Năm bão lũ dị thường, khốc liệt

Cuối tháng 11.2025, áp thấp nhiệt đới từ vùng biển Malaysia đã đi vào Biển Đông "bám đuôi" ngay sau cơn bão số 15 (bão Koto). Như vậy, sau 11 tháng, Biển Đông đã xuất hiện 15 cơn bão, 6 áp thấp nhiệt đới chính thức "xô đổ" kỷ lục 20 cơn bão, áp thấp nhiệt đới thiết lập trong năm 2017 và vượt xa so với số lượng bão, áp thấp nhiệt đới trung bình nhiều năm (11 - 13 cơn bão, áp thấp nhiệt đới).

Báo Thanh niên•02/12/2025

Không chỉ thiết lập kỷ lục về số lượng, mùa bão lũ năm nay ghi nhận những diễn biến đặc biệt dị thường. Khi các cơn bão, áp thấp nhiệt đới xuất hiện dồn dập, kéo theo mưa lớn dữ dội đã gây ra chuỗi thiên tai liên tiếp, hầu như không có khoảng nghỉ đủ dài để khắc phục hậu quả.

Điển hình trong 2 tháng, từ tháng 9 đến nửa đầu tháng 11, Biển Đông liên tiếp xuất hiện 8 cơn bão và 1 áp thấp nhiệt đới liên tiếp quần thảo. Quy luật mùa cũng bị đảo lộn hoàn toàn khi bão đến sớm kỷ lục từ tháng 6 (bão số 1) - cơn bão xuất hiện sớm nhất trên Biển Đông trong 40 năm qua. Cũng trong 10 tháng, cả nước ghi nhận nhiều đợt mưa lớn cực đoan, lũ vượt lịch sử trên 13 tuyến sông khu vực Bắc bộ và Trung bộ.

Càng về cuối mùa, mưa lũ càng dồn dập, dị thường. Trong 2 tháng 10 - 11, nhiều tỉnh miền Trung oằn mình, hứng chịu nhiều đợt lũ lớn, đợt lũ này vừa rút thì đợt lũ khác lại ập đến. Điển hình là đợt mưa lũ Nam Trung bộ từ 16 - 22.11 là một hiện tượng cực đoan, vượt kỷ lục lịch sử.

Lượng mưa tại nhiều trạm như Sơn Hòa (Đắk Lắk) 601,2 mm hay Quy Nhơn (Gia Lai) 380,6 mm đều vượt các kỷ lục từng ghi nhận. Trong khi đó, một số trạm khác như Sơn Thành Tây, Sơn Thành Đông, Hòa Mỹ Tây, Sông Hinh ghi nhận tới 1.000 - 1.200 mm chỉ trong vài ngày.

Theo phân loại của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), đây là các sự kiện hiếm gặp, gần như không thể dự báo chính xác định lượng. Theo thống kê trong 30 năm qua, các đợt lũ lớn ở Nam Trung bộ thường xảy ra trước ngày 15.11, tuy nhiên, đợt lũ lớn năm 2025 lại xuất hiện muộn hơn so với quy luật này.

Theo Cục Quản lý đê điều và phòng chống thiên tai (Bộ NN-MT), tính đến ngày 24.11, bão chồng bão, lũ chồng lũ gây ra thiệt hại nặng nề khiến 409 người chết và mất tích, 727 người bị thương, hơn 337.000 ngôi nhà bị sập đổ hoặc hư hỏng. Tổng thiệt hại kinh tế lũy kế ước tính lên tới trên 85.099 tỉ đồng.

Tính đến 24.11, bão lũ, giông lốc đã gây thiệt hại nặng nề về người, làm 409 người chết và mất tích; trong đó riêng đợt lũ lụt miền Trung vừa qua là 108 người

Sau 11 tháng đầu năm 2025, bão lũ, giông lốc đã gây ra tổng thiệt hại kinh tế ước tính lên tới trên 85.099 tỉ đồng cho các địa phương trên cả nước

Điều đáng sợ nhất của mùa bão năm 2025 không chỉ nằm ở số lượng, mà là sự xuất hiện của những cơn bão mang đặc tính cực đoan dị biệt, thách thức mọi kịch bản phòng chống và gây ra chuỗi thiệt hại lũy kế khổng lồ.

