ດຸໝັ່ນຮັກສາພາສາປ່າແລ້ວ

ໃນທ່າມກາງການປ່ຽນແປງຫຼາຍຢ່າງ, ເມື່ອພາສາກິງຄ່ອຍໆຄອບງຳບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງ, ໂສ້ງເສື້ອ, ເສື້ອຢືດເທື່ອລະກ້າວປ່ຽນແທນຊຸດອາພອນພື້ນເມືອງຢູ່ໝູ່ບ້ານ ມິງກວາງ (ແຂວງ ຕວຽນກວາງ), ຄູສອນ ຟານວັນເຈືອງ ຍັງດຸໝັ່ນຫວ່ານເມັດພັນຂອງວັດທະນະທຳຊົນເຜົ່າປ້າແລ້ວ.

Báo Thanh niên•07/07/2025

ຄວາມຢ້ານກົວຂອງ "ສັນຍານທີ່ຂາດຫາຍໄປ"

ໝູ່ບ້ານ Thuong Minh, ຕາແສງ Minh Quang ແມ່ນດິນແດນແຫ່ງທຳມະຊາດ ແລະ ສວຍງາມຂອງເຂດພູສູງ Tuyen Quang. ໃນຊຸມປີມໍ່ໆມານີ້, ໄດ້ມີການຫັນປ່ຽນເທື່ອລະກ້າວດ້ວຍການພັດທະນາ ການທ່ອງທ່ຽວ ຊຸມຊົນ.

ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຄຽງຄູ່ກັບການພັດທະນານີ້ກໍ່ມີສິ່ງທ້າທາຍອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃນການຮັກສາເອກະລັກວັດທະນະທຳຂອງຊາດ. ໂທລະສັບມືຖືກວມທົ່ວໝູ່ບ້ານ, ອິນເຕີເນັດແຊກຊຶມເຂົ້າໄປໃນທຸກບ້ານ, ນຳເອົາກະແສວັດທະນະທຳໃໝ່. ເດັກນ້ອຍເຕີບໃຫຍ່ໃນຍຸກດິຈິຕອນ, ຄຸ້ນເຄີຍກັບບົດເພງທີ່ນິຍົມໃນອິນເຕີເນັດ, ແລະ Kinh ຄ່ອຍໆກາຍເປັນພາສາສຳຄັນໃນການສື່ສານ, ແທນທີ່ພາສາປະຊາຊົນ.

ດຸໝັ່ນປົກປັກຮັກສາພາສາປາແລ້ວ - ຮູບ 1.

ອາຈານ Phan Van Truong “ສອນ” ພາສາພາສາໃຫ້ນັກຮຽນ - ພາບ: ແທງຕຸ່ງ

- ເຈົ້າໄປໂຮງຮຽນມື້ອື່ນບໍ?

- ຂ້ອຍໄດ້ກິນແລ້ວ!

ສະພາບການ “ພໍ່ຕູ້ຖາມໄກ່, ຫລານຕອບເປັດ” ດັ່ງທີ່ກ່າວມາຂ້າງເທິງນີ້ແມ່ນເກີດຂຶ້ນເປັນປົກກະຕິລະຫວ່າງສອງລຸ້ນຄົນຢູ່ ເທືອງມິນ. ຕາມປົກກະຕິແລ້ວ, ຜູ້ເຖົ້າມັກສື່ສານເປັນພາສາປາແດກ, ໃນຂະນະທີ່ຄົນຮຸ່ນໜຸ່ມເຂົ້າໃຈໄດ້ໜ້ອຍໜຶ່ງ, ຫຼານບາງຄົນກໍ່ເວົ້າບໍ່ໄດ້, ສະນັ້ນ ສະພາບການ “ບໍ່ກົງກັນ” ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ຜູ້ເຖົ້າມີອາການປວດຫົວ, ນອນບໍ່ຫຼັບ ແລະ ກິນເຂົ້າບໍ່ແຊບ.

