ປ້າດີ ວົງດົນຕີຣ

“ເມືອງໂຂງຂຽວອຸ່ມທຸ່ມ…/ ຂອບເຂດຮັກແພງຫຼາຍ/ຄົນຂອງຂ້າພະເຈົ້າ, ປະຊາຊົນປະຊາຊົນ/ ອ້ອມຮອບຄ້າຍຄືພະຈັນເຕັມດວງ/ ອ້ອມຮອບດວງຕາເວັນທີ່ສົດໃສ”… ນັ້ນແມ່ນບັນດາບົດປະພັນໃນບົດກະວີ “ປະເທດຂອງຂ້າພະເຈົ້າຂຽວອຸ່ມທຸ່ມ” ຂອງນັກກະວີ ໂປសៅມິນ.

Báo Lào Cai•12/07/2025

ຂໍ້ ພຣະ ຄໍາ ພີ ໄດ້ ສືບ ຕໍ່ ຊຸກ ຍູ້ ໃຫ້ ຂ້າ ພະ ເຈົ້າ ໄປ ທີ່ ພູ ເຂົາ ສູງ ແລະ ແຫຼມ ເພື່ອ ຮຽນ ຮູ້ ກ່ຽວ ກັບ zither ມົນ ຢູ່ ຊາຍ ແດນ. ບໍ່ແມ່ນໂດຍບັງເອີນທີ່ນັກກະວີ ໂປ່ສາວມິນເອົາຮູບວົງມົນໃສ່ໃນບົດກະວີ, ແຕ່ມັນແມ່ນຈິດວິນຍານຂອງຊາວປາດີ, ຄວາມເອກອ້າງທະນົງໃຈຂອງຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວໃນຜືນແຜ່ນດິນເມືອງ Muong.

ຮູບພາບຂອງເຄື່ອງມືຮອບທີ່ປະກົດຂຶ້ນໃນຊີວິດທາງວິນຍານຂອງຊາວປາດີ.

ເມື່ອ 85 ປີກ່ອນ, ຄອບຄົວປາດີບາງບ້ານຢູ່ເມືອງຕຸ່ງເຟືອງໄດ້ຍ້າຍໄປຢູ່ເຂດລຸງວາ (ປະຈຸບັນແມ່ນບ້ານລ້ອງ) ເພື່ອຍຶດເອົາທີ່ດິນຄືນ ແລະ ຕັ້ງຖິ່ນຖານ. ບົນດິນແດນແຫ່ງໃໝ່ເອີ້ນວ່າ ບ້ານສີງ, ຊາວເຜົ່າ ປູ່ດິງ ໄດ້ຜ່ານຜ່າຄວາມລຳບາກນັບບໍ່ຖ້ວນ, ຫັນດິນແດນທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍຕົ້ນໝາກກ້ຽງ ກາຍເປັນບ້ານທີ່ຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ ດ້ວຍພູຊາຂຽວ, ທົ່ງນາທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍດອກໄມ້ ແລະ ເນີນພູໝາກນັດ ໃນລະດູໝາກສຸກ. ແລະ ປະຈຸບັນ, ບ້ານຊິງກໍຄືເມືອງພູດອຍທີ່ມີຕຶກອາຄານສູງກວ້າງຂວາງ, ຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຊາວເຜົ່າປາໄຕນັບມື້ນັບພັດທະນາ.

ຄຽງຂ້າງທົ່ງນາທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍທົ່ງນາຂອງບ້ານສີງ, ນາງ ພູທິເຟືອງ ແລະ ແມ່ຍິງຊາວປາດີຄົນອື່ນໆໃນໝູ່ບ້ານໄດ້ນຸ່ງຊຸດພື້ນເມືອງດ້ວຍເສື້ອດຳ, ສາຍແຂນເງິນ, ໝວກທີ່ມີຮູບຊົງເໝືອນມຸງຂອງໂຮງລະຄອນພື້ນເມືອງ, ຍ້ອງຍໍຄວາມງາມຂອງບ້ານເກີດເມືອງນອນ.

ຖືເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງຂອງຊາວ Pa Di, ນາງເຟືອງເວົ້າວ່າ: ເມື່ອຮ້ອງເພງພື້ນເມືອງ Pa Di, ເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງແມ່ນຂາດບໍ່ໄດ້. ສຽງຂອງເຄື່ອງດົນຕີ ແລະ ການຮ້ອງເພງປະສານສົມທົບກັນ ເພື່ອສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມງາມຂອງບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງ Pa Di. ສຳລັບຊາວເຜົ່າປາດີແລ້ວ, ຍາມໃດໄປບ່ອນໃດກໍລ້ວນແຕ່ເອົາເຄື່ອງດົນຕີມາຫຼິ້ນ, ຮ້ອງເພງໃນເວລາຫວ່າງ, ໃນໂອກາດບຸນແຫ່ງຊາດ.