Dưới đây là hồ sơ chi tiết về các cơn bão và đợt lũ điển hình, cho thấy mức độ tàn phá khủng khiếp của thiên tai năm nay:

Bão số 1 (Wutip) đến sớm lạ thường (ngày 11 - 14.6)

Diễn biến: Cơn bão xuất hiện sớm nhất trong hơn 40 năm qua. Điều bất thường là ngay giữa mùa khô hạn, hoàn lưu bão đã trút xuống Bạch Mã (TP.Huế) lượng mưa lên tới 1.277 mm. Đỉnh lũ tại Quảng Trị, Huế vượt báo động 3, cao nhất trong tháng 6 suốt 30 năm qua.

Thiệt hại: Bão lũ làm 7 người chết, hơn 4.300 nhà bị ngập, hư hại; hơn 76.000 ha lúa bị ngập. Kinh tế thiệt hại 1.317 tỉ đồng.

Thảm kịch giông lốc vịnh Hạ Long (ngày 19.7)

Diễn biến: Chiều 19.7.2025, một trong những thảm kịch đau lòng nhất lịch sử du lịch đường thủy đã xảy ra khi tàu Vịnh Xanh 58 bất ngờ bị giông lốc đánh lật trên vịnh Hạ Long.

Thiệt hại: Tai nạn đường thủy thảm khốc khiến 39 người thiệt mạng.

Bão số 3 (Wipha) - Lũ hồ chứa vượt thiết kế (ngày 19 - 23.7)

Diễn biến: Bão số 3 đổ bộ Hưng Yên - Ninh Bình với cấp 9, giật cấp 11. Hoàn lưu gây mưa lớn 200 - 350 mm tại Thanh Hóa, Nghệ An, đẩy lũ thượng lưu sông Cả vượt lịch sử. Đặc biệt, lưu lượng về hồ Bản Vẽ đạt 12.800 m³/giây (vượt xa lũ kiểm tra 10.500 m³/giây).

Thiệt hại: Mưa lũ sau bão làm 4 người chết, gần 8.000 nhà hư hỏng. Kinh tế thiệt hại 4.602 tỉ đồng.

Lũ quét, sạt lở Tây Bắc (cuối tháng 7 - 1.8)

Diễn biến: Những trận mưa lớn triền miên gây 2 đợt lũ đặc biệt lớn trên thượng nguồn sông Mã (Sơn La), xấp xỉ mốc lịch sử 1975. Ngày 1.8, lũ quét sạt lở đất nghiêm trọng xảy ra tại Điện Biên Đông cũ.

Thiệt hại: Mưa lũ, sạt lở làm 16 người chết (riêng Điện Biên Đông 10 người), 3.389 nhà bị ngập, hư hại; thiệt hại hơn 2.200 tỉ đồng.

Thanh Niên

Bão số 5 (Kajiki, ngày 25.8)

Diễn biến: Tăng cấp rất nhanh lên cấp 14 trên biển. Đổ bộ Nghệ An - Hà Tĩnh ngày 25.8 với sức gió cấp 11-12. Hoàn lưu bão gây mưa lớn khu vực Thanh Hóa - Hà Tĩnh từ 200 - 450 mm và Bắc bộ. Lũ trên 5 tuyến sông lớn (Mã, Lèn, Đáy, Hoàng Long, Tích) đồng loạt vượt báo động 3, gây ngập lụt nghiêm trọng các khu đô thị.

Thiệt hại: Bão và mưa lũ sau bão làm 9 người chết, hơn 46.000 nhà tốc mái/hư hỏng. Kinh tế thiệt hại 6.141 tỉ đồng.

Siêu bão số 9 (Ragasa, ngày 22 - 24.9)

Diễn biến: Mạnh nhất lịch sử Biển Đông, đạt cấp 17, giật trên cấp 17, vượt qua cả siêu bão Yagi (2024). Lần đầu tiên cơ quan khí tượng phải dùng đến cấp cuối cùng - cấp 17 trong thang đo gió bão Bô-pho. Sức gió khủng khiếp này duy trì khi bão vào bắc Biển Đông tối 22.9. Dù suy yếu nhanh khi đổ bộ nhờ ma sát địa hình, hoàn lưu bão vẫn gây mưa lớn 100 - 250 mm tại Quảng Ninh và Thanh Hóa.

