Intel ngủ quên trên chiến thắng và cú đánh thức từ kẻ đã hạ bệ mình

(Dân trí) - Câu chuyện về Intel là một bài học đắt giá về việc "ngủ quên trên chiến thắng”, gã khổng lồ của ngành CPU đã say sưa quá lâu trên đỉnh vinh quang để bỏ lỡ các cuộc cách mạng di động và AI.

Trong nhiều thập kỷ, cái tên Intel đồng nghĩa với sức mạnh tính toán. Khẩu hiệu "Intel Inside" không chỉ là một chiến dịch marketing; đó là một lời khẳng định về sự thống trị tuyệt đối trong ngành công nghiệp vi xử lý (CPU), trái tim của hàng tỷ máy tính cá nhân trên toàn thế giới.

Intel là gã khổng lồ - người định hình cuộc chơi và biểu tượng cho sự đổi mới công nghệ không ngừng của Thung lũng Silicon.

Nhưng trong thế giới công nghệ, vinh quang là một ngai vàng không ổn định. Gã khổng lồ, dù vĩ đại đến đâu cũng có thể ngủ quên. Và trong khi Intel say sưa với vị thế độc tôn của mình trong mảng PC, một cơn bão mới đã hình thành ở đường chân trời đó là cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo (AI).

Năm 2025, khi Intel tỉnh giấc, họ không chỉ thấy mình đã tụt hậu; mà thấy mình đang bên bờ vực thẳm. Công ty gặp khó khăn với những khoản lỗ tài chính lên tới hàng chục tỷ đô la và bị đối thủ Nvidia vượt mặt, trở thành công ty có giá trị nhất thế giới.

Gã khổng lồ công nghệ Mỹ không còn chiến đấu để thống trị, mà là để tồn tại.

Chính trong bối cảnh ngặt nghèo này, một trong những chuỗi sự kiện kịch tính nhất lịch sử công nghệ hiện đại chính là Intel nhận được hai "cú hích sống còn". Đầu tiên là sự can thiệp trực tiếp từ Chính phủ Hoa Kỳ và thứ hai là khoản đầu tư hàng tỷ đô la từ chính kẻ đã "hạ bệ" họ: Tập đoàn Nvidia.

Giấc ngủ dài trên đỉnh vinh quang

Sự thống trị của Intel trong những năm 1990 và 2000 là không thể bàn cãi. Họ thậm chí còn thuyết phục được đối thủ lâu năm Apple từ bỏ kiến trúc PowerPC để chuyển sang chip Intel vào năm 2005.

Nhưng chính trong giai đoạn hoàng kim 2000-2019, những "dấu hiệu căng thẳng bắt đầu xuất hiện”.

Theo phân tích lịch sử từ Britannica, “cơn bão” đầu tiên Intel bỏ lỡ là điện toán di động. Khi iPhone (ra mắt năm 2007) và các điện thoại thông minh Android ra đời, chúng không chạy bằng "Intel Inside"; mà sử dụng các thiết kế dựa trên kiến trúc ARM, vốn tiết kiệm điện năng hơn. 

Intel với tư duy tập trung vào hiệu suất tối đa cho PC và máy chủ, đã không thể tạo ra một con chip đủ hấp dẫn cho thị trường bùng nổ này. Họ đã nhường lại toàn bộ một thế hệ thiết bị tính toán cá nhân mới cho các đối thủ.

Cú vấp thứ hai và có lẽ là chí mạng hơn, đến từ chính pháo đài của Intel chính là công cụ sản xuất. Trong nhiều năm, Intel là người dẫn đầu tuyệt đối về công nghệ chế tạo.

Nhưng rồi (theo Britannica) "sự chậm trễ đã làm ảnh hưởng đến các quy trình sản xuất mới". Công ty vấp ngã liên tục ở con chip trên tiến trình 14nm, 10nm và 7nm.

