Lễ hội cầu mùa của người Hà Nhì

Trong đó, vùng đất sinh thành và bảo tồn lễ hội này là các xã Y Tý, Trịnh Tường, Mường Hum, A Mú Sung (tỉnh Lào Cai).

Lễ hội Khô Già Già gắn liền với tập quán sản xuất nông nghiệp trồng lúa nước của đồng bào Hà Nhì trên những dải đất cao nguyên giữa chốn đại ngàn hùng vĩ. Nơi đây, người Hà Nhì sống dựa vào rừng, suối mát, họ chinh phục tự nhiên, khai phá đất hoang, trồng lúa nước, làm nhà trình tường.

Lễ hội Khô Già Già là điểm nhấn trong đời sống văn hoá của cộng đồng người Hà Nhì vùng Tây Bắc.

Để tổ chức lễ hội đúng bản sắc truyền thống, trước ngày chính hội, các gia đình, bản làng chung tay cùng nhau chuẩn bị. Họ lựa chọn khu rừng thiêng của bản làng, nơi đó có bãi đất bằng phẳng, có lán thờ được dựng lên bằng tre gỗ, nứa lá dưới gốc cây cổ thụ. Lán thờ của người Hà Nhì mỗi năm chỉ sửa một lần vào dịp tổ chức Lễ hội Khô Già Già. Trước ngày lễ hội diễn ra, các gia đình cử thành viên cùng cả bản đi cắt cỏ gianh về lợp lại mái lán thờ cho đẹp và khang trang.

Tiếp đó là nghi lễ tế trâu lên thần linh được cả bản tổ chức. Dân bản đã lựa chọn con trâu đực khỏe mạnh, trưởng thành, được nuôi thả trên đất của bản cách đó 3-4 ngày để làm vật tế lễ. Sau lễ tế trâu, thịt trâu sẽ được chia đều cho các gia đình để mang về làm cỗ dâng cúng tổ tiên. Bản sẽ phân công người lên rừng chặt gỗ về dựng đu quay, tìm dây về làm đu dây cạnh lán thờ để tạo dụng cụ vui chơi cho dân bản vào ngày hội.

Ngày chính hội của Khô Già Già là ngày đông vui nhất. Mỗi gia đình sẽ mang đến lán thờ một mâm cỗ với một vài món ăn truyền thống mà gia đình chế biến để cúng thần linh. Mâm được làm bằng mây, hình trụ, có đế tròn cao, bề mặt mâm rộng, tròn. Lễ vật bày trên mâm cúng chủ yếu là những sản vật do đồng bào Hà Nhì làm ra như cơm, xôi, rượu, rau củ quả, măng rừng… Tất cả đều được đựng trên bát, bề mặt mâm lót bằng lá chuối tươi.

Nghi lễ cúng cây đu trong Lễ hội Khô Già Già.

Đầu tiên khi đến khu vực lán thờ là nghi lễ cúng cây đu. Mâm lễ sẽ được đặt tại gốc cây đu để thầy cúng sẽ tiến hành các nghi lễ cầu mong thần linh phù hộ cho bản làng một năm bình an, ấm no, hạnh phúc, mùa màng bội thu, cầu mong cho người chơi đu được an toàn, vui vẻ. Tiếp sau đó, các mâm lễ được đặt theo trật tự, trang nghiêm trong không gian lán thờ để tiếp tục nghi lễ cúng. Sau khi các thủ tục lễ cúng đã xong, tất cả dân bản từ già đến trẻ tập trung quay quần quanh khu lán thờ để tổ chức các hoạt động vui chơi cộng đồng: chơi đu quay, đu dây, đẩy gậy, nhảy bao bố, kéo co, hát giao duyên... Đồng bào khi đến tham gia lễ hội đều mặc trang phục truyền thống của người Hà Nhì. Trải qua 4 ngày tổ chức lễ hội, bản sẽ làm lễ hạ cây đu, cắt dây đu để quay về cuộc sống lao động thường ngày, bước vào mùa vụ thu hoạch lúa sắp tới.

Lễ hội Khô Già Già của người Hà Nhì đen đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia từ năm 2015.

Nguồn: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202511/le-hoi-cau-mua-cua-nguoi-ha-nhi-f980142/