Lần đầu tiên Việt Nam có hành lang pháp lý cho quỹ đầu tư mạo hiểm

Trước khi có Nghị định này, hoạt động đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam dù được nhắc đến nhiều trong hệ sinh thái khởi nghiệp, song vẫn phát triển rời rạc, thiếu hành lang pháp lý và tính chuyên nghiệp.

Các quỹ đầu tư chủ yếu hình thành dưới dạng thí điểm, manh mún, thông qua các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo như Đề án 844 hoặc các quỹ tư nhân, quỹ địa phương quy mô nhỏ.

Thực tế, hầu hết nguồn vốn đầu tư cho startup vẫn đến từ quỹ đầu tư nước ngoài, trong khi các quỹ nội gặp khó trong huy động vốn và bảo vệ rủi ro pháp lý.

Việc thiếu vắng khuôn khổ pháp lý rõ ràng khiến dòng vốn đầu tư mạo hiểm khó phát triển, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao và khởi nghiệp sáng tạo.

Ngày 14/10, Chính phủ đã ban hành Nghị định 264/2025/NĐ-CP quy định về Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và Quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương.

Ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ KH&CN) cho biết, đây là lần đầu tiên Việt Nam có một hành lang pháp lý cho quỹ đầu tư mạo hiểm.

Nghị định 264/2025/NĐ-CP mang tính đột phá trên nhiều phương diện, từ đối tượng, phạm vi, mô hình cho đến các chính sách cụ thể, với hai triết lý cốt lõi, đó là "đầu tư công, quản trị tư" và "dùng đầu tư công để dẫn dắt đầu tư tư".

Trong quá trình xây dựng Nghị định, Bộ KH&CN đã phối hợp với Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng – những địa phương tiên phong thử nghiệm mô hình đầu tư mạo hiểm. Đặc biệt, Hà Nội vừa ban hành Nghị quyết của HĐND Thành phố hướng dẫn chi tiết về hoạt động đầu tư mạo hiểm. Thực tiễn cho thấy, một đồng đầu tư công có thể huy động tới bốn đồng đầu tư tư nhân.

Theo ông Phạm Đức Nghiệm, vốn nhà nước trong quỹ đầu tư mạo hiểm được xác định là “vốn mồi”, có vai trò dẫn dắt, kích hoạt dòng vốn tư nhân tham gia đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ chiến lược, khởi nghiệp sáng tạo. Điều này giúp Nhà nước chuyển từ “đầu tư trực tiếp” sang “đầu tư dẫn dắt”, tạo môi trường thuận lợi cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển.

Lần đầu tiên Việt Nam có hành lang pháp lý cho quỹ đầu tư mạo hiểm- Ảnh 2. — Ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ KH&CN) - Ảnh: VGP/TG

Mô hình đầu tư linh hoạt, cơ chế mở cho khu vực tư nhân

Về mô hình đầu tư, lần đầu tiên Nghị định cho phép các chủ thể tư nhân, quỹ đầu tư, nhà đầu tư thiên thần được tham gia cùng Nhà nước đầu tư vào các dự án KH&CN, đổi mới sáng tạo. Trước đây, cơ chế chủ yếu mang tính đồng tài trợ, thiếu hành lang pháp lý để khu vực tư nhân cùng góp vốn.

Cùng với đó, Nghị định cho phép quỹ có thể được tổ chức theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần; thuê các công ty quản lý quỹ có giấy phép hoạt động hợp pháp, kể cả doanh nghiệp tư nhân, để thực hiện quản lý, đầu tư, giám sát và điều hành quỹ.

Đây là điểm quan trọng, tạo môi trường đầu tư thông thoáng, đồng thời thu hút khu vực tư nhân cùng tham gia với Nhà nước trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Chia sẻ thêm về những điểm mới này, ông Lương Văn Thường, Trưởng phòng Khởi nghiệp sáng tạo (Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, Bộ KH&CN) cho biết, Nghị định 264 đã xác định rõ tỷ lệ góp vốn, quy mô, cơ chế chấp nhận rủi ro và phân bổ lợi nhuận, từ đó thu hút dòng vốn tư nhân vào các dự án khởi nghiệp sáng tạo”.

Theo quy định, Bộ KH&CN là cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại Quỹ Đầu tư mạo hiểm Quốc gia, trong khi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giữ vai trò tương tự đối với Quỹ Đầu tư mạo hiểm của địa phương.

