Trang chủNewsVăn hóa - Xã hộiGiá trị vô giá của bản đồ Taberd 1838

Giá trị vô giá của bản đồ Taberd 1838


Jean – Baptistc Taberd (tên Việt là Từ) sinh tại Saint-Etienne, quận Loire (Pháp) ngày 18.6.1794, Taberd gia nhập Hội Truyền giáo nước ngoài, trụ sở tại Paris (MEP), thụ phong linh mục ngày 27.7.1817. Ngày 7.11.1820, ông rời Pháp sang Đàng Trong – Việt Nam truyền giáo. Taberd nỗ lực học nói tiếng Việt và viết các thứ chữ Hán – Nôm – Quốc ngữ Latinh, mà tư liệu học tập tốt nhất có lẽ là Tự vị Annam Latinh của giám mục Bá Đa Lộc. Taberd chủ yếu lo việc đào tạo các giáo sĩ bản quốc.

Giá trị vô giá của bản đồ Taberd 1838- Ảnh 1.

Bản đồ năm 1788 có ghi dòng “R. de Saigon” [Sông Sài Gòn]

Ảnh: Thư viện Quốc gia Pháp

Cuối năm 1827, Tổng trấn Gia Định thành Lê Văn Duyệt về kinh chầu Minh Mạng. Taberd được gặp hai lần. Tháng 3 năm sau (1828), khi Lê Văn Duyệt trở lại nhiệm sở thì ngày 1.6, ba thừa sai Taberd, Gagelin, Odoric được phép rời Huế đi vào Gia Định.

HỌA ĐỒ GHI CHÉP ĐẦY ĐỦ ĐỊA DANH VN ĐƯƠNG THỜI

Bản đồ An Nam đại quốc họa đồ (ANĐQHĐ) – một công trình đặc sắc của Taberd. Tới thời gian xuất bản năm 1838, nước ta chưa từng có một bản đồ nào lớn rộng và ghi chép khá đầy đủ địa danh như họa đồ này. Hãy phân tích và so sánh với bản đồ Đại Nam nhất thống toàn đồ (ĐNNTTĐ) (năm 1840), một bản đồ chính thức của triều Minh Mạng.

Địa danh ở bản đồ Taberd 1838 đều ghi bằng Hán văn, còn ANĐQHĐ thì ghi bằng Quốc ngữ Latinh, cả địa danh hành chính và tục danh, lại thêm những địa danh do ngoại quốc đặt ra. Thí dụ: Núi Thạch Bi (Hán văn) có tục danh là Mũi Nại (Nôm) và gọi theo Tây phương là Cap Varella.

Giá trị vô giá của bản đồ Taberd 1838- Ảnh 2.

Giám mục Bá Đa Lộc – tác giả Tự vị Annam Latinh, tài liệu giúp rất nhiều cho Taberd trong việc tự học tại VN

Đặc biệt, bản đồ Taberd 1838 ghi tới khoảng 505 địa danh bằng Quốc ngữ Latinh hoặc tiếng Latinh. Chính giữa bản đồ, Taberd ghi chữ lớn: An Nam quốc seu (hay là) Imperium Anamiticum. Cả VN khi ấy chia ra: Gia Định phủ (sau là Nam kỳ), Cocincina interior seu (hay là) An Nam Đàng Trong, Cocincina exterior seu (hay là) Đàng Ngoài hoặc Tunquinum.

Taberd giải thích thành là thành trì mang tính quân sự phòng thủ và không quan tâm đến thành còn có nghĩa là đơn vị hành chính gồm nhiều trấn, như Gia Định thành hay Bắc thành. Trong bản đồ có ghi: Bình Định thành, Bình Hòa thành (gần Nha Trang), Gia Định thành (Sài Gòn). Taberd giải thích dinh là lỵ sở cai trị của trấn. Sự thật tại Đàng Trong, dinh là đơn vị hành chính sau gọi là trấn rồi tỉnh. Cho nên, trong bản đồ, các trấn Đàng Ngoài từ Bố Chính trở ra, Taberd chỉ ghi tên trấn. Còn các trấn Đàng Trong thì vừa ghi tên trấn và địa điểm của tên dinh. Số lượng trấn trong bản đồ Taberd cũng gần tương đương với số tỉnh trong ĐNNTTĐ, ngoại trừ xứ Bố Chính Ngoại nay thuộc về tỉnh Hà Tĩnh, Bố Chính Trong cho về tỉnh Quảng Bình và trấn Quảng Đức đổi thành phủ Thừa Thiên. Còn trấn Vĩnh Thanh đổi thành hai tỉnh Vĩnh LongAn Giang.