Phan Van Truong ເຂົ້າໃຈຢ່າງຈະແຈ້ງ. ທັງເປັນເລຂາໜ່ວຍຊາວໜຸ່ມບ້ານ ແລະ ເປັນ “ສິນຄ້າຫາຍາກ” ຂອງໝູ່ບ້ານ, ຈົບການສຶກສາຈາກຄະນະສຶກສາສາດ, ມະຫາວິທະຍາໄລ ເຕີນຈ່າວ, ໄດ້ຮັບຜິດຊອບຕົນເອງໃນການປະຕິບັດບາງອັນເພື່ອເຮັດໃຫ້ພາສາຂອງຊາດເປັນທີ່ຮູ້ຈັກຂອງຊາວໜຸ່ມຫຼາຍຄົນ.

ສະນັ້ນ, ທຸກໆມື້ເພິ່ນໄດ້ພົບປະກັບຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ເພື່ອຊັກຖາມ ແລະ ສົນທະນາ, ຈາກນັ້ນ ຈິ່ງໄດ້ຄັດລອກແຕ່ລະຄຳສັບຢ່າງຖືກຕ້ອງ ດ້ວຍຄວາມຫວັງວ່າຈະມີເອກະສານເພື່ອອະນຸລັກພາສາຊົນເຜົ່າ. ເປັນເວລາຫຼາຍປີທີ່ເພິ່ນໄດ້ອຸທິດຕົນໃຫ້ແກ່ຄວາມຄິດຂອງຕົນ, ແຕ່ສິ່ງທີ່ເຮັດໃຫ້ເຈື່ອງມີຄວາມໂສກເສົ້າທີ່ສຸດນັ້ນແມ່ນການຂຽນບູຮານຄະດີຂອງຊາວປ້າເມື່ອກ່ອນໄດ້ສູນເສຍໄປ. ເມື່ອບັນທຶກພາສາປາແລ້ວ, ລາວຍັງຕ້ອງໃຊ້ຄຳທຳມະດາເພື່ອຂຽນຕາມສຽງ. ຕົວຢ່າງ: ຕົ້ນໄມ້ແມ່ນຕົງປາ, ກິນເຂົ້າແມ່ນ “ບໍ່ý”, “ນ້ຳດື່ມ” ແມ່ນ “ໂອ”...

Pa ຫຼາຍຄົນຫຼັງຈາກນັ້ນ, ປະຊາຊົນເວົ້າດ້ວຍສໍານຽງແລະສຽງຫາຍໃຈທີ່ແຕກຕ່າງກັນ, ເຮັດໃຫ້ຍາກທີ່ຈະຂຽນລົງ. ທ່ານກ່າວວ່າ, ພາສາລາວຕ້ອງໄດ້ຮັບຜ່ານທາງປາກເວົ້າ, ແລະຕ້ອງຮຽນໂດຍກົງເພື່ອເອົາໃຈໃສ່, ເຂົ້າໃຈຢ່າງລະອຽດ, ຕ້ອງຈື່ຈຳແລະນຳໃຊ້. ຖ້າທ່ານພຽງແຕ່ຂຽນລົງໂດຍບໍ່ໄດ້ຮຽນ, ອ່ານ, ຫຼືປະຕິບັດ, ປື້ມຕ່າງໆຈະຖືກປະໄວ້ໃນກ່ອງຫນຶ່ງ.

ຈາກນັ້ນຄວາມປິຕິຍິນດີທີ່ບໍ່ຄາດຄິດກໍໄດ້ເກີດຂຶ້ນເມື່ອທ້ອງຖິ່ນມີນະໂຍບາຍຟື້ນຟູວັດທະນະທຳປະເທດຊາດ, ໃນນັ້ນມີການເປີດຊຸດເພງພື້ນເມືອງ. “ຄືປາໃນນ້ຳ” ຄວາມໄຝ່ຝັນອັນຍາວນານຂອງລາວ “ໄດ້ບິນໄປ”, ທ່ານ ເຈືອງຮ່ວາ ສະໝັກໃຈສອນບົດເພງພື້ນເມືອງໃຫ້ຊາວບ້ານ.

ຈື່ "puquo"

“ປູກວ໋າ” ແມ່ນຄຳທຳອິດຂອງຄູອາຈານໜຸ່ມ Phan Van Truong ໄດ້ສອນລູກສິດ. ໃນພາສາປາແລ້ວ, “ປູກວກ” ໝາຍເຖິງບັນພະບຸລຸດ, ຕົ້ນກຳເນີດ.