Hậu quả đã phá vỡ lộ trình phát triển của công ty và tạo ra một khoảng trống mênh mông. Trong khi Intel loay hoay, các "xưởng đúc" đối thủ như TSMC (Đài Loan) và Samsung (Hàn Quốc) đã không ngừng tiến lên.

Khoảng trống mà Intel tạo ra đã được lấp đầy một cách ngoạn mục: "Các đối thủ như AMD bắt đầu giành lại vị thế", Britannica ghi nhận.

AMD - từng bị coi là lựa chọn "hạng hai" - đã tận dụng sự xuất sắc trong sản xuất của TSMC để tung ra dòng chip Ryzen, cạnh tranh sòng phẳng và thậm chí vượt mặt Intel.

Nhưng kẻ thù lớn nhất không đến từ thị trường CPU. Nó đến từ một thị trường ngách mà Intel gần như không để ý: Bộ xử lý đồ họa (GPU). 

Nvidia, công ty ban đầu chỉ phục vụ game thủ, nhận ra rằng kiến trúc song song của GPU khiến chúng trở nên hoàn hảo cho các tác vụ AI. Khi cuộc cách mạng AI bùng nổ, Nvidia đã ở đó, sẵn sàng với những con chip A100 và H100, trở thành "cuốc xẻng" cho cơn sốt vàng AI toàn cầu.

Intel, trong khi đó đã tụt hậu hơn nữa trong những năm gần đây giữa sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo và phần lớn tụt hậu so với các đồng nghiệp trong việc tận dụng nhu cầu do AI thúc đẩy. 

Kết quả là một sự đảo ngược vị thế không tưởng: Intel đối mặt với sự sụt giảm tài chính và khoản lỗ vượt quá 22 tỷ USD, trong khi cổ phiếu của các đối thủ như Nvidia và Broadcom đã tăng vọt vượt mặt Intel.

Cú hích từ Chính phủ Hoa Kỳ

Khi Intel rơi vào khủng hoảng, Chính phủ Mỹ nhận ra rằng đây không chỉ là vấn đề của một công ty, mà còn liên quan đến an ninh quốc gia.

Tháng 8, Chính quyền Tổng thống Trump đã mua 10% cổ phần của Intel, biến chính phủ Mỹ trở thành "cổ đông lớn nhất của công ty". Theo Forbes, đây không phải là một gói cứu trợ thông thường; đó là một khoản đầu tư "gần 9 tỷ đô la tiền thuế của người dân" và phần lớn được tài trợ thông qua Đạo luật CHIPS và Khoa học năm 2022.

Mục tiêu của chính phủ rất rõ ràng và mang tính chiến lược cao: Tăng cường sự thống trị của Hoa Kỳ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, củng cố an ninh quốc gia và tăng cường sản xuất chất bán dẫn trong nước. 

Động thái này, cùng với khoản tài trợ trực tiếp 7,86 tỷ USD và hợp đồng 3 tỷ USD cho chương trình "Secure Enclave" như một tuyên bố rõ ràng: Intel là một tài sản chiến lược quốc gia và nước Mỹ sẽ không để nó sụp đổ.

Tuy nhiên, sự can thiệp này ngay lập tức đặt ra những câu hỏi lớn về vai trò của Chính phủ trong nền kinh tế thị trường Hoa Kỳ. Bài phân tích của Forbes đã chỉ ra những rủi ro tiềm tàng mà Tiến sĩ Sami Karaca gọi là mô hình lai.

Theo đó, các nhà phân tích lo ngại khoản đầu tư này là một "tấm lưới an toàn" cho Intel, ngầm cam kết rằng chính phủ sẽ không để Intel phá sản. 

Jack Salmon từ Trung tâm Mercatus chỉ trích: "Thị trường phát triển mạnh mẽ chính vì được phép thất bại... Việc quốc hữu hóa Intel, dù chỉ một phần, cũng sẽ làm gián đoạn quá trình này. Nó đóng băng một mô hình đang thất bại”. 

