Đầu năm 1932, sau nhiều cuộc tranh luận, Chi bộ nhà tù Côn Đảo đầu tiên thống nhất đấu tranh buộc địch phải thực hiện đúng những quy chế của nhà tù, như: Không được khủng bố, ngược đãi thô bạo, người tù được quyền học tập, văn hóa, đọc sách báo từ gia đình, bạn bè gửi ra.
Theo nhiều nguồn tư liệu, tài liệu, năm 1934, tờ báo đầu tiên của nhà tù có tên là “Bàn Góp” được làm nhiều bản. Đến cuối năm 1935, tờ báo “Ý Kiến Chung” được ra mắt ở Khám 3, banh 1, khổ 13 x 19cm, viết trên giấy học trò, làm diễn đàn trao đổi ý kiến các vấn đề đặt ra, học tập về chủ nghĩa Mác - Lê-nin thông qua những buổi họp. Tờ “Ý Kiến Chung” do 2 đồng chí Nguyễn Văn Cừ và Lê Duẩn (tù chính trị năm 1931 - 1936) viết bài. Mỗi số báo có các chuyên mục tin tức, bình luận, xã luận và nghiên cứu lý luận chính trị. Báo bí mật chuyền tay nhau như những bức thư. Về “tờ báo” này, giáo sư Trần Văn Giàu đánh giá: “Tờ báo như cơ quan ngôn luận và một số vấn đề cơ bản phải bàn thêm, còn bên trong là mỗi bài học về chủ nghĩa Mác Lê-nin. Báo thảo luận những vấn đề cơ bản của cách mạng Đông Dương; các vấn đề lớn mà Luận cương chính trị năm 1930 đề cập, đồng thời đặt ra những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam...”
Sau đó, Khám 5, banh 1 ra tờ báo “Người Tù Đỏ”, khổ 9 x 13cm, mang tính chất phổ cập nhiều vấn đề. Dưới dạng câu hỏi và trả lời, báo ra hàng tuần, thông tin về tình hình phát động đấu tranh và giáo dục chủ nghĩa Mác - Lê-nin. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ làm chủ bút, cây bút chính và cũng là cây bút lý luận sắc sảo của báo, thường xuyên viết cho báo “Ý Kiến Chung”. Ngoài các cây bút chính, anh em tù chính trị ở banh 1, banh 2 đều tích cực viết báo... Về sau, tờ báo “Người Tù Đỏ” được chuyển về Khám 6, 7, banh 1 đổi tên thành tờ báo “Tiến Lên” và là cơ quan thông tin, đấu tranh của chi bộ tù nhân. Biên tập tờ báo này, gồm các đồng chí: Phạm Hùng, Lê Văn Lương, Hồ Văn Long...
Tháng 11/1950, tù nhân đấu tranh thắng lợi, quản đốc nhà tù Côn Đảo buộc chấp nhận cho thành lập Liên đoàn tù nhân - là một việc hi hữu trong 88 năm khi nhà tù thành lập. Dịp này, Liên đoàn ra tập san lấy tên “Côn Đảo Mới”- là tiếng nói chung của tù nhân. Từ đây, đời sống tù nhân được cải thiện, một số banh ra báo “Đời Sống Mới”, “Văn Nghệ”; đặc biệt, phong trào làm báo tường phát triển mạnh mẽ. Ở Khám tử hình có tờ “Bạn Tù”, ở Sở Rẫy An Hải có tờ “Đoàn Kết”, Sở Xây Dựng có tờ “Thợ Hồ”, Sở Củi có tờ “Thắng Lợi”, Sở Chỉ Tồn có tờ “Tiền Phong”, Sở Bản Chế có tờ “Lao Động”, “Công Nhân”. Nhìn chung, các tờ báo này coi như “cho phép”, dù bị kiểm soát gắt gao, nhưng đời sống báo chí, văn nghệ của tù nhân dễ thở.