ທ່ານໄດ້ອະທິບາຍວ່າ ຊາວປ່າໃນນັ້ນຕ້ອງລະນຶກເຖິງ “ປູ່ເກົ່າ” ເຊັ່ນດຽວກັບນົກປ່າທີ່ຊອກຫາອາຫານບໍ່ລືມທີ່ຈະກັບຄືນມາຫາຮັງ, ໃບໄມ້ຂອງປ່າໄມ້ຍັງຫຼົ່ນລົງຢູ່ຮາກຂອງມັນພາຍຫຼັງຫຼາຍປີ. ພຽງແຕ່ໂດຍການລະນຶກເຖິງບັນພະບຸລຸດແລະຮາກຂອງພວກເຂົາເທົ່ານັ້ນທີ່ຜູ້ຄົນສາມາດເຕີບໃຫຍ່ແລະເປັນຜູ້ໃຫຍ່; ຕໍ່ມາ, ເຖິງແມ່ນວ່າພວກເຂົາຕາຍ, "ຈິດວິນຍານ" ຂອງພວກເຂົາຍັງຖືກຮັບຮູ້ໂດຍບັນພະບຸລຸດຂອງພວກເຂົາ, ໂດຍບໍ່ມີຄວາມຢ້ານກົວທີ່ຈະສູນເສຍ.

ຫ້ອງຮຽນມີທຸກອາຍຸ, ນ້ອຍທີ່ສຸດແມ່ນ 6 ປີ, ຜູ້ສູງສຸດແມ່ນ 60 ປີ. ທ່ານເຈືອງເຕີນຊາງກ່າວວ່າ, ແຕ່ລະຄົນທີ່ມາແຫ່ງນີ້ລ້ວນແຕ່ມີຈຸດປະສົງທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ເດັກນ້ອຍມາຮຽນພາສາ, ຜູ້ເຖົ້າມາທົບທວນ, ຫຼືພຽງແຕ່ຢາກຟັງ ແລະ ສະໜັບສະໜູນຊາວໜຸ່ມທີ່ຮັກແພງປະເທດຊາດ. ນັ້ນແມ່ນກຳລັງໃຈແລະແຮງຈູງໃຈໃຫ້ລາວພະຍາຍາມຈົນສຸດຄວາມສາມາດ.

ໂຮງຮຽນສອນງ່າຍຫຼາຍ. ຄໍາອະທິບາຍແລະການປຽບທຽບຂອງລາວມີຄວາມຊັດເຈນຫຼາຍ, ດັ່ງນັ້ນຫຼາຍຄົນມັກຮຽນຮູ້. ຮ່ວາງກៀវແອງ ແບ່ງປັນວ່າ: “ຫ້ອງຮຽນຂອງທ່ານ Truong ມີການທົດສອບ ແລະ ເຮັດວຽກບ້ານ, ໄດ້ທັງຮ່ຳຮຽນ ແລະ ຝຶກຝົນຫຼໍ່ຫຼອມ, ເພື່ອດູດດື່ມທຸກຢ່າງ”.

ບົດຮຽນທີ່ຮຽບຮຽງໂດຍທ່ານເຈືອງຮ່ວາບິ່ງ ມີທັງໝົດ 30 ບົດ. ບົດຮຽນຕ່າງໆມີແຕ່ງ່າຍຫາຍາກ, ເລີ່ມແຕ່ທັກທາຍ, ເຊີນກິນ, ເຊີນດື່ມ, ແລ້ວຄ່ອຍໆກາຍເປັນບົດສົນທະນາທີ່ຍາວກວ່າແລະຍາກຂຶ້ນ.

ທຸກສິ່ງທຸກຢ່າງເປັນລະບົບ, ວິທະຍາສາດ , ແລະງ່າຍທີ່ຈະຈື່. Hung Thi Mai ຈື່ໄດ້ຢ່າງແຈ່ມແຈ້ງວ່າ: “ບົດຮຽນທີ 1 ແມ່ນການເວົ້າສະບາຍດີ, ບົດຮຽນທີ 2 ແມ່ນການຖາມສຸຂະພາບ, ບົດຮຽນທີ 3 ແມ່ນວິທີເຊີນຄົນກິນເຂົ້າ, ເຊີນຄົນດື່ມນ້ຳ... ຂ້າພະເຈົ້າເຫັນວ່າພາສາຊົນເຜົ່າຂອງພວກເຮົາບໍ່ແມ່ນຍາກ, ຖ້າຫາກເຮັດວຽກໜັກກໍຈະໄດ້ຮຽນທັນທີ”.