ຂ້າພະເຈົ້າສັງເກດເຫັນວ່າ ເຄື່ອງມືທີ່ນາງເຟືອງຖືມີໜ້າຕາກົມຄືດວງຈັນ. ເຄື່ອງມືມີ 4 ສາຍ, ເທິງໜ້າດິນໄດ້ທາສີແລະແກະສະຫລັກມັງກອນບິນ. ຄໍໄມ້ຍາວປະມານ 40 ຊຕມ, ດ້ານເທິງຂອງຄໍຖືກປະດັບດ້ວຍໄມ້ທີ່ມີຮູບຮ່າງຄືຫົວໃຈ.

ທ່ານນາງເຟືອງກ່າວວ່າ, ຕາມແນວຄິດຂອງຊາວປາດີ, ມັງກອນໝາຍເຖິງຄວາມເຂັ້ມແຂງ, ຄວາມໂຊກດີ, ຄວາມຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ, ດັ່ງນັ້ນໃນເມື່ອກ່ອນ, ເມື່ອເຮັດເຄື່ອງດົນຕີຮອບ, ຜູ້ເຖົ້າແກ່ໄດ້ແກະສະຫຼັກມັງກອນໃສ່, ເຮັດໃຫ້ຄໍເຄື່ອງດົນຕີຄ້າຍຄືຫົວມັງກອນ, ດ້ວຍຄວາມຫວັງວ່າເມື່ອຕີເຄື່ອງດົນຕີຈະນຳມາເຊິ່ງຄວາມເບີກບານມ່ວນຊື່ນ, ຄວາມຜາສຸກ. ມີເຄື່ອງມືກົມແກະສະຫຼັກດ້ວຍມັງກອນໂຕດຽວ, ແລະຍັງມີເຄື່ອງມືແກະສະຫຼັກດ້ວຍມັງກອນບິນສອງຕົວ, ພ້ອມດ້ວຍຫຼາຍຮູບແບບເປັນຂອບວົງມົນຢູ່ເທິງໜ້າເຄື່ອງ.

ອອກຈາກບ້ານສີງ, ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ຂ້າມເນີນພູຍາວໄປເຖິງເມືອງພູດອຍ. ຢູ່ໝູ່ບ້ານຈຸ່ງໄຊ B, ຕາແສງ ເມືອງໂຂງ (ເມື່ອກ່ອນແມ່ນເມືອງເຟືອງ), ເມື່ອເວົ້າເຖິງຊາວປະເທດຊາດປາດີທີ່ຮູ້ຈັກການຫຼິ້ນເຄື່ອງດົນຕີດີ, ຮ້ອງເພງດີເດັ່ນໃນພາກພື້ນ, ທຸກຄົນລ້ວນແຕ່ຮູ້ຈັກນັກສິລະປິນ Po Chin Din.

ນາງ ດິງ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ຕັ້ງແຕ່ຍັງນ້ອຍ, ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ຟັງເພງພື້ນເມືອງຂອງແມ່, ສະນັ້ນ ຄວາມຮັກທີ່ມີຕໍ່ເພງພື້ນບ້ານແມ່ນຢູ່ໃນເລືອດຕັ້ງແຕ່ຕອນຍັງນ້ອຍ. ພິເສດ, ເມື່ອອາຍຸໄດ້ 15 ປີ, ຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ວິທີຫຼິ້ນເຄື່ອງດົນຕີ ແລະ ຮ້ອງເພງພື້ນເມືອງຂອງປະເທດຊາດ.

ຕາມນັກສິລະປິນ Po Chin Din ແລ້ວ, ບໍ່ວ່າຈະຮ້ອງເພງພື້ນເມືອງໃດ, ເຄື່ອງດົນຕີຮອບແມ່ນຂາດບໍ່ໄດ້. ສຽງເຄື່ອງດົນຕີດັງກ້ອງກັງວານ, ເນື້ອເພງພື້ນເມືອງບິນຂຶ້ນໄປດ້ວຍສຽງເຄື່ອງດົນຕີ, ຫວານຊື່ນແລະຈິດວິນຍານ.

baolaocai-br_z6768847300884-c9a61723f2fa5b9a906d81918510e03d.jpg — ມາຮອດປະຈຸບັນຢູ່ເມືອງເໝືອງ, ມີນັກສິລະປະກອນຜູ້ເຖົ້າບໍ່ເທົ່າໃດຄົນທີ່ຮູ້ວິທີຫຼິ້ນເຄື່ອງດົນຕີຮອບ.