Về cung và trạm trên các đường thiên lý liên lạc trong toàn quốc và với các xứ phụ thuộc, Taberd là người đầu tiên ghi vẽ trên bản đồ đầy đủ nhất. Đó là đường thiên lý chính yếu giao thông từ ải Nam Quan – Lạng Sơn, qua Hà Nội, Huế và tới thành Gia Định tức Sài Gòn. Lại có đường cái quan thứ yếu: đường đi Hà Nội qua Hải Đông (Hải Dương), Quảng Yên rồi vòng lên Lạng Sơn và Cao Bằng; đường đi từ Hà Nội qua Thái Nguyên đến Cao Bằng, có thêm chi nhánh đi từ Thái Nguyên lên Lạng Sơn…

Tại Trung bộ, từ đường thiên lý ở Vinh, có đường vượt dãy Trường Sơn, tới Quỳ Hợp thì chia thành 2 nhánh: một nhánh qua Kỳ Sơn, còn nhánh thứ hai đi qua đèo Cổ Thai, Bản Đơn, Lào Xi Đa, vượt sang hữu ngạn sông Mê Kông tới Lạc Khôn…

Tại Nam bộ, có thiên lý từ thành Gia Định qua Lái Thiêu đến núi Bà Đen thì chia làm 2 ngả: ngả theo hướng tây đến Nam Vang, còn ngả theo hướng bắc tới Chê Tăng Lang. Lại có đường bộ đi từ thành Hà Tiên tới thành Nam Vang. Từ Nam Vang còn nhiều đường bộ đi Com Pong Som, đi Bát Tầm Bâng…

Trên thềm lục địa và Biển Đông tập trung nhiều địa danh nhất: tên các cửa biển, mũi, vũng, cù lao, hòn, rất phong phú và chính xác. Taberd ghi chép địa lý lịch sử Đàng Trong kỹ hơn Đàng Ngoài (số lượng địa danh phong phú hơn). Phủ Gia Định bao hàm toàn địa bàn Nam bộ, đã chuyển đổi thành trấn Gia Định từ năm 1802, nhưng Taberd vẫn ghi dạng hành chính cũ.

Về dạng thức đồ bản, Taberd vẽ theo các bản đồ Tây phương cho đúng kinh tuyến và vĩ tuyến. Nhưng khi ghi địa danh, Taberd sử dụng tài liệu chính thức của VN. Hầu như ông chỉ phiên âm từ Hán Nôm sang Quốc ngữ Latinh của những bản đồ do Quốc sử quán đương thời cung cấp. Ông cũng ghi thêm địa danh mà người nước ngoài đặt để trước khi biết đến địa danh thực tế của ta.

Với quần đảo giữa Biển Đông có địa danh hành chính là Hoàng Sa (chữ Hán), Taberd đã ghi tục danh là Cát Vàng (Nôm) mà người Tây phương gọi là Paracel. Địa danh Cát Vàng là tiếng Việt chỉ có ở Đại Việt xưa và VN nay, không thể ở đâu khác.

Mặc dầu việc ghi địa danh có vài lỗi nhỏ như Long Xuyên đạo thành Sông Xuyên đạo, hay Xương Tinh (Nước Stiêng) thành Tinh Xương, nhưng họa đồ của giám mục Taberd đích thực là một giá trị lịch sử mà không một đồ bản đương thời nào sánh kịp. (còn tiếp).


(Trích Tạp ghi Việt Sử Địa của cố học giả Nguyễn Đình Đầu do NXB Trẻ ấn hành)




Nguồn: https://thanhnien.vn/gia-tri-vo-gia-cua-ban-do-taberd-1838-185241008215439532.htm

Cùng chủ đề

Giá lúa tăng nhẹ; thị trường giao dịch trầm lắng

Giá lúa gạo hôm nay 9/11/2024 tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long tăng với mặt hàng lúa và gạo. Giá lúa tăng 100 đồng/kg. Giá gạo tăng 50 đồng/kg. Giá lúa gạo hôm nay ngày 9/11 tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long tăng với mặt hàng lúa và gạo. Giá lúa tăng 100 đồng/kg. Giá gạo tăng 50 đồng/kg. Thị trường giao dich trầm lắng. Cập nhật từ Sở Nông nghiệp và Phát...