ຕາມທ່ານນາງຮົ່ງທິຕ່າມແລ້ວ, ເມື່ອຫລານມາຈາກໂຮງຮຽນ, ໄດ້ເວົ້າລົມກັບພໍ່ຕູ້, ພໍ່ແມ່ຂອງຕົນຢູ່ປະເທດປາແລ້ວ. ມື້ຫນຶ່ງ, ຄອບຄົວທັງຫມົດສອນກັນແລະກັນກ່ຽວກັບວິທີການເວົ້າແລະການອອກສຽງ. ມັນມ່ວນຫຼາຍ!

ພາຍຫຼັງດຳເນີນມາເປັນເວລາກວ່າ 1 ເດືອນ, ຫ້ອງຮຽນຂອງທ່ານ Truong ໄດ້ຮັບໝາກຜົນຫຼາຍຢ່າງ. ເມື່ອເຫັນພວກໄວໜຸ່ມເວົ້າພາສາເຜົ່າຕົນເຮັດໃຫ້ລາວຮູ້ສຶກດີໃຈ. ເຖິງວ່າຊັ້ນຮຽນຈົບລົງແລ້ວ, ແຕ່ລາວຍັງໄດ້ສວຍໃຊ້ທຸກຈຸດເວລາ ແລະ ບ່ອນທີ່ “ຫວ່ານ” ພາສາຊົນເຜົ່າຂອງຕົນໃຫ້ແກ່ນັກຮຽນໜຸ່ມ.

ທ່ານ Truong ແບ່ງປັນວ່າ: “ການສອນພາສາບໍ່ຈຳເປັນຕ້ອງຢືນຢູ່ເທິງເວທີສອນເທົ່ານັ້ນ, ພຽງແຕ່ມີໂອກາດຝຶກຝົນແລ້ວເຈົ້າກໍຈະເຄີຍໄດ້ຮັບຈາກການພົບປະຢູ່ເນີນພູ, ຫຼິ້ນ ກິລາ , ສິລະປະຮອດກອງປະຊຸມຄະນະຊາວໜຸ່ມ, ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ນຳໃຊ້ບັນດາປະໂຫຍດໃຫ້ແກ່ພວກເຂົາເຈົ້າໃນການສົນທະນາ ແລະ ນຳພາປະຊາຊົນເວົ້າພາສາປາແລ້ວ”.

ໂດຍທີ່ຫຼາຍຄົນຮູ້ຈັກຜູ້ມີຄວາມຮັກແພງກັບບ້ານເກີດເມືອງນອນ, ໃນ 10 ປີຜ່ານມາ, ທ່ານ ເຈືອງມິງ ໄດ້ຮັບເລືອກຕັ້ງເປັນເລຂາທິການຄະນະຊາວໜຸ່ມ, ຕັ້ງໜ້າເຂົ້າຮ່ວມການຮ່ຳຮຽນບັນດາບົດເພງພື້ນເມືອງຂອງຊາວໜຸ່ມ ເພື່ອສະແດງກັບບັນດາສະມາຊິກຄະນະສິລະປະໝູ່ບ້ານ Thuong Minh ໃນໂອກາດບຸນເຕັດ ແລະ ຕ້ອນຮັບນັກທ່ອງທ່ຽວ.

ທ່ານ Truong ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ລາວມີຄວາມພາກພູມໃຈ ແລະ ໂຊກດີທີ່ໄດ້ເກີດໃນດິນແດນຂອງ Thuong Minh ດ້ວຍວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ ແລະ ລຶກລັບ. ແຕ່ລະຄົນຈະມີວິທີການຂອງຕົນເອງປະກອບສ່ວນກໍ່ສ້າງບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງຕົນ ແລະ ຈະສືບຕໍ່ເດີນທາງປົກປັກຮັກສາ ແລະ ອະນຸລັກຮັກສາເອກະລັກຂອງຊົນເຜົ່າຕົນດ້ວຍຫົວໃຈທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍຄວາມຮັບຜິດຊອບ.

ທີ່ມາ: https://thanhnien.vn/miet-mai-giu-tieng-pa-then-185250706181253817.htm