Giai đoạn năm 1945 - 1954, phong trào văn nghệ, bình dân học vụ của tù nhân phát triển, phản ánh 2 tập tư liệu dạng tập san. Tập thứ nhất nhan đề “Địa ngục trần gian”; tập thứ hai là “Bản án xâm lược Pháp”, nội dung tố cáo tội ác dã man của bọn cai ngục thực dân Pháp và chế độ nhà tù Côn Đảo khắc nghiệt. Năm 1970 đến cuối năm 1973, ở khu B. trại 6 (trại tù câu lưu) có gần 50 số báo ra đời. Ngoài 2 tờ “Sinh Hoạt” và “Xây Dựng", còn có các tờ “Vươn Lên” của Đoàn Thanh niên Nguyễn Văn Trỗi, “Rèn Luyện”, “Đoàn Kết”, “Niềm Tin”, “Tiến Lên”… Đáng chú ý, tờ “Xây Dựng” không chỉ có số báo phát hành nhiều nhất với 10 số, mà còn là nơi tập hợp nhiều cây bút có uy tín, nội dung bài viết phong phú, được chọn lọc kỹ càng, là tiếng nói của toàn trại.
Là một trong những người làm báo trong tù Côn Đảo, theo Anh hùng Lao động Bùi Văn Toản, để có tờ báo phải biến cái không thể thành cái có thể. Trước hết, giấy và bút mực là những thứ kẻ địch cấm tuyệt đối. Bằng công tác địch vận, thông qua y tế, nhà bếp và cả trật tự, tù nhân tranh thủ để có được những tập vở học sinh, các loại bút bi. Giấy viết ở bản chính, bản thảo phải tận dụng bao thuốc lá, thùng carton, vỏ bao xi-măng và giấy gói bưu kiện ở đất liền gửi ra... Tất cả phải đem ngâm nước để tách mỏng thành nhiều tờ để viết. Ruột bút bi viết bản chính thức, khi xài hết tự chế mực, bơm vô xài tiếp. Nhờ trong lúc địch cho bán hàng tiếp liệu (thuốc nhuộm quần áo vì không có xà bông), người tù trộn chung với glycérine lấy được màu đen sử dụng.
Để có cọ vẽ, anh em lấy nhánh dương tươi, cọng chổi quét nhà, cứ lột hết vỏ, vót xéo đầu rồi dập ra sử dụng. Với nguồn thông tin, ngoài loại tin tức phổ biến lãnh đạo và trong trại giam, người tù giấu được 2 radio và phải nghe bí mật, ghi tốc ký nội dung cần dùng. Về nhuận bút cho tác giả và người chép bài không phải điếu thuốc rê, mà là nét mặt hồ hởi cùng những lời bình phẩm của đồng đội. Sau khi báo đến tay từng người, nó được gom lại, bọc một lớp ny-lon cho vào chai thủy tinh, cử người đem chôn cất, vì không nỡ hủy bỏ và không để cho địch lấy.
“Khi đó, cái chết luôn rình rập, không một ai có thể hình dung được ngày mai của chính mình. Cho nên, không ai nghĩ đến những tờ báo mình làm ra sẽ được lưu giữ bao lâu và lịch sử sẽ đánh giá như thế nào. Nhưng những gì tưởng đã thất lạc mãi mãi, sau đó lần lượt hiện ra. Dù số lượng các tờ báo tù được sưu tầm và thống kê cho đến hôm nay còn rất khiêm tốn, nhưng cũng đủ để chúng ta khẳng định báo chí rất cần thiết trong đời sống tinh thần của con người. Dù trong hoàn cảnh thiếu thốn mọi bề, bị kẻ thù kiểm soát, khống chế gắt gao, kể cả những trận khủng bố đàn áp đẫm máu, việc những người tù chính trị làm báo đã thể hiện bản lĩnh kiên cường. Những tờ báo của tù nhân Côn Đảo thể hiện tinh thần lạc quan trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do cho Tổ quốc và góp phần làm phong phú thêm lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam”- ông Bùi Văn Toản trần tình.
NGUYÊN HẢO (Tổng hợp)
Nguồn: https://baoangiang.com.vn/lam-bao-o-dia-nguc-tran-gian--a422804.html
Bình luận (0)