Luật chốt phong cấp được biến hóa ra sao trong cờ vua?

Luật chốt phong cấp trong cờ vua hiện nay đã trải qua hàng ngàn năm phát triển với những tranh cãi, phản ánh sự thay đổi của xã hội và chiến thuật cờ qua các thời kỳ.

Để được tiến hóa lên phong cấp, quân chốt đã phải trải qua nhiều sự tranh cãi - Ảnh: Wikipedia

Khởi nguồn từ Chaturanga và Shatranj

Việc thăng cấp cho quân chốt (tốt) lần đầu tiên xuất hiện trong Chaturanga - trò chơi tiền thân của cờ vua - ra đời vào thế kỷ thứ 6 ở Ấn Độ. Theo đó khi một quân tốt (người lính bộ binh) tiến đến hàng cuối cùng của đối phương, nó sẽ được thăng cấp.

Ban đầu, các nhà sử học tranh cãi về vị trí mà chốt có thể thăng cấp. Một giả thuyết phổ biến cho rằng quân tốt chỉ được thăng cấp lên Mantri (một dạng quân Hậu ban đầu, chỉ di chuyển một ô theo đường chéo) với ý nghĩa một người lính vượt qua toàn bộ phòng tuyến sẽ được phong làm sĩ quan cấp thấp.

Một giả thuyết khác phức tạp hơn là chốt sẽ được thăng cấp thành quân cờ ban đầu đứng trên cột đó (trừ cột Vua).

Khi Chaturanga du nhập vào Trung Đông và trở thành Shatranj (khoảng thế kỷ thứ 7), luật này được đơn giản hóa: một quân tốt chỉ có thể thăng cấp lên Fers (tương đương với Mantri).

Thế kỷ XV: Cuộc chiến chống lại quân Hậu thứ hai

Bước ngoặt lớn xảy ra vào thế kỷ 15 khi quân Hậu hiện đại ra đời, với sức mạnh di chuyển vô hạn trên bàn cờ. Sức mạnh này đã gây ra một làn sóng phản đối mạnh mẽ đối với luật phong cấp.

Nhiều kỳ thủ, đặc biệt là ở Ý, vào thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19 đã không chấp nhận việc một người chơi có thể sở hữu hai quân Hậu cùng lúc. Họ tuân theo quy tắc thăng cấp bị hạn chế. Cụ thể, một quân tốt chỉ có thể thăng cấp thành quân cờ đã bị bắt trước đó.

Nếu tất cả các quân cờ không phải chốt của người chơi vẫn còn trên bàn cờ, chốt sẽ nằm yên ở hàng cuối cùng cho đến khi một quân cờ bị bắt. Và ngay lập tức nó sẽ đảm nhận vai trò của quân cờ đó.

Kỳ thủ vĩ đại Philidor cũng là người phản đối mạnh mẽ việc có hai quân Hậu, và đã ghi luật hạn chế này vào tất cả các phiên bản sách cờ vua của mình (1749-1790).

Mặc dù quy tắc bị hạn chế được áp dụng ở nhiều nơi (như Bắc Âu, Nga và Đức), xu hướng toàn cầu vẫn nghiêng về sự đơn giản và linh hoạt.

Đến giữa thế kỷ 19, đặc biệt là sau khi cuốn sách cờ vua năm 1828 của Jacob Sarratt giới thiệu luật thăng cấp không bị hạn chế, quy tắc này dần phổ biến. 

Cuối cùng, luật phong cấp không bị hạn chế (cho phép chốt thăng cấp lên bất kỳ quân nào, kể cả khi quân đó chưa bị bắt, dẫn đến khả năng có nhiều hơn một quân Hậu) đã giành chiến thắng. Nó được áp dụng thống nhất trên toàn thế giới, trở thành một phần không thể thiếu của cờ vua hiện đại.

TUẤN LONG

Nguồn: https://tuoitre.vn/luat-chot-phong-cap-duoc-bien-hoa-ra-sao-trong-co-vua-20251025074040607.htm