Triển khai quyết định của Ban Bí thư về công tác cán bộ ở Tiền Giang

Ngày 8-11, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Tiền Giang tổ chức Hội nghị công bố, trao Quyết định của Ban Bí thư về công tác cán bộ tại cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Tiền Giang. Ngày 8-11, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Tiền Giang tổ chức Hội nghị công bố, trao Quyết định của Ban Bí thư về công tác cán bộ tại cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Tiền Giang. ...

Gấp rút xây đường dẫn lên cầu hơn 350 tỷ rồi… bỏ không

TPO - Tỉnh Bắc Ninh đang khẩn trương thi công đường dẫn lên cầu Hà Bắc 2 nối tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh để sớm đưa công trình vào sử dụng. 09/11/2024 | 09:54 TPO - Tỉnh Bắc Ninh đang khẩn trương thi công đường...

Đại hội Đại biểu các DTTS tỉnh Gia Lai lần thứ IV diễn ra phiên trù bị

Sáng 9/11, tại Hội trường 2/9 Tp. Pleiku, Đại hội Đại biểu các DTTS tỉnh Gia Lai lần thứ IV - năm 2024 đã diễn ra phiên trù bị.Sáng 9/11, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 10/2024, thảo luận nhiều nội dung quan trọng. Theo chương trình, phiên họp tập trung thảo luận, đánh giá tình hình kinh tế-xã hội tháng 10, 10 tháng đầu năm,...

Quảng Trị sắp có thêm bệnh viện quy mô 250 giường

Dự án Bệnh viện Quân y 4 tại xã Thanh An, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị có tổng mức đầu tư 550 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước, bao gồm 6 gói thầu xây lắp. Dự án Bệnh viện Quân y 4 tại xã Thanh An, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị có tổng mức đầu tư 550 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước, bao gồm 6 gói thầu xây lắp. ...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Đề xuất người bị sa thải, kỷ luật không được nhận bảo hiểm thất nghiệp

Tại dự thảo luật Việc làm (sửa đổi), Chính phủ đề xuất người bị sa thải, kỷ luật thôi việc không được nhận bảo hiểm thất nghiệp, song cơ quan thẩm tra của Quốc hội đề nghị bỏ đề xuất này. Sáng 9.11, Bộ trưởng LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung trình Quốc hội luật Việc làm (sửa đổi) với nhiều đề xuất chính sách quan trọng, trong đó có nhiều chính sách mới về bảo hiểm thất nghiệp. Bộ trưởng LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung...

Chó robot tham gia bảo vệ ông Trump

Chó robot thuộc biên chế Sở Mật vụ Mỹ đã được triển khai tuần tra quanh khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của ông Donald Trump ở bang Florida. ...

Áo dạ tweed ‘cực phẩm’ mùa lạnh là đây

Những thiết kế áo dạ tweed tuyệt đẹp dành cho mùa lạnh cuối năm thể hiện tư duy...

Nhỏ nước chanh vào mắt chữa được chứng mờ mắt, đau mắt đỏ?

'Tôi thấy trên mạng xã hội truyền tin nhau là nhỏ nước chanh vào mắt sẽ chữa được chứng mờ mắt và đau mắt đỏ, điều này có đúng không? Xin bác sĩ cho biết thêm về công dụng của chanh trong đời...

Bài đọc nhiều

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần

Theo thông tin từ Ban Bảo vệ chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương, đồng chí Nguyễn Phú Trọng, sinh năm 1944, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, sau thời gian lâm bệnh, mặc dù được Đảng, Nhà...

Di của ‘Những đứa trẻ trong sương’ tự theo bạn trai hơn 7 tuổi về làm vợ

Nhờ chống lại tục 'bắt vợ', Má Thị Di người dân tộc Mông đã tìm được hạnh phúc bên chồng hơn 7 tuổi. Má Thị Di (thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai) - nhân vật chính trong phim tài liệu Những đứa trẻ trong sương của đạo diễn Hà Lệ Diễm đã có những chia sẻ xúc động về cuộc sống của mình trong tọa đàm "Ra khỏi màn sương" do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức. -...