Thiệt hại: Do suy yếu nhanh, thiệt hại chủ yếu về tài sản với 21 nhà tốc mái, 142 ha lúa màu ngập úng tại Quảng Ninh; một số điểm trường, đường giao thông bị sạt lở.

Thanh Niên

Bão số 10 (Bualoi, ngày 28 - 29.9)

Diễn biến: Xuất hiện ngay sau bão số 9, bão số 10 di chuyển với tốc độ khủng khiếp bất thường là 30 - 35 km/giờ (gấp đôi bão thông thường). Sự dị thường nằm ở phạm vi ảnh hưởng: tâm bão vào Hà Tĩnh - Quảng Trị, nhưng hoàn lưu rộng gây giông lốc tận Bắc bộ. Đặc biệt, bão lưu lại trên đất liền kỷ lục hơn 12 tiếng, gây mưa diện rộng 300 - 600 mm; ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất.

Thiệt hại: Một trong những cơn bão tàn khốc nhất với 67 người chết và mất tích, 184 người bị thương; 443 nhà sập; gần 200.000 nhà hư hỏng. Tổng thiệt hại kỷ lục: 23.898 tỉ đồng.

Bão số 11 (Matmo, ngày 2 - 7.10)

Diễn biến: Chỉ vài ngày sau bão số 10, bão Matmo xuất hiện. Dù tan nhanh ở biên giới Việt - Trung ngày 6.10, nhưng hoàn lưu trút "bom nước" xuống Đông Bắc bộ và Hà Nội; đặc biệt tại Thái Nguyên (có nơi 560 mm). 9 trạm đo thủy văn trên 5 tuyến sông (Cầu, Thương, Cà Lồ, Trung, Bằng) đồng loạt vượt lũ lịch sử.

Thiệt hại: Mưa lũ sau bão làm 18 người chết/mất tích, 16 người bị thương; 2.014 nhà bị thiệt hại, hư hỏng; gần 242.500 nhà ngập. Thiệt hại kinh tế khoảng 19.508 tỉ đồng.

Bão số 12 (Fengshen, ngày 19.10 - 3.11)

Diễn biến: Khoảng một tuần sau bão số 11, bão số 12 (Fengshen) hình thành. Hoàn lưu bão kết hợp không khí lạnh gây ra đợt mưa ở mức không tưởng. Tại Bạch Mã (Huế), tổng lượng mưa đạt 6.361 mm, riêng ngày 27.10 là 1.740 mm - tiệm cận kỷ lục thế giới về lượng mưa ngày (1.825 mm tại Ấn Độ Dương năm 1966). Lũ sông Bồ (Huế) và sông Thu Bồn (Đà Nẵng) phá vỡ mọi mốc lịch sử.

Thiệt hại: Hậu quả nặng nề với 55 người chết/mất tích; trên 800 nhà bị hư hỏng, sập, cuốn trôi; gần 160.000 nhà bị ngập; thiệt hại 7.250 tỉ đồng.

Thanh Niên

Bão số 13 (Kalmaegi, ngày 5 - 6.11)

Diễn biến: Đầu tháng 11, bão số 13 xuất hiện với khả năng tăng cấp thần tốc: từ cấp 13 lên cấp 15 chỉ trong 1 ngày. Bão đổ bộ Quảng Ngãi - Gia Lai. Hoàn lưu gây mưa lớn từ Huế - Đắk Lắk (phổ biến 150 - 280 mm, cục bộ 504 mm). Lũ sông Ba, sông Kỳ Lộ (Gia Lai, Đắk Lắk) đồng loạt vượt báo động 3.

Thiệt hại: Làm 6 người chết, 39 người bị thương; hơn 1.200 nhà sập đổ; hơn 67.000 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 21.134 nhà bị ngập; 524 tàu bị sóng đánh chìm, hư hỏng... Thiệt hại kinh tế thiệt khoảng 8.824 tỉ đồng.

