Không nhận ra Đà Lạt hơn 50 năm trước

Đà Lạt (Lâm Đồng) nằm trên cao nguyên Lâm Viên, ở độ cao khoảng 1.500 m so với mực nước biển, nhờ vậy khí hậu nơi đây quanh năm mát mẻ, được mệnh danh là "tiểu Paris giữa lòng Đông Dương". Vùng đất này được bác sĩ - nhà thám hiểm người Pháp Alexandre Yersin phát hiện vào năm 1893. Đến năm 1899, Đà Lạt được chính quyền Pháp quy hoạch thành thị trấn nghỉ mát, trở thành điểm dừng chân yêu thích của giới thượng lưu Đông Dương. Vào thập niên 1950, hồ Xuân Hương vẫn mang vẻ đẹp nguyên sơ với những trảng cỏ xanh trải dài ôm lấy mặt nước phẳng lặng, rừng thông dày đặc bao quanh hồ. Ảnh: Tư Trung.

Nhà thờ Domaine de Marie, còn gọi là tu viện Saint-Vincent-de-Paul hay nhà thờ Mai Anh, được xây dựng trong giai đoạn 1930-1943 trên ngọn đồi Mai Anh, cách trung tâm Đà Lạt khoảng 1 km. Công trình mang sắc hồng đặc trưng, kết hợp hài hòa giữa kiến trúc châu Âu cổ điển và chất liệu địa phương. Trước kia, nơi đây là tu viện của các nữ tu dòng Saint-Vincent-de-Paul chuyên nuôi dạy trẻ mồ côi, nay trở thành cơ sở từ thiện và điểm tham quan thu hút du khách, ảnh chụp năm 1948. Ảnh:

Trong chuyến tác nghiệp cho tạp chí LIFE năm 1961, nhiếp ảnh gia người Mỹ John Dominis đã ghi lại Đà Lạt qua loạt ảnh đen trắng đầy giá trị, sau đó được Trung tâm lưu trữ, nghiên cứu và bảo tồn các tư liệu lịch sử Mỹ, thuộc Đại học Texas số hoá để lưu trữ. Ống kính của ông dừng lại ở những địa danh quen thuộc như hồ Xuân Hương, chợ Đà Lạt và các con phố trung tâm - nơi nhịp sống diễn ra chậm rãi, yên bình. Ảnh: John Dominis.

Đà Lạt vốn nổi tiếng với những con dốc. Trong ảnh là dốc Minh Mạng (nay là khu "phố Tây) Trương Công Định) hướng ra đường Cầu Quẹo (nay là đường Phan Đình Phùng). Nơi đây vốn là một trong những khu phố sầm uất, nơi có hiệu hớt gội, hiệu ảnh, cửa hàng giày dép, khách sạn... Ảnh: John Dominis.

Tọa lạc tại trung tâm thành phố, chợ Đà Lạt được khởi công xây dựng vào năm 1958, thay thế cho chợ Cây Gỗ từng bị thiêu rụi bởi hỏa hoạn. Chợ do kiến trúc sư Ngô Viết Thụ thiết kế gồm 2 tầng, bên trong bày bán nhiều loại nông sản, hoa quả đặc sản. Ảnh: John Dominis.

Nhà ga Đà Lạt được người Pháp xây dựng trong 6 năm (1932-1938), là một trong những công trình kiến trúc cổ điển hiếm hoi còn giữ nguyên vẹn ở thành phố sương mù. Hệ thống đường sắt răng cưa nối Đà Lạt - Tháp Chàm mất tới 24 năm mới hoàn thành. Từ 1972 ga bị bỏ hoang vì chiến tranh ác liệt, tới năm 1975 thì được đưa vận hành trở lại, trước khi ngừng hoạt động vì không hiệu quả kinh tế. Hiện nay, nhà ga chủ yếu phục vụ tham quan du lịch, với tuyến tàu ngắn Đà Lạt - Trại Mát dài 7 km, nơi du khách có thể trải nghiệm cảm giác hoài cổ trên đường ray xưa. Ảnh: Flickr