ໃນເລື່ອງກ່ຽວກັບເຄື່ອງດົນຕີຮອບ ແລະ ເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວປ້າດີ, ນັກສິລະປິນ ໂປຈີນດິນ ແບ່ງປັນວ່າ, ບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວປ້າດີມີຄວາມອຸດົມສົມບູນ, ແຕ່ມັນຍາກທີ່ຈະແປຄວາມໝາຍຂອງເນື້ອເພງບູຮານເປັນພາສາທົ່ວໄປ. ຄຽງຄູ່ກັບສຽງຂັບຮ້ອງ, ເພງຮັກແພງ, ຂັບຮ້ອງໃນງານແຕ່ງດອງ, ຍັງມີເພງພື້ນເມືອງຍ້ອງຍໍຄວາມສວຍງາມຂອງບ້ານເກີດເມືອງນອນ ແລະ ປະເທດຊາດ, ຮ້ອງເພງກ່ຽວກັບວຽກງານປະຈຳວັນຄື: ມັງກອນຮ້ອງກ່ຽວກັບການປູກສາລີ, ເດືອນກຸມພາຮ້ອງກ່ຽວກັບການປູກໝາກຖົ່ວ, ເດືອນມີນາຮ້ອງເພງກ່ຽວກັບບຸນເຕັດ, ເດືອນເມສາຮ້ອງກ່ຽວກັບການຫວ່ານເຂົ້າ...

ນັກສິລະປິນ Po Chin Din ກັບເຄື່ອງດົນຕີຮອບຂອງລາວ.

ໃນບົດເພງ “ສິບສອງເດືອນ”, ຊາວເຜົ່າປາດີໄດ້ຮ້ອງເພງກ່ຽວກັບດອກໄມ້ວ່າ: “ເດືອນມັງກອນດອກເບັ້ຍບານ, ເດືອນກຸມພາດອກໄມ້ຫອມ, ເດືອນມີນາເບີກບານ…, ເດືອນພຶດສະພາ, ທົ່ງນາເທິງຖືກໄຖນາ, ທົ່ງນາລຸ່ມຖືກຄຶງ, ເດືອນມິຖຸນາຕົ້ນເຂົ້າເບີກບານ…, ເດືອນກັນຍາດອກໄມ້ທອງເບີກບານ, ເດືອນຕຸລາ ດອກໄມ້ໃນເດືອນທັນວາເບີກບານ… ໃນເພງມີດອກໄມ້ທີ່ບໍ່ມີຊື່ໃນພາສາທົ່ວໄປດັ່ງນັ້ນມັນບໍ່ສາມາດແປໄດ້.

baolaocai-br_z6789247325288-2e65a0524891e786b32ad2a91b6844df.jpg — ນັກປະພັນປະກອບບົດກະວີ “ຕົ້ນໄມ້ສອງພັນໃບ”.

ເມື່ອມີໂອກາດມາຢ້ຽມຢາມ ເມືອງໂຂງ, ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ພົບປະກັບນັກກະວີ ໂປຊາມິນ, ຊາວເຜົ່າ ປ່າດີ ທີ່ປະພັນບົດກະວີທີ່ມີຊື່ສຽງ “ຕົ້ນໄມ້ສອງພັນໃບ”. ເຖິງວ່າເຖົ້າແກ່ແລ້ວກໍ່ຕາມ, ແຕ່ນັກກະວີ ໂປ ເຊີນມິນ ຍັງດຸໝັ່ນຂຽນບົດກະວີ, ເອົາໃຈໃສ່ເຖິງວັດທະນະທຳຂອງຊາດຢ່າງເລິກເຊິ່ງ.

