Hướng nghiệp cho vận động viên sau giải nghệ: Hành trình cần sự đồng hành

Thiếu sự chuẩn bị từ sớm

Một cầu thủ bóng đá thường giải nghệ ở tuổi 34-35, vận động viên thể dục dụng cụ có khi chỉ thi đấu đến 25 tuổi, còn VĐV cử tạ hay bơi lội cũng hiếm người trụ lại lâu hơn tuổi 32. So với độ tuổi lao động kéo dài 35 - 40 năm, quãng đường thể thao đỉnh cao quả thật quá ngắn. Sau khi chia tay thảm đấu, sàn tập, nhiều VĐV rơi vào khoảng trống nghề nghiệp, mất phương hướng, thậm chí khủng hoảng tinh thần.

Trước đây, không ít trường hợp sau khi treo giày, treo găng lại phải xoay xở với những công việc bấp bênh. Một số làm huấn luyện viên phong trào, số khác chuyển sang kinh doanh nhỏ lẻ, tài xế công nghệ, hay lao động tay chân để trang trải cuộc sống. Tất nhiên, cũng có một số VĐV thực sự thành công sau khi giải nghệ. Như câu chuyện mới đây được cựu tuyển thủ thể dục dụng cụ Phạm Phước Hưng chia sẻ ở Hội thảo hướng nghiệp cho VĐV năm 2025, do Cục Thể dục Thể thao (TDTT) Việt Nam, Ủy ban Olympic Việt Nam và các đơn vị liên quan phối hợp tổ chức.

Hướng nghiệp cho vận động viên sau giải nghệ: Hành trình cần sự đồng hành -0 — Cựu tuyển thủ thể dục dụng cụ quốc gia Phạm Phước Hưng trong buổi chia sẻ về hướng nghiệp cho VĐV hồi đầu tháng 8/2025.

Trong chia sẻ của mình, Phạm Phước Hưng kể rằng từng làm huấn luyện viên môn thể dục dụng cụ. Tuy nhiên khi quyết tâm chuyển sự nghiệp làm HLV dinh dưỡng, HLV hướng dẫn tập nhảy bạt (trampoline) thì anh tập trung thực hiện và đang đạt nhiều thành công. Ngay như kình ngư Nguyễn Thị Ánh Viên cũng đang được xem là hình mẫu thành công sau khi giải nghệ. Việc tham gia các hoạt động cộng đồng, dạy bơi đã giúp cô có cuộc sống ổn định và quan trọng hơn cả là vẫn sống được bằng đam mê. Hay có một số VĐV đã nổi danh khi chuyển sang lĩnh vực truyền thông, bình luận thể thao, nhờ vốn kiến thức chuyên môn sâu và khả năng truyền đạt. Ở Hà Nội, một số VĐV điền kinh, bóng bàn, wushu sau khi giải nghệ đã trở thành giáo viên thể chất trong các trường học, vừa ổn định cuộc sống, vừa góp phần phát triển phong trào.

Thực tế, những tấm gương thành công trong chuyển nghề sau giải nghệ hiện chưa nhiều, cho thấy khoảng trống lớn trong công tác hướng nghiệp cho VĐV.

Nguyên nhân chính là đa phần VĐV hiện nay chưa được chuẩn bị bài bản cho con đường nghề nghiệp thứ hai. Ở nhiều địa phương, công tác đào tạo VĐV chủ yếu tập trung vào chuyên môn thể thao, mà ít quan tâm đến việc trang bị kỹ năng nghề nghiệp hay kiến thức xã hội. Nhiều em theo nghiệp thể thao từ rất sớm, dừng học văn hóa ở bậc trung học phổ thông, nên sau này gặp khó khăn khi muốn chuyển sang ngành nghề khác.

Sự thiếu hụt bằng cấp và kỹ năng mềm khiến VĐV khó cạnh tranh trong thị trường lao động. Họ thường có thế mạnh về sức khỏe, kỷ luật, tinh thần vượt khó – những yếu tố rất quý trong nhiều ngành nghề – nhưng nếu không được định hướng từ sớm, tiềm năng này dễ bị lãng phí.

Cũng ở hội thảo trên, Phó Chủ tịch Liên đoàn Kickboxing Việt Nam Lê Thị Nga thẳng thắn chỉ ra rằng, nhiều vận động viên Việt Nam dù dũng mãnh trên sàn đấu nhưng lại khá rụt rè trong giao tiếp hàng ngày. Bà Nga nhìn nhận, các bạn VĐV từng khoác màu cờ sắc áo của Tổ quốc, mang vinh quang về cho đất nước. Vì thế, khi bước vào đời, hãy thật tự tin và vận dụng tinh thần chuyên nghiệp, kỷ luật từ quá trình tập luyện, thi đấu để sẵn sàng với công việc mới.

Những nỗ lực bước đầu

Những năm gần đây, Cục TDTT Việt Nam, Ủy ban Olympic Việt Nam, một số địa phương, đơn vị đã quan tâm hơn đến công tác hướng nghiệp cho VĐV. Những hội thảo hướng nghiệp cho VĐV tại các địa điểm tập huấn thể thao quốc gia cũng đã được tổ chức đều đặn.

