Hạ tầng cho chuyển đổi số quốc gia

Dự thảo Luật Chuyển đổi số sẽ được trình Quốc hội thảo luận tại phiên toàn thể vào đầu tuần tới được kỳ vọng sẽ tạo khung pháp lý nền tảng cho tiến trình trên. Dự luật dành hẳn một Chương (Chương II) để quy định về hạ tầng số và được đánh giá là một trong những điểm sáng của dự luật, thể hiện cách tiếp cận toàn diện, chiến lược và nỗ lực giải quyết các vấn đề cốt lõi: định nghĩa, cơ chế ưu đãi, nguồn lực, và sự phối hợp giữa các cơ quan.

Tuy vậy, từ góc độ thẩm tra, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã chỉ ra một số vấn đề quan trọng cần tiếp tục làm rõ và hoàn thiện.

Trong đó, cần làm rõ mối quan hệ giữa trung tâm dữ liệu hệ thống trí tuệ nhân tạo tại dự thảo Luật và hạ tầng công nghiệp công nghệ số được quy định trong Luật Công nghiệp công nghệ số để bảo đảm thống nhất trong áp dụng. Đây không chỉ là việc phân định khái niệm mà thực chất liên quan đến cách thức quản lý và phát triển một loại hạ tầng mang tính lõi của kỷ nguyên số.

Hạ tầng công nghiệp công nghệ số hướng đến việc tạo dựng năng lực sản xuất và cung ứng các sản phẩm, dịch vụ công nghệ, trong khi hạ tầng chuyển đổi số lại tập trung vào ứng dụng các công nghệ này để vận hành Chính phủ số, doanh nghiệp số và xã hội số. Giữa hai lĩnh vực này có điểm giao thoa. Nếu không phân định rõ phạm vi điều chỉnh hoặc xác lập cơ chế phối hợp phù hợp, nguy cơ chồng chéo, trùng lặp hoặc mâu thuẫn về pháp lý có thể xảy ra, gây khó khăn cho cơ quan quản lý hoặc gia tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư vào hạ tầng số.

Dự thảo Luật cũng quy định về các dự án đầu tư phát triển hạ tầng cho chuyển đổi số được hưởng các ưu đãi. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng đề nghị phải rà soát các quy định liên quan trong Luật Đầu tư đang trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Mười, bảo đảm đồng bộ, thống nhất giữa các dự thảo Luật về danh mục ngành nghề, địa bàn ưu đãi đầu tư…

Thực tế cho thấy, hạ tầng số không thể phát triển nếu thiếu sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân. Mức độ sẵn sàng đầu tư của doanh nghiệp phụ thuộc rất lớn vào sự ổn định, nhất quán và khả năng dự báo của chính sách ưu đãi. Nếu danh mục ngành nghề ưu đãi hoặc các điều kiện ưu đãi của Luật Chuyển đổi số không thống nhất với Luật Đầu tư - “luật khung” điều chỉnh hoạt động đầu tư - nhà đầu tư có thể đối mặt với rủi ro chính sách. Trong bối cảnh nhiều quốc gia trong khu vực đang cạnh tranh để thu hút các tập đoàn công nghệ toàn cầu, sự nhất quán trong hệ thống ưu đãi không chỉ là yêu cầu kỹ thuật lập pháp mà còn là yếu tố quyết định khả năng thu hút dòng vốn chất lượng cao vào nước ta.

Trong bối cảnh hiện nay, việc Nhà nước đầu tư vào các hạ tầng số thiết yếu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Những hạ tầng như cơ sở dữ liệu quốc gia, hạ tầng chia sẻ dữ liệu an toàn, nền tảng AI phục vụ quản lý nhà nước là những lĩnh vực tư nhân khó có thể đầu tư một cách toàn diện. Đầu tư công, do đó, đóng vai trò khởi tạo thị trường và dẫn dắt phát triển.

Cùng với đó, Luật phải thể hiện rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm công bằng số. Cần có cơ chế hỗ trợ tài chính, trợ giá dịch vụ và đầu tư hạ tầng số ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn. Đây là điều kiện tiên quyết để mọi công dân đều có thể thực hiện được quyền công dân số của mình, tiếp cận dịch vụ công và tri thức số, tránh để khoảng cách số trở thành khoảng cách phát triển.

Hơn nữa, trong kỷ nguyên mà năng lực công nghệ gắn liền với an ninh quốc gia, việc Nhà nước chủ động xây dựng các hạ tầng lõi là điều kiện tiên quyết bảo đảm chủ quyền số, tránh phụ thuộc vào nền tảng hay công nghệ nước ngoài.

Tuy vậy, việc xây dựng và hoàn thiện hạ tầng số cũng là một nhiệm vụ nhiều thách thức. Đầu tiên là phải đánh giá được chi phí và khả năng đáp ứng nhu cầu điện năng khổng lồ của các trung tâm dữ liệu. Tiếp nữa là sự thiếu liên thông, chưa đồng bộ trong cơ sở dữ liệu và quy trình giữa các cơ quan. Hạ tầng vật lý có thể hiện đại, nhưng nếu dữ liệu công không được quản trị thống nhất và kết nối thông suốt thì các dịch vụ công vẫn sẽ tắc nghẽn, gây quá tải cho cán bộ và khó khăn cho người dân.

Như vậy, để thúc đẩy chuyển đổi số thực chất, việc xây dựng hạ tầng số phải được nhìn nhận như một chiến lược quốc gia lâu dài. Điều này đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ và cả hệ thống pháp luật đồng bộ, ổn định, có khả năng dẫn dắt thị trường.

Do đó, trước hết, phải xác lập rõ ràng phạm vi điều chỉnh giữa các đạo luật, bảo đảm nhất quán trong chính sách ưu đãi đầu tư, tăng cường vai trò dẫn dắt của Nhà nước và giải quyết các thách thức về an ninh, chuẩn kỹ thuật và nguồn lực. Đây chính là những điều kiện để Việt Nam có thể xây dựng hạ tầng số hiện đại, tạo động lực cho đổi mới sáng tạo và bảo đảm chủ quyền số trong giai đoạn tới.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/ha-tang-cho-chuyen-doi-so-quoc-gia-10397534.html