Giữa thung lũng Bắc Sơn xanh mướt, làng Quỳnh Sơn (Bắc Sơn, Lạng Sơn) từ lâu được biết đến như một trong những cộng đồng người Tày còn lưu giữ trọn vẹn nếp sống, kiến trúc và văn hóa truyền thống. Những mái nhà lợp ngói âm dương đỏ nâu sậm, những lò nung luôn đỏ lửa, và nhịp sống bình yên khiến nơi đây trở thành điểm đến đặc biệt giữa nhịp sống hiện đại.
Chính nhờ việc bảo tồn những giá trị nguyên bản ấy, Quỳnh Sơn vừa được Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025”, ghi dấu mốc quan trọng đối với du lịch cộng đồng ở miền núi phía Bắc. Sự ghi nhận này cũng là lời khẳng định cho nỗ lực của người dân nơi đây trong việc gìn giữ và phát triển văn hóa bản địa, đồng thời thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến khám phá.
Làng ngói âm dương duy nhất còn lại ở Lạng Sơn
Quỳnh Sơn là ngôi làng duy nhất ở Bắc Sơn (Lạng Sơn), và cũng là một trong số rất ít làng tại miền núi phía Bắc còn giữ được nghề làm ngói âm dương thủ công nguyên bản. Những mái nhà ngói cong mềm, trầm mặc giữa núi đồi không chỉ là giá trị vật chất, mà còn là một phần linh hồn văn hoá của cộng đồng người Tày nơi đây.
Quy trình làm ngói vẫn được thực hiện hoàn toàn bằng tay: từ chọn loại đất sét tốt, làm nhuyễn đất, ủ đất, lọc tạp chất, tạo khuôn, phơi khô ngói cho đến công đoạn nung lò liên tục suốt nhiều ngày đêm. Người Tày tin rằng mái ngói âm dương mang ý nghĩa cân bằng trời – đất, giữ cho ngôi nhà luôn bền vững, mát vào mùa hè và ấm vào mùa đông.
Bà Hoàng Thị Hạ – người gắn bó hơn 40 năm với nghề – vừa chăm chú lọc tạp chất từ đất sét, vừa kể: “Công đoạn khó khăn nhất là lọc tạp chất khỏi đất sét, nếu không làm kỹ, ngói sẽ nứt hoặc cong vênh khi nung. Trước kia chúng tôi chỉ làm theo mùa, nhưng giờ thì làm quanh năm. Đây là nghề truyền từ cha ông, giữ được lò, giữ được mái ngói cũng đồng nghĩa với việc giữ lại ký ức của làng. Hiện nay, chỉ còn khoảng 10 hộ vẫn miệt mài duy trì nghề.”
Theo những người thợ, một viên ngói đẹp phải được chọn đất kỹ, nhào nặn đúng độ, phơi đúng nắng và canh lò cẩn trọng trong suốt quá trình nung. Mỗi ngày, một thợ lành nghề chỉ làm được vài trăm viên – số lượng ít ỏi nhưng chất chứa tâm huyết. Cũng vì vậy mà mái ngói âm dương có độ bền hàng chục năm và tạo ra diện mạo đặc trưng cho Quỳnh Sơn: mộc mạc, trầm ấm và đầy tính bản địa.
Bà Dương Thị Thoa, làm nghề hơn 20 năm, chia sẻ thêm: “Nghề này còn nhiều rủi ro, đặc biệt là những lúc trời mưa, nước ngập vào lò nung, ngói dễ hỏng hết cả mẻ. Nhưng đã gắn bó với nghề, chúng tôi luôn cố gắng giữ lửa lò, giữ cho từng viên ngói đạt chất lượng tốt nhất, cung ứng ra thị trường và bảo tồn giá trị làng nghề truyền thống.”
Hiện nay, ngói âm dương từ Quỳnh Sơn không chỉ lan tỏa đến khắp các tỉnh, mà còn trở thành nguồn sinh kế ổn định, giúp bà con vừa giữ gìn nghề truyền thống vừa gắn bó bền chặt với văn hóa bản địa.
Gắn di sản làng ngói với phát triển du lịch bền vững
Những mái nhà lợp ngói âm dương hiện không chỉ là di sản kiến trúc mà còn là yếu tố quan trọng giúp Quỳnh Sơn trở thành điểm sáng của du lịch cộng đồng. Làng ngói nằm trong tuyến du lịch địa chất của Lạng Sơn, vùng đất vừa được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu,hội tụ những giá trị địa chất, văn hóa và sinh thái đặc sắc. Du khách đến Bắc Sơn không chỉ để ngắm thung lũng xanh, cánh đồng lúa hay cảnh núi non, mà còn để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những mái ngói cong mềm đã tồn tại hàng trăm năm.
Ngày càng nhiều du khách trong nước và quốc tế tìm đến Quỳnh Sơn để tham quan các lò ngói, xem người thợ làm từng công đoạn, thử chạm vào những viên ngói còn thơm mùi đất sét mới, và nghe kể câu chuyện về hành trình gìn giữ nghề truyền thống của người dân địa phương.
Chị Vy Phương Thảo, người Lạng Sơn nhưng đây là lần đầu tiên đến làng Quỳnh Sơn, cũng bày tỏ sự thích thú: “Mình sống ở Lạng Sơn lâu nhưng chưa bao giờ biết làng ngói này còn tồn tại. Khi đến đây và được tận mắt thấy các thợ làm ngói, nghe họ kể về nghề, mình cảm thấy rất tự hào. Thật sự mỗi viên ngói đều chứa đựng câu chuyện của bao thế hệ, khiến mình muốn giới thiệu cho bạn bè đến trải nghiệm.”
Với trải nghiệm tận mắt chứng kiến quá trình làm ngói, tham quan lò nung và khám phá kiến trúc truyền thống, du khách không chỉ chiêm ngưỡng vẻ đẹp vật chất mà còn cảm nhận được nhịp sống bình dị, sự khéo léo của người thợ và tình yêu nghề gắn với văn hóa bản địa. Giữa thung lũng xanh Bắc Sơn, những mái ngói cong mềm vẫn đỏ rực lửa, nhắc nhở mỗi người về giá trị quá khứ và trách nhiệm gìn giữ di sản cho tương lai.
Sự hòa quyện giữa bảo tồn nghề truyền thống và phát triển du lịch khiến Quỳnh Sơn không chỉ là nơi giữ lửa cho ngói âm dương, mà còn trở thành điểm đến giàu trải nghiệm và giá trị văn hóa. Mỗi viên ngói, mỗi mái nhà nơi đây đều kể câu chuyện về ký ức, tinh thần cộng đồng và tình yêu với mảnh đất xứ Lạng, để lại ấn tượng khó quên với du khách gần xa.
Nguồn: https://congluan.vn/lang-son-ngoi-lang-duy-nhat-con-do-lua-giu-nghe-lam-ngoi-am-duong-10319124.html
Bình luận (0)