Một số trung tâm huấn luyện đã lồng ghép các lớp đào tạo nghề ngắn hạn, dạy kỹ năng tin học, ngoại ngữ, hoặc liên kết với trường nghề để cấp chứng chỉ cho VĐV. Một số doanh nghiệp, trường đại học cũng đồng hành, mở cơ hội việc làm phù hợp sau khi các em giải nghệ.

Cục trưởng Nguyễn Danh Hoàng Việt hồi đầu tháng 8 này từng nhấn mạnh, trong thời gian qua, Ngành TDTT đã tích cực tìm kiếm đối tác để cấp học bổng và cơ hội việc làm cho các VĐV, cụ thể: Ký thỏa thuận hợp tác với Trường Đại học Kinh tế thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học FPT, Trường Đại học Đại Nam… về việc đào tạo cử nhân, thạc sĩ, đặc biệt cho VĐV đạt thành tích xuất sắc. Tuy nhiên việc đào tạo, hướng nghiệp, chuyển đổi nghề đối với VĐV sau khi kết thúc thi đấu còn gặp khó khăn do trình độ học vấn của các VĐV chưa phù hợp với đa số ngành nghề khác của xã hội.

Chính vì vậy, những hội thảo hướng nghiệp được tổ chức sẽ cung cấp thông tin, kiến thức, kỹ năng về khởi nghiệp giúp các VĐV tự tin, sáng tạo trong việc chủ động tìm việc làm, tự tạo việc làm sau khi ngừng thi đấu đỉnh cao.

Cũng trong thời gian này, dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 152/2018/NĐ-CP ngày 07/11/2018 của Chính phủ đang được đưa ra thảo luận, xin ý kiến. Ngoài các nội dung quen thuộc như lương, dinh dưỡng, khen thưởng theo thành tích, dự thảo lần này nhấn mạnh đến việc chăm lo dài hạn cho VĐV – nhóm đối tượng dễ rơi vào cảnh thất nghiệp sau giải nghệ.

Theo dự thảo, VĐV, HLV đội tuyển thể thao quốc gia đã tốt nghiệp trung học phổ thông, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xác nhận đã hoàn thành nhiệm vụ tham gia thi đấu Olympic Games, Giải vô địch thế giới, Cúp thế giới, ASIAD, Giải vô địch châu Á, Cúp châu Á, SEA Games, Giải vô địch Đông Nam Á, Cúp Đông Nam Á được hưởng các ưu đãi.

Trong đó có việc tuyển thẳng trong tuyển sinh vào các ngành thể dục thể thao hoặc các chuyên ngành giáo dục thể chất của các trường đại học, cao đẳng; cử tham gia các khóa đào tạo huấn luyện viên, tham gia tập huấn, đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ trong nước và nước ngoài; được cơ quan quản lý hoặc cơ quan sử dụng chi trả chi phí đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ hoặc được miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập theo quy định của pháp luật.

Về giải pháp sau khi giải nghệ, VĐV nếu có nhu cầu và đủ điều kiện sẽ được hỗ trợ đào tạo nghề, giải quyết việc làm theo Nghị định 61/2015/NĐ-CP về chính sách hỗ trợ tạo việc làm và Quỹ quốc gia về việc làm.

Tất nhiên, để giải quyết căn cơ, công tác hướng nghiệp cho VĐV cần sự phối hợp đồng bộ của nhiều bên. Trong đó, các trường năng khiếu thể thao, trung tâm huấn luyện cần có chương trình đào tạo linh hoạt, kết hợp giữa học văn hóa và luyện tập. Về phía các liên đoàn thể thao, có thể xây dựng quỹ hỗ trợ việc làm, tạo cầu nối giữa VĐV và doanh nghiệp. Doanh nghiệp đồng hành cùng thể thao không chỉ dừng ở tài trợ giải đấu, mà còn có thể tiếp nhận VĐV vào làm việc, tận dụng sức trẻ, tính kỷ luật, khả năng chịu áp lực – vốn là phẩm chất rất quý của người từng luyện tập thể thao đỉnh cao.

Một nền thể thao bền vững không chỉ được đo bằng số lượng huy chương, mà còn ở cách xã hội chăm lo cho VĐV sau ánh hào quang. Nếu VĐV yên tâm rằng sau giải nghệ, họ có con đường sự nghiệp ổn định, thì họ sẽ cống hiến hết mình hơn trong giai đoạn đỉnh cao. Đồng thời, việc làm tốt công tác hướng nghiệp sẽ khuyến khích trẻ em mạnh dạn theo đuổi sự nghiệp thể thao.

Cơ chế mở của thể thao Hà Nội

Theo quy định một số chế độ thu hút, đãi ngộ đặc thù đối với VĐV, HLV đạt thành tích cao của thành phố Hà Nội, áp dụng từ ngày 1/1/2024, chế độ trợ cấp tạo việc làm áp dụng đối với VĐV đạt thành tích từ Huy chương vàng Đại hội thể thao toàn quốc trở lên và có thời gian tập luyện, thi đấu cho thể thao Hà Nội từ 5 năm trở lên, được cơ quan sử dụng vận động viên đánh giá không còn khả năng thi đấu thể thao. Mức hỗ trợ từ 30 triệu đồng đến 120 triệu đồng phụ thuộc vào thành tích của VĐV. (Minh Khuê)

Nguồn: https://cand.com.vn/the-thao/huong-nghiep-cho-van-dong-vien-sau-giai-nghe-hanh-trinh-can-su-dong-hanh-i778748/