Hội thi tuyên truyền lưu động kỷ niệm 65 năm Ngày mở đường Hồ Chí Minh

Hội thi được tổ chức từ ngày 19 - 27/4/2024 với sự tham gia của 23 đội tuyên truyền lưu động thuộc Trung tâm Văn hóa, Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh, Trung tâm Văn hóa - Nghệ thuật các tỉnh, thành phố trên cả nước.Lễ khai mạc vào...

OpenAI có thể lỗ 44 tỷ USD đến năm 2028

Nếu như những năm đầu thành lập, cả Google và Facebook đều thể hiện sức mạnh tài chính đáng nể thì OpenAI – công ty gần 10 năm tuổi – cho thấy bức tranh trái ngược. Theo hồ sơ tài chính mà The Information thu thập được, nhà phát triển ChatGPT ghi nhận doanh thu tăng trưởng nhanh, có thể đạt 100 tỷ USD năm 2029 song có thể lỗ tổng cộng 44 tỷ USD từ năm 2023 đến...

Cùng chuyên mục

Triển khai quyết định của Ban Bí thư về công tác cán bộ ở Tiền Giang

Ngày 8-11, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Tiền Giang tổ chức Hội nghị công bố, trao Quyết định của Ban Bí thư về công tác cán bộ tại cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Tiền Giang. Ngày 8-11, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Tiền Giang tổ chức Hội nghị công bố, trao Quyết định của Ban Bí thư về công tác cán bộ tại cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Tiền Giang. ...

Lễ trao học bổng Tiếp sức đến trường đặc biệt cho tân sinh viên, học sinh, giáo viên Phú Yên

Nói là đặc biệt bởi không chỉ có tân sinh viên, lễ trao học bổng Tiếp sức đến trường tại Phú Yên ngày 8-11 còn có học sinh và cả các thầy cô giáo được tiếp sức. ...

Cậu út “cao kều” nhà Tổng thống Donald Trump khiến dân mạng phát cuồng

Cậu út 18 tuổi thu hút ánh nhìn trên sân khấu nhờ ngoại hình ấn tượng và chiều cao hơn 2m, khi có mặt ở buổi tuyên bố chiến thắng sớm của ông Donald Trump. ...

Học sinh giỏi toán của tỉnh phân loại ve chai thuần thục, thành tân sinh viên Đại học Kinh tế TP.HCM

Chế Hoàng Du, vừa đậu vào Trường đại học Kinh tế TP.HCM, là học sinh giỏi toán của tỉnh Tiền Giang, từ bé đã đi lượm ve chai cùng mẹ, thân thuộc với các loại rác. ...

Mới nhất

Dự báo cường độ của bão số 7 ở Biển Đông, khi nào suy yếu thành áp thấp nhiệt đới?

Tin bão mới nhất: Hồi 10 giờ (09/11), vị trí tâm bão ở vào khoảng 18,9 độ Vĩ Bắc; 114,5 độ Kinh Đông, trên khu vực Bắc Biển Đông, cách quần...

Lễ trao học bổng Tiếp sức đến trường đặc biệt cho tân sinh viên, học sinh, giáo viên Phú Yên

Nói là đặc biệt bởi không chỉ có tân sinh viên, lễ trao học bổng Tiếp sức đến trường tại Phú Yên ngày 8-11 còn có học sinh và cả các thầy cô giáo được tiếp sức. ...

Khổ với kiểm định chất lượng giáo dục

Nhiều giảng viên đại học cho biết rất sợ mỗi khi trường vào đợt kiểm định vì họ mất rất nhiều thời gian, công sức cho việc này. ...

Những điều không phải ai cũng biết khi dùng lò vi sóng

Nhiều người cho rằng nấu hoặc hâm thức ăn trong lò vi sóng có thể gây hại cho chúng ta. Thực tế thế nào? ...

Khám phá chuỗi sản xuất kinh tế tuần hoàn của TH true MILK

Trong chương trình 'Khám phá nhà máy Xanh' lần này, khán giả sẽ được tìm hiểu những sáng kiến về kinh tế xanh, chuỗi sản xuất kinh tế tuần hoàn khép kín “từ đồng cỏ xanh tới ly sữa sạch” và phát triển bền vững tại trang trại, nhà máy TH. Trang trại TH hiện đang giữ kỷ lục thế...

Mới nhất