GS Lê Anh Vinh: Cần nhìn nhận bình tĩnh hơn về chủ trương một bộ SGK chung

Đề xuất nghiên cứu có một bộ SGK dùng chung trên cả nước, đồng thời từng bước miễn phí cho học sinh đang nhận được sự quan tâm đặc biệt từ dư luận, các nhà quản lý và chuyên gia giáo dục. Với tư cách là người đã trực tiếp tham gia biên soạn sách giáo khoa và bám sát thực tiễn triển khai chương trình trong 5 năm qua, GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cho rằng cần có một cái nhìn bình tĩnh hơn về vấn đề này.

GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam.

Đề nghị có bộ sách giáo khoa dùng chung, từng bước miễn phí cho học sinh

Sáng 13/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, một trong những nội dung được quan tâm là vấn đề SGK.

Theo dự thảo, mỗi môn học có thể có một hoặc một số bộ sách giáo khoa (SGK). Nhà nước cho phép xã hội hóa việc biên soạn SGK; UBND cấp tỉnh, thông qua người đứng đầu cơ quan chuyên môn, quyết định lựa chọn bộ sách sử dụng ổn định trong các cơ sở giáo dục phổ thông tại địa phương.

Nội dung này phù hợp với quy định tại Nghị quyết 88 năm 2014 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Nghị quyết chốt chủ trương một chương trình, nhiều bộ sách và xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa, bỏ độc quyền xuất bản. Để chủ động triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn một bộ với kinh phí 16 triệu USD từ nguồn vốn vay của Ngân hàng Thế giới.

Tuy nhiên, vì nhiều lý do, Bộ Giáo dục và Đào tạo không thực hiện được việc này. Quốc hội sau đó đồng ý nếu mỗi môn học đã có ít nhất một bộ sách giáo khoa được thẩm định, phê duyệt thì không dùng ngân sách để biên soạn sách giáo khoa của môn đó nữa. Từ năm 2020, lộ trình thay sách giáo khoa mới bắt đầu được thực hiện, ở mỗi khối lớp đều có ba bộ sách giáo khoa để các nhà trường chọn lựa.

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho hay, theo tinh thần Nghị quyết của Quốc hội và Nghị quyết 29 của Trung ương, phải có một bộ SGK chung của Nhà nước do Bộ GD&ĐT chủ trì biên soạn. Do đó, ông đề nghị Bộ GD&ĐT thể chế hóa nội dung này vào luật để bảo đảm chặt chẽ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh: “Nước nào cũng có một bộ SGK của Nhà nước".

Cho ý kiến thêm về nội dung trên, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội Nguyễn Đắc Vinh đề nghị Bộ GD&ĐT nghiên cứu chính sách miễn phí SGK cho học sinh.

Số lượng bộ sách không nên là thước đo của đổi mới

GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cho hay, đã có nhiều ý kiến phản đối gay gắt, cho rằng chủ trương “đảm bảo cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc” đi ngược tinh thần “một chương trình – nhiều bộ sách” và sẽ làm mất tính tự chủ, sáng tạo của giáo viên.

Với tư cách là người đã trực tiếp tham gia biên soạn sách giáo khoa và bám sát thực tiễn triển khai chương trình trong 5 năm qua, ông Vinh cho rằng cần có một cái nhìn bình tĩnh hơn về vấn đề này.

Ông Vinh cho hay, Nghị quyết 88/2014/QH13 đã nêu rõ việc khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa. Song song với đó, Nghị quyết cũng giao nhiệm vụ cho Bộ GD&ĐT tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa để chủ động triển khai chương trình mới, và bộ sách này được thẩm định, phê duyệt một cách công bằng như các bộ sách khác.

Theo ông, chủ trương “đảm bảo cung cấp một bộ sách thống nhất toàn quốc” là một việc làm phù hợp. Mục tiêu của nó là để đảm bảo mọi vùng miền, đặc biệt là các vùng khó khăn, có thể triển khai chương trình mới một cách thuận lợi, không bị cản trở bởi các yếu tố như giá sách, nguồn cung hay khả năng tiếp cận học liệu.

Cánh cửa vẫn luôn mở cho các đơn vị, cá nhân biên soạn được những bộ sách hay hơn, phù hợp hơn để đưa vào sử dụng.

Tuy nhiên, GS Vinh cũng bày tỏ băn khoăn, nếu không có bộ sách nào làm tốt hơn hẳn, thì việc tồn tại nhiều bộ sách “tốt như nhau” và có thể thay thế cho nhau sẽ chỉ làm phân tán nguồn lực và gây khó khăn cho quá trình triển khai, trong khi giá trị gia tăng mang lại là không đáng kể. “Ai dám chắc chúng ta đang không rơi vào tình huống này?”, GS Vinh đặt câu hỏi.

Về lo ngại việc nếu lựa chọn một trong ba bộ sách hiện hành để sử dụng thống nhất sẽ làm mất đi “tự chủ” hay “sáng tạo” của giáo viên, GS. Vinh cho rằng điều đó sẽ không xảy ra.

Thực tế, cả ba bộ sách giáo khoa đều có chất lượng tốt, giáo viên dùng bộ nào cũng có thể dạy tốt. “Sáng tạo và tự chủ của giáo viên không phụ thuộc vào số lượng bộ sách, mà nằm ở năng lực sư phạm và khả năng tổ chức dạy học: biến nội dung thành trải nghiệm phù hợp, gắn kết với đời sống học sinh, và khơi gợi hứng thú học tập. Một bộ sách tốt chỉ là công cụ; hiệu quả dạy học vẫn phụ thuộc vào tay nghề và sự chủ động của người thầy”, GS Vinh nhấn mạnh.

GS Vinh chia sẻ, nếu phải xây dựng một bộ sách mới và ông không có cơ hội tham gia viết, ông hoàn toàn tin tưởng nhóm tác giả được lựa chọn, với kinh nghiệm thực tế 5 năm vừa qua, vẫn có thể làm tốt hơn những gì mà ông và các nhóm biên soạn đã làm trước đó.

“Vì thực chất, số lượng bộ sách không nên là thước đo của đổi mới; điều quyết định nằm ở việc mọi vùng miền có được bộ sách tốt nhất để triển khai thuận lợi, đồng thời giáo viên được hỗ trợ để biến sách thành bài học sống động và hiệu quả”, GS Lê Anh Vinh chia sẻ.

Nguồn: https://khoahocdoisong.vn/gs-le-anh-vinh-can-nhin-nhan-binh-tinh-hon-ve-chu-truong-mot-bo-sgk-chung-post2149046192.html