'Giữ hồn' văn hóa Dao Đỏ qua nghi lễ cấp sắc

Lễ cấp sắc của anh Triệu Quý Bảo ở thôn Bản Cuôn 2, xã Chợ Đồn.

Nghĩ lại lễ cấp sắc của mình cách đây hơn 1 năm, anh Triệu Quý Bảo ở thôn Bản Cuôn 2 vẫn thấy bồi hồi, lòng vui như mở cờ. Anh nhớ, ngày trọng đại đó kéo dài liên tục ba ngày hai đêm, nhà vui như có hội. Bà con trong thôn và bạn bè thân hữu đến chung vui, chúc mừng anh Bảo và 02 người cháu trai trong họ.

Để chu toàn cho nghi lễ quan trọng bậc nhất, cả gia đình đều tất bật từ nhiều ngày trước đó, chuẩn bị lễ vật gồm lợn, gà, xôi, rượu... Những người phụ nữ, dâu con trong gia đình hồ hởi chuẩn bị trang phục truyền thống để trưng diện trong dịp đặc biệt này.

Chị Triệu Thị Cách, một người dân thôn Bản Cuôn 2, chia sẻ: Bất kể gia đình nào có con trai đều mong muốn được làm lễ cấp sắc cho con cháu. Đây là truyền thống lâu đời của người Dao Đỏ chúng tôi. Chi phí cho một lễ cấp sắc rất tốn kém, nên khi nào điều kiện kinh tế cho phép thì mới thực hiện được.

Lễ cấp sắc có rất nhiều nghi thức, mỗi nghi thức mang một ý nghĩa khác nhau. Qua lễ cấp sắc, con cháu sẽ được răn dạy, thực hành các nghi lễ và nét văn hóa tốt đẹp như giảng dạy về truyền thống, phong tục tập quán, khuyên răn đạo lý làm người, cách đối nhân xử thế để hướng tới điều thiện, tránh xa cái xấu", ông Đặng Hữu Phượng, một thầy cúng người Dao Đỏ ở xã Chợ Đồn cho hay.

Cũng có thâm niên vài chục năm tham gia tổ chức lễ cấp sắc cho cộng đồng người Dao Đỏ, ông Triệu Xuân Minh, chia sẻ: Từ tháng Giêng đến hết tháng Hai (âm lịch) là thời điểm người Dao Đỏ tổ chức lễ cấp sắc. Là nghi lễ tín ngưỡng quan trọng nên họ phải xem ngày thật kỹ lưỡng, chọn ngày tốt, đại lợi để tổ chức. Nếu không được ngày hợp với gia đình trong khoảng thời gian đó thì lễ cấp sắc vẫn phải tiến hành vào mùa đông.

Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ ở xã Chợ Đồn.

Lễ cấp sắc là phong tục bắt buộc trong cuộc đời mỗi người đàn ông dân tộc Dao. Người Dao rất coi trọng nghi lễ cấp sắc, bất kể người đàn ông nào từ khi sinh ra đến khi trưởng thành đều phải làm lễ cấp sắc, nếu chưa trải qua qua nghi lễ này thì dù nhiều tuổi vẫn được xem là chưa trưởng thành.

Lễ cấp sắc được phân chia thành nhiều cấp bậc khác nhau: Bậc đầu tiên được cấp 3 đèn; bậc thứ hai được cấp 7 đèn và bậc thứ ba được cấp 12 đèn. Số người cấp sắc trong một lễ luôn là số lẻ, từ 03 đến 05 người. Thầy cúng được chọn thực hiện nghi lễ thăng đèn phải là người đã được cấp sắc với số đèn lớn hơn.

“Ngày đầu tiên, gia đình trình lý do, sau đó cầu mùa và cầu sức khoẻ. Ngày 2, xin gỡ, xoá tội cho những người đã khuất. Ngày 3, bắt đầu nghi thức cấp sắc. Việc được cấp sắc thể hiện bằng con dấu, đánh dấu là đã được cấp sắc để trở thành người đàn ông trưởng thành, đủ tư cách đứng ra gánh vác công việc trước dòng tộc, cộng đồng”, thầy cúng Triệu Xuân Minh giải thích cặn kẽ.

Trong bài cúng, các thầy cúng bao giờ cũng có lời khấn dặn dò người thụ lễ phải tu nhân tích đức, sống phải biết kính trên nhường dưới, không được trộm cắp... Những điều răn dạy ấy được thầy cúng thể hiện trước thần linh nên ý nghĩa giáo dục đối với người trưởng thành lại càng thêm giá trị.

Trưởng thôn Bản Cuôn 2, ông Triệu Tài Văn khẳng định: Phong tục tập quán tốt đẹp, những nét văn hóa truyền thống của dân tộc Dao Đỏ luôn được bà con trong thôn gìn giữ và phát huy. Chúng tôi luôn tuyên truyền, vận động các thế hệ trẻ lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc như chữ viết, kỹ thuật may thêu trang phục truyền thống... phát huy nét văn hóa truyền thống để không bị mai một trong xã hội hiện đại.

Lễ cấp sắc chứa đựng nhiều quan niệm giáo dục to lớn, triết lí về nhân sinh quan, hướng con cháu tới “Chân - Thiện - Mỹ”.

Nghi lễ cấp sắc của người Dao tỉnh Thái Nguyên đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hiện nay, thực hiện nếp sống mới, lễ cấp sắc cũng được tinh gọn, tùy điều kiện kinh tế của mỗi gia đình. Bà con đến chung vui đều có quà mừng cùng gia chủ đỡ phần gánh nặng về chi phí tổ chức.

Nét văn hóa đặc sắc mang tính cố kết cộng đồng thể hiện ở lễ cấp sắc đang được người Dao Đỏ ở Bản Cuôn 2, xã Chợ Đồn gìn giữ và phát huy, làm đậm nét thêm trong kho tàng văn hoá các dân tộc./.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202508/giu-hon-van-hoa-dao-do-qua-nghi-le-cap-sac-38144a0/