ນັກປະພັນ ໂປໂຊມິນ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ເຄື່ອງດົນຕີຮອບແມ່ນ “ຈິດວິນຍານ” ຂອງຊາວປ້າດີ, ບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງແມ່ນເນື້ອໃນຂອງຊາວປ້າດີ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ມາຮອດປະຈຸບັນ, ຢູ່ເຂດເມືອງ Muong ແມ່ນມີນັກສິລະປະກອນຜູ້ເຖົ້າບໍ່ເທົ່າໃດຄົນທີ່ຮູ້ວິທີຫຼິ້ນເຄື່ອງດົນຕີຮອບ ແລະ ຮ້ອງເພງພື້ນເມືອງ. ທ່ານນາງເທບພູດິນແດນແລະນາງເທວຟອງຈັນທັງສອງມີອາຍຸ 70 ກວ່າປີ, ສຽງຮ້ອງຂອງເຂົາເຈົ້າບໍ່ແຂງແຮງຄືແຕ່ກ່ອນ. ທ່ານນາງ Po Chin Din ແລະ Tung Cha Sen ອາຍຸ 60 ກວ່າປີແລ້ວ. ຢູ່ເຂດເມືອງມູ່ຍັງບໍ່ທັນມີຄົນຮູ້ວິທີເຮັດເຄື່ອງດົນຕີກົມ. ຊາວໜຸ່ມປ້າດີບໍ່ສົນໃຈເພງພື້ນເມືອງ. ສະນັ້ນ, ການປົກປັກຮັກສາບັນດາເພງພື້ນເມືອງ Pa Di ແມ່ນຍາກທີ່ສຸດ.

baolaocai-br_z6789247336745-94e855d156b9e504163c6fd78b6fd4f7.jpg — ນັກກະວີ Po Sao Min ສົ່ງຄວາມຮັກຕໍ່ເອກະລັກວັດທະນະທໍາ ແລະຄວາມຮັກຂອງລາວທີ່ມີຕໍ່ເຄື່ອງດົນຕີຮອບເຂົ້າໃນບົດກະວີ.

ສຳລັບນັກກະວີ ໂປ່ສາວມິນ, ຄວາມຮັກແພງໃນເອກະລັກວັດທະນະທຳ, ຄວາມຮັກຂອງຕົນຕໍ່ເຄື່ອງດົນຕີຮອບ ແລະ ບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງ, ໃນນັ້ນມີບົດເພງ “ປະເທດຂ້າພະເຈົ້າຂຽວອຸ່ມທຸ່ມ” ທີ່ປະພັນໂດຍນັກດົນຕີ ເຈີ່ນດ້າຍກວາງ. ໃນບົດກະວີ, ຮູບເຄື່ອງດົນຕີກົມໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມສວຍງາມຂອງບ້ານເກີດເມືອງນອນ, ປະເທດທີ່ມີຄວາມສະຫງົບສຸກທີ່ໄດ້ກັບຄືນມາອີກເທື່ອໜຶ່ງ ເປັນແຫຼ່ງຄວາມພາກພູມໃຈ:

“ເມືອງຄູນຂຽວອຸ່ມທຸ່ມ, ທ້ອງຟ້າຂຽວອຸ່ມທຸ່ມ

ຂອບສີຂຽວລົມຫາຍໃຈສີຂຽວຫຼາຍ

ຄືກັບດວງຈັນເຕັມດວງ, ຄືກັບແສງຕາເວັນຕອນເຊົ້າທີ່ອົບອຸ່ນ

ບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງຂ້າພະເຈົ້າແມ່ນສີຂຽວທີ່ມີສຽງໄດ້ຕະຫຼອດ

ມີສີແດງຕາເວັນອອກ

ປະເທດຂອງຂ້ອຍແມ່ນສີຂຽວທີ່ມີສຽງດົນຕີຮອບ.

ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ອອກຈາກດິນແດນເມືອງເມື່ອຕອນບ່າຍຍາມແລງແສງຕາເວັນສ່ອງແສງພັດຜ່ານຮ່ອງຮອຍຫີນທີ່ມີຮອຍແຕກ, ໄຫຼລົງສູ່ຮ່ອມພູຂຽວສົດໃສ. ໃນທາງຄ້ອຍທີ່ມີລົມພັດແຮງ, ແມ່ຍິງປ້າດີທີ່ກັບຄືນມາຈາກທົ່ງນາໄດ້ຮ້ອງເພງວ່າ: “ໄປນຳກັນເອື້ອຍນ້ອງໄປນຳກັນ/ເອົາຕົ້ນໄມ້ຂຽວໄປເຮືອນໃສ່ຝຸ່ນບົ່ມ/ຝຸ່ນບົ່ມແມ່ນໃສ່ຝຸ່ນສາລີແລະເຂົ້າໃຫ້ເຕີບໃຫຍ່ດີ/ເພື່ອໃຫ້ພວກເຮົາມີຊີວິດທີ່ຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ.

ທີ່ມາ: https://baolaocai.vn/cung-dan-tron-nguoi-pa-di-post648331.html