Quỹ quốc gia có vốn góp ban đầu 500 tỷ đồng và trong 5 năm đầu phải đạt tối thiểu 2.000 tỷ đồng, từ nguồn ngân sách kết hợp với vốn huy động từ tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Đối với quỹ địa phương, quy mô được giao cho các tỉnh, thành phố tự xác định phù hợp với khả năng ngân sách và nhu cầu phát triển.

Đáng chú ý, Nghị định cho phép các quỹ thành lập hoặc góp vốn vào các quỹ đầu tư khác, trong nước hoặc quốc tế – mô hình thường gọi là “Quỹ của các Quỹ” (Fund of Funds). Đây là mô hình đã được nhiều quốc gia áp dụng thành công.

Về quản lý rủi ro, Nghị định quy định tổng mức tổn thất từ hoạt động đầu tư sử dụng vốn điều lệ không vượt quá 50%.

Điểm đột phá là quỹ không bị buộc phải bảo toàn vốn cho từng khoản đầu tư riêng lẻ, mà hiệu quả được đánh giá trên toàn bộ danh mục đầu tư trong suốt chu kỳ hoạt động. Cách tiếp cận này phù hợp với đặc thù của đầu tư mạo hiểm – lĩnh vực vốn gắn liền với rủi ro cao.

Nghị định cũng quy định cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho người quản lý, điều hành nếu tổn thất xảy ra do nguyên nhân khách quan, đồng thời họ đã tuân thủ đầy đủ nguyên tắc đầu tư, quy trình thẩm định và hành động minh bạch, trung thực. Quy định này giúp khuyến khích tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của đội ngũ quản lý quỹ – yếu tố quan trọng để thúc đẩy đầu tư mạo hiểm phát triển thực chất.

Ngoài ra, Quỹ Đầu tư Mạo hiểm Quốc gia được phép trích tối đa 5% lợi nhuận sau thuế để tái đầu tư và hỗ trợ trở lại cho hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, tạo vòng tròn khép kín giữa đầu tư – tăng trưởng – tái đầu tư, thể hiện định hướng "lấy đầu tư nuôi dưỡng đổi mới sáng tạo".

Để sớm đưa Nghị định 264/2025/NĐ-CP vào thực tiễn, Bộ KH&CN đang khẩn trương triển khai các nhiệm vụ trọng tâm. Trước hết, Bộ sẽ lựa chọn các thành viên sáng lập có năng lực và uy tín để thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm Quốc gia, đồng thời xây dựng và hoàn thiện bộ khung vận hành gồm điều lệ, chiến lược đầu tư và kế hoạch hoạt động chi tiết.

Cùng với đó, Bộ sẽ tổ chức các hội thảo, tọa đàm phổ biến nội dung nghị định đến cộng đồng doanh nghiệp, quỹ đầu tư và các bên liên quan. Ở cấp địa phương, Bộ dự kiến phối hợp với Bắc Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, TPHCM, Cần Thơ – những nơi có tiềm năng lớn về khoa học, công nghệ để hướng dẫn thành lập và vận hành quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương, phù hợp điều kiện từng vùng.

Bộ KH&CN cũng đang tích cực làm việc với các tổ chức, quỹ đầu tư quốc tế lớn nhằm thúc đẩy hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và thu hút nguồn lực nước ngoài tham gia vào hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm của Việt Nam.

Việc ban hành Nghị định 264/2025/NĐ-CP được giới chuyên môn đánh giá là bước ngoặt trong chính sách phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam. Lần đầu tiên, hoạt động đầu tư mạo hiểm có hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch; các nguồn lực công – tư có thể cùng hội tụ để nuôi dưỡng ý tưởng, công nghệ và doanh nghiệp sáng tạo.

Với hành lang pháp lý mới này, Việt Nam không chỉ hình thành thị trường đầu tư mạo hiểm chuyên nghiệp, mà còn tạo động lực cho dòng vốn xã hội chảy vào khoa học, công nghệ, góp phần thúc đẩy nền kinh tế tri thức, khởi nghiệp sáng tạo và phát triển bền vững.

Thu Giang

Nguồn: https://baochinhphu.vn/lan-dau-tien-viet-nam-co-hanh-lang-phap-ly-cho-quy-dau-tu-mao-hiem-102251101165006831.htm