Nhà hàng Thủy Tạ Đà Lạt do người Pháp thiết kế và xây dựng trên hồ Xuân Hương vào khoảng năm 1935-1938, ban đầu có tên "La Grenouillère" (nghĩa là Đầm Ếch). Sau năm 1954, công trình được người Việt tiếp quản và đổi tên thành "Thủy Tạ", vừa mang nghĩa "đài trên nước", vừa gợi nhớ phong vị Á Đông. Hiện đây là nhà hàng - quán cà phê quen thuộc của người Đà Lạt và du khách. Ảnh: Tư Trung.

Trước khi trở thành thành phố du lịch đón hơn 10 triệu lượt khách mỗi năm (2024), Đà Lạt từng là chốn nghỉ dưỡng của giới thượng lưu Đông Dương, nơi người Pháp tìm đến để trốn cái nóng miền xuôi. Đà Lạt năm 1966 hiện lên trong những khung hình với những rừng thông nối tiếp nhau ôm lấy các thung lũng và con dốc nhỏ. Khi ấy, chỉ vài biệt thự nghỉ dưỡng lác đác "mọc" lên giữa đồi. Ảnh: Ross Evans.

Toàn cảnh thành phố Đà Lạt năm 1968 nhìn từ hướng Lycée Yersin. Hồ Xuân Hương soi bóng trời xanh phẳng lặng, bên phải là sân golf Đồi Cù với thảm cỏ mướt mắt, đối diện là khách sạn Đà Lạt Palace trắng muốt, xa xa là nhà thờ Con Gà với tháp chuông vươn cao giữa nền trời xanh. Khi ấy, toàn thành phố vẫn ẩn mình trong những mảng xanh bạt ngàn. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Một góc nhìn khác về trung tâm Đà Lạt năm 1968 với hội trường Hòa Bình nằm nổi bật bên phải 1968. Ở góc trái khung hình, khách sạn Thủy Tiên hiện lên với dáng vẻ thanh lịch, từng được xem là biểu tượng du lịch Đà Lạt thời bấy giờ, nơi đón tiếp giới thượng lưu và du khách nước ngoài. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Hồ Xuân Hương - "trái tim" của Đà Lạt - được hình thành từ thập niên 1910, khi người Pháp đắp đập ngăn suối Cam Ly để tạo nên hồ nhân tạo phục vụ cảnh quan và điều hòa khí hậu cho đô thị nghỉ dưỡng. Hồ dài khoảng 2 km, uốn lượn quanh khu trung tâm. Tên gọi "Xuân Hương" được đặt theo tên nữ sĩ nổi tiếng của văn học Việt, gợi nét duyên dáng, thơ mộng rất riêng của thành phố cao nguyên, ảnh chụp 1968. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Thác Pongour, còn được gọi là "thác Bảy Tầng", là một trong những thắng cảnh thiên nhiên hùng vĩ bậc nhất của cao nguyên Lâm Viên, cách trung tâm Đà Lạt khoảng 40-50 km về phía Nam. Ngọn thác cao hơn 40 m, ẩn mình giữa khu rừng nguyên sinh, dòng nước đổ xuống qua 7 tầng đá bậc thang tự nhiên, tung bọt trắng xóa giữa không gian xanh thẳm, ảnh chụp 1968. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Tại Đà Lạt, nhiều công trình và quy hoạch đô thị vẫn được giữ gần như nguyên vẹn dù đã hơn nửa thế kỷ trôi qua. Cầu Ông Đạo - cây cầu cong nhẹ vắt qua mép hồ Xuân Hương - dẫn vào khu trung tâm Đà Lạt, đây từng là điểm dạo chơi yêu thích của người dân và du khách. Ngay gần đó, vòng xoay trung tâm cùng khung cảnh phố núi trầm mặc vẫn được giữ nguyên, không nhiều khác biệt so với hiện tại. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Đà Lạt năm 1968, không khí Tết tràn ngập khắp phố núi. Các cửa hàng tạm đóng cửa, nhường chỗ cho sắc áo mới và tiếng cười rộn rã của người dân đi du xuân trên những con dốc trung tâm. Trên mặt tiền hội trường Hòa Bình, dòng chữ "Cung chúc tân xuân" nổi bật giữa cảnh xuân. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Năm 1968, hội trường Hòa Bình nhìn từ đường Duy Tân hiện lên như trung tâm sinh hoạt sôi động của Đà Lạt thời bấy giờ. Trên những con dốc, xe Lambro (thường gọi là xe lam) 3 bánh do hãng Innocenti (Italy) sản xuất nối đuôi nhau trên đường. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Chợ Đà Lạt năm 1971 hiện lên qua ống kính Bill Robie như một cầu nối giữa quá khứ và hiện tại của thành phố cao nguyên. Trước đó, khu chợ cũ từng bị thiêu rụi hoàn toàn trong một trận hỏa hoạn lớn, khiến Đại sứ Lucien Auger quyết định cho xây dựng lại chợ bằng gạch trên nền cũ - khang trang và bền vững hơn. Công trình mới với kiến trúc hiện đại nhanh chóng trở thành biểu tượng thương mại và niềm tự hào của người dân Đà Lạt. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Phóng viên Wilbur Eugene Garrett (Mỹ) của tạp chí National Geographic đặt chân đến Việt Nam từ năm 1960. Ống kính của ông không chỉ hướng về chiến sự, mà còn ghi lại đời sống thường nhật của người Việt - những khoảnh khắc bình dị nhưng chất chứa chiều sâu nhân văn và văn hóa. Trong chuyến tác nghiệp tại Đà Lạt - Nha Trang, Garrett đã bắt gặp hình ảnh người phụ nữ chân trần gánh hàng rong giữa chợ Đà Lạt trưa nắng. Ảnh: Wilbur Eugene Garrett.