Bên cạnh đó, đã có những dấu hiệu cho thấy vốn tư nhân bắt đầu chảy vào Intel vì những lý do khác ngoài lợi thế cạnh tranh. Ví dụ, Samsung được cho là đang tìm hiểu các phương án hợp tác với Intel nhằm "ngăn chặn thuế quan", một động thái có thể làm tổn hại đến các nhà sản xuất Mỹ hiệu quả hơn. 

Lịch sử cho thấy việc chính phủ sở hữu một phần doanh nghiệp thường không mang lại kết quả tốt. Một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới năm 2024 chỉ ra rằng, các công ty có 10% cổ phần nhà nước có "năng suất lao động trung bình thấp hơn 32%" và lợi nhuận thấp hơn 6%.

Bất chấp những tranh cãi, khoản đầu tư của chính phủ đã được quyết định. Intel đã có được chiếc phao cứu sinh đầu tiên, một chiếc phao mang màu sắc chính trị và chiến lược rõ rệt.

Khi đối thủ trở thành nhà đầu tư

Nếu sự can thiệp của chính phủ là một cú sốc, thì những gì diễn ra vào tháng 9 là một cơn địa chấn.

Ngày 18/9, Nvidia - nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới ra thông báo - sẽ đầu tư 5 tỷ đô la vào Intel.

Đây là một động thái gần như không tưởng. Kẻ đã gián tiếp đẩy Intel vào khủng hoảng, giờ đây lại chìa tay ra. Thị trường đã phản ứng ngay lập tức với cổ phiếu Intel tăng vọt 30% trong phiên giao dịch trước giờ mở cửa. 

Khoản đầu tư này, dù nhỏ hơn về mặt con số so với chính phủ, lại mang một sức nặng biểu tượng và chiến lược còn lớn hơn. Đây không phải là một hành động từ thiện, mà là một nước cờ chiến lược từ CEO Nvidia, Jensen Huang.

CEO Tập đoàn Nvidia Jensen Huang quyết định hợp tác với Intel là một nước đi rất thông minh (Ảnh: ST).

Trong thông cáo báo chí, ông Huang gọi đây là một "sự hợp tác mang tính lịch sử", kết hợp AI và công nghệ điện toán tăng tốc của Nvidia với CPU của Intel và hệ sinh thái x86 rộng lớn.

Nvidia cần gì? Nvidia thống trị GPU (được mệnh danh là bộ gia tốc AI), nhưng mọi hệ thống AI đều cần CPU để điều phối.

Hiện tại, họ phụ thuộc vào CPU của Intel và AMD. Bằng cách đầu tư vào Intel, Nvidia không chỉ đảm bảo một nguồn cung CPU ổn định mà còn có thể hợp tác để xây dựng các trung tâm dữ liệu tùy chỉnh.

Thỏa thuận này là một phao cứu sinh của Intel. Chi tiết quan trọng nhất là công ty sẽ sản xuất chip tùy chỉnh để Nvidia sử dụng trong nền tảng cơ sở hạ tầng AI của mình. Đây là sự xác nhận lớn nhất cho tham vọng trở thành xưởng đúc của Intel. 

Việc được "vua AI" Nvidia tin tưởng giao phó sản xuất là một con dấu vàng, chứng thực cho năng lực (có thể là tiến trình 18A) của Intel, gửi một thông điệp mạnh mẽ đến toàn ngành.

Đối với mảng PC, Intel sẽ sản xuất chip tích hợp công nghệ Nvidia. Điều này có nghĩa là các máy tính "Intel Inside" trong tương lai có thể sẽ được tích hợp sẵn công nghệ đồ họa hoặc AI hàng đầu của Nvidia, giúp Intel cạnh tranh tốt hơn trong kỷ nguyên "PC AI" mới.