Đợt lũ lụt lịch sử tại Nam Trung bộ (ngày 16 - 20.11)

Diễn biến: Không có bão, nhưng cường độ mưa ở mức khủng khiếp. Lũ trên các sông xuất hiện theo dạng "cuốn chiếu", liên tục xô đổ các kỷ lục. Tại Đắk Lắk, nhiều nơi ghi nhận lượng mưa 1.000 - 1.200 mm, cá biệt Sông Hinh lên tới 1.861,8 mm. Sông Ba và sông Dinh vượt lũ lịch sử năm 1993, 1986 hơn 1 mét. Thủy điện Sông Ba Hạ phải xả lũ với lưu lượng "kinh hoàng" 16.100 m³/giây.

Thiệt hại: Đợt thiên tai thương vong lớn nhất năm với 108 người chết và mất tích (riêng Đắk Lắk 63 người); hơn 272.000 nhà bị ngập. Thiệt hại kinh tế sơ bộ 14.352 tỉ đồng.

Bão số 15 (Koto) và áp thấp nhiệt đới (dự báo 28.11 - 2.12)

Hiện trạng: Khi người dân Nam Trung bộ chưa kịp gượng dậy sau lũ lụt, bão số 15 (Koto) mạnh cấp 10, giật cấp 13 lại xuất hiện nhắm đến khu vực này. Cơn bão di chuyển với tốc độ "rùa bò" 5 km/giờ nhưng rất khó lường khi đổi hướng tới 6 lần, gây áp lực lớn cho công tác dự báo.

Hiện tại, do hoàn lưu vùng áp thấp suy yếu từ cơn bão số 15 trên cao là nhiễu động trong đới gió đông nên dự báo từ đêm 2.12 đến ngày 5.12, từ Quảng Trị đến Đà Nẵng, phía đông các tỉnh từ Quảng Ngãi đến Đắk Lắk và Khánh Hòa có mưa vừa, mưa to diện rộng, lượng mưa có nơi trên 250 mm; cảnh báo mưa lớn trên 100 mm/3 giờ

Lực lượng bộ đội, công an, thanh niên hỗ trợ dọn dẹp khắc phục hậu quả lũ lụt tại Đắk Lắk, Khánh Hòa

Thanh Niên

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, biến đổi khí hậu đang là nguyên nhân khiến mưa bão xảy ra không còn tuân theo những quy luật trước đây. Bão hình thành sớm, dồn dập trên Biển Đông. Đặc biệt, hoàn lưu bão, tổ hợp thời tiết cực đoạn gây ra những đợt mưa rất lớn

Gần đây nhất, đợt mưa lũ từ 15 - 21.11 có sự kết quả của tổ hợp nhiều hình thái thời tiết cực đoan. Trên cao, nhiễu động trong đới gió Đông trên độ cao từ 1.500 - 5.000 m hoạt động mạnh, kết hợp với không khí lạnh cường độ rất mạnh, đặc biệt từ đêm 17.11, tạo nên vùng hội tụ ẩm từ tầng thấp đến tầng cao.

Hơi nước từ Biển Đông liên tục được vận chuyển vào đất liền Trung bộ và Tây nguyên, trong khi địa hình Trường Sơn đóng vai trò "chắn gió", kích thích đối lưu phát triển mạnh và duy trì mưa kéo dài. Lượng mưa phổ biến từ 8.00 - 1.700 mm ở nhiều nơi, vượt xa khả năng tiêu thoát tự nhiên.

Ngoài yếu tố thời tiết, đặc điểm địa hình và thủy văn của Trung bộ cũng làm tăng nguy cơ lũ lớn. Các lưu vực sông ngắn, độ dốc lớn khiến nước mưa tập trung nhanh về hạ lưu, dẫn đến lũ quét, lũ ống và lũ lên nhanh chỉ trong vài giờ, cộng với triều cường dâng cao, khiến việc tiêu thoát nước diễn ra chậm.

Cũng theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, biến đổi khí hậu khiến các hình thái mưa cực đoan trở nên mạnh hơn và khó dự báo hơn, đồng thời gia tăng tần suất lũ lớn trong 10 - 15 năm gần đây, với nhiều trạm ghi nhận lượng mưa vượt mức lịch sử 1.000 - 1.700 mm/đợt.

Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cảnh báo, mùa bão năm nay có thể chưa kết thúc. Dự báo từ nay đến hết năm 2025 và đầu 2026, Biển Đông vẫn có khả năng xuất hiện thêm 1 - 2 cơn bão, áp thấp nhiệt đới, tập trung vào nam Trung bộ trở vào phía nam