Từ hàng chục năm trước, dốc cầu thang dẫn xuống chợ Đà Lạt đã là nơi buôn bán nhộn nhịp, nơi những gánh hàng rong chen nhau dưới ánh nắng cao nguyên. Năm 1971, hình ảnh những người phụ nữ đội nón lá, gánh rau củ, trái cây trên đôi quang gánh len lỏi qua từng bậc thang trở thành lát cắt sinh động về nhịp sống Đà Lạt xưa. Ngày nay, đây là điểm dừng chân yêu thích của du khách, nơi họ ngồi bên ly sữa đậu nành nóng ngắm phố xá về đêm. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Năm 1971, giữa khung cảnh nhộn nhịp của chợ Đà Lạt, hoa vẫn là mặt hàng không thể thiếu - biểu tượng cho vẻ đẹp đặc trưng của thành phố. Ảnh: Bill Robie's Photo Courtesy.

Khu vực bên ngoài chợ Đà Lạt tấp nập người mua kẻ bán.Trên những gánh hàng và sạp tre giản dị đầy ắp những nông sản đặc trưng của vùng cao nguyên như chuối, bắp cải, khoai tây... Ảnh: Wayne R. Adelsperger.

Trên những con phố ngập tràn ánh nắng đầu ngày, nhiếp ảnh gia người Nhật Doi Kuro đã ghi lại nhịp sống yên bình của Đà Lạt những năm 1990. Khi ấy, thành phố vẫn còn chậm rãi với những gánh hàng ăn sáng bên vỉa hè - nơi người dân ngồi quây quần bên tô bún bò, bún riêu, hủ tiếu hay ổ bánh mì nóng giòn. Mỗi phần ăn chỉ có giá từ 400 đến 700 đồng. Ảnh: Doi Kuro.

Nguồn: https://znews.vn/anh-da-lat-xua-post1602502.html