết lại câu chuyện về “vẻ đẹp của sự mộc mạc và bền vững”.

Sản phẩm gốm Vân Sơn được chị Vân ứng dụng vào thiết kế nội thất. **Ảnh: T.K**

Trước khi bén duyên với gốm, chị có hơn 15 năm gắn bó với lĩnh vực thiết kế nội thất. Từ nhu cầu tìm kiếm những vật liệu có thể sản xuất theo thiết kế riêng, chị tìm đến làng gốm Vân Sơn - một làng nghề lâu đời, nay chỉ còn lác đác vài hộ giữ nghề.

“Tôi nhận ra ở đó có một kho tàng bị lãng quên. Những người thợ lớn tuổi vẫn miệt mài làm chum, lu, ấm, chậu - những sản phẩm truyền thống vốn tốn nhiều nguyên liệu, đầu ra hạn chế và không còn đủ sức giữ chân lớp trẻ”-chị kể.

Chính sự trăn trở ấy đã thôi thúc chị bắt đầu hành trình khởi nghiệp với gốm - một khởi đầu không hề dễ dàng. Khi chị mang những mẫu thiết kế mới đến thuyết phục các thợ gốm hợp tác, phần lớn đều từ chối.

“Các cô chú sợ thay đổi vì đã quen làm theo cách cũ. Nhưng tôi hiểu rằng, nếu không thử, làng nghề sẽ dừng lại ở thế hệ này. Sau thời gian thuyết phục, giờ đã có vài cô chú mở lòng làm theo cách của tôi”-chị Vân cho hay.

Với chị, gốm không chỉ là chất liệu của đất, mà còn là cách để thực hành triết lý “khởi nghiệp xanh” - nơi con người tôn trọng tự nhiên và sáng tạo trong giới hạn bền vững.

Khác với các loại vật liệu khác, gốm khi trở về với đất cũng trở lại nguyên bản. Sản phẩm của chị và các nghệ nhân Vân Sơn không tráng men, không phụ gia; tất cả đều được tạo nên từ đất sét, qua bàn tay con người - tự nhiên, an toàn và thân thiện với môi trường.

Chính lựa chọn đó đã giúp Gốm Vân Sơn tạo được chỗ đứng riêng: trở thành một trong số ít doanh nghiệp sản xuất hoa văn gốm thô cho lĩnh vực xây dựng, với các sản phẩm như gạch ốp trang trí, vật liệu kiến trúc hay chi tiết nội thất thủ công, độc bản.

Với chị Vân, mỗi sản phẩm gốm không chỉ là vật dụng, mà còn là một mảnh văn hóa được tái hiện qua bàn tay người thợ. Đặc biệt, Bình Định xưa là vùng đất của gốm, của tháp Chăm, của gạch ngói đất nung. Tất cả đều mang hơi thở của đất.

Gần gũi hơn, chất gốm đất nung Vân Sơn có độ xốp và sắc đỏ rực, gợi liên tưởng đến những viên gạch của tháp Cánh Tiên - biểu tượng kiến trúc Chăm trong vùng. Vì thế, dù không có nguồn xác thực, nhiều người vẫn tin rằng giữa hai chất liệu ấy có sự gắn bó với nhau.

Chị Vân giới thiệu họa tiết phụng thời Lý được sản xuất tại làng gốm Vân Sơn. **Ảnh: T.K**

Càng tìm hiểu, chị càng say mê vẻ đẹp mộc mạc, nguyên sơ của gốm Vân Sơn - nơi mỗi sản phẩm mang hơi thở của đất, dấu vết của lửa và vẻ đẹp của sự ngẫu nhiên. Từ niềm say mê ấy, chị tìm cách thổi thêm “hồn đương đại” vào từng sản phẩm, để mỗi tác phẩm không chỉ đẹp mà còn kể được câu chuyện riêng của mình.

“Bên cạnh vẻ đẹp tự nhiên do quá trình nung lửa mang lại, tôi thường thiết kế riêng cho từng sản phẩm theo sự kiện hay chủ đề. Tôi xem đó là cách để gốm Vân Sơn kể câu chuyện của riêng mình”-chị Vân chia sẻ.

Cách làm này giúp gốm Vân Sơn vừa giữ được vẻ đẹp truyền thống, vừa đáp ứng nhu cầu hiện đại - bền, tinh giản và có tính ứng dụng cao trong kiến trúc. Với chị Vân, đó không chỉ là hướng phát triển sản phẩm, mà còn là cách gìn giữ nghề bằng ngôn ngữ sáng tạo của thời đại.

Giống như người Nhật tìm thấy vẻ đẹp trong sự giản dị qua triết lý Wabi-Sabi, gốm Vân Sơn của chị Vân cũng mang tinh thần ấy - thô mộc, độc bản và tự nhiên. Mỗi sản phẩm là sự hòa quyện giữa triết lý thẩm mỹ và hơi thở của đời sống hiện đại.

Hiện nay, sản phẩm của Gốm Vân Sơn chủ yếu được giới thiệu qua các hội chợ, triển lãm, hội nghị ngành Xây dựng và trên các kênh trực tuyến như Shopee, TikTok hay các buổi livestream kể chuyện làng nghề. Một số công ty xây dựng đã bắt đầu đặt hàng gạch gốm trang trí cho công trình.

Tuy vậy, chị Vân cho biết: “Điều khó nhất là làm sao để người làm kiến trúc hiểu và ứng dụng được cái hồn mộc mạc này trong tổng thể không gian”.

Hơn cả một cơ sở sản xuất, chị mong Gốm Vân Sơn trở thành nhịp cầu kết nối giữa nghề xưa và đời sống hôm nay. Chị cũng kỳ vọng chính quyền địa phương sẽ hỗ trợ thành lập hợp tác xã tại làng nghề để quy tụ nghệ nhân, tạo tiếng nói chung và đưa gốm Vân Sơn trở thành điểm đến văn hóa - du lịch trong tương lai.

Với chị Vân, tương lai của làng nghề không chỉ nằm trong những lò nung, mà trong cách mỗi sản phẩm được kể như một câu chuyện văn hóa sống động.