Về cơ bản, Nvidia đang thực hiện một chiến lược "hai mang": Họ vừa cạnh tranh khốc liệt với Intel (trên thị trường bộ gia tốc AI như Gaudi), vừa biến Intel thành một đối tác sản xuất chiến lược. Nvidia đã trả 5 tỷ đô la để có được một ghế ở bàn đàm phán, đảm bảo rằng gã khổng lồ x86 phục vụ cho các mục tiêu chiến lược của mình.

Tương lai nào cho Intel

Chỉ trong vài tháng, Intel đã chuyển từ trạng thái hấp hối sang được "hồi sức tích cực" bằng hai liều thuốc cực mạnh: Một liều thuốc từ Chính phủ Mỹ và một liều thuốc "chiến lược đối thủ" từ Nvidia.

Intel không còn là gã khổng lồ tự đi trên đôi chân của mình. Họ là một thực thể mới, một gã khổng lồ đang bước đi trên "hai nạng chống" và tương lai của họ phụ thuộc hoàn toàn vào việc họ sử dụng sự hỗ trợ này như thế nào.

Cả hai khoản đầu tư của chính phủ (Đạo luật CHIPS) và của Nvidia đều đặt cược vào khả năng Intel lấy lại vị thế dẫn đầu về sản xuất. Lộ trình 5-nút-trong-4-năm (5N4Y), đặc biệt là sự thành công của tiến trình Intel 18A, là yếu tố quyết định. 

Nếu họ thành công, họ không chỉ tự chủ về sản phẩm mà còn trở thành xưởng đúc thay thế cho TSMC, một mục tiêu chiến lược mà cả chính phủ Mỹ và các công ty như Nvidia, Tesla (theo Investing.com) đều khao khát.

Bộ gia tốc AI Gaudi 3 của Intel được cho là có sức mạnh và tiết kiệm năng lượng hơn so với GPU Nvidia H100 (Ảnh: ST).

Trớ trêu thay, ngay cả khi trở thành đối tác sản xuất của Nvidia, Intel vẫn phải cạnh tranh trực tiếp với họ. Các bộ gia tốc AI Gaudi 3 (chip) của Intel vẫn là đối thủ trực tiếp của GPU H100 từ Nvidia.

Intel đang theo đuổi chiến lược "AI có chủ quyền", mã nguồn mở; không khóa cứng cho các quốc gia và doanh nghiệp muốn xây dựng nền tảng AI của riêng mình.

Sự trớ trêu lớn nhất nằm ở đây: Intel phải dùng tiền của chính phủ và tiền của Nvidia để xây dựng các nhà máy, mà một phần trong số đó sẽ được dùng để sản xuất ra những con chip (Gaudi) cạnh tranh trực tiếp với chính Nvidia.

Câu chuyện về Intel là một bài học đắt giá về sự nguy hiểm của việc "ngủ quên trên chiến thắng”. Gã khổng lồ của ngành CPU đã say sưa quá lâu trên đỉnh vinh quang, bỏ lỡ các cuộc cách mạng di động và AI, đồng thời vấp ngã trong chính lĩnh vực họ tự hào nhất là sản xuất.

Giải pháp cho cuộc khủng hoảng này là một "cú đúp giải cứu" chưa từng có trong lịch sử công nghệ.

Intel của ngày hôm nay là một thực thể "lai" phức tạp: Một phần là nhà vô địch quốc gia được nhà nước hậu thuẫn, một phần là đối thủ cạnh tranh và một phần là xưởng đúc làm thuê cho chính đối thủ của mình. 

Cuộc chiến sinh tồn có thể đã kết thúc, nhưng cuộc chiến giành lại sự liên quan và vinh quang mới chỉ bắt đầu. "Intel Inside" giờ đây không chỉ là một con chip; nó là sự kết hợp phức tạp của lợi ích quốc gia, chiến lược của đối thủ và một tham vọng đã bị tổn thương nhưng đang quyết tâm trỗi dậy.

Nguồn: https://dantri.com.vn/cong-nghe/intel-ngu-quen-tren-chien-thang-va-cu-danh-thuc-tu-ke-da-ha-be-minh-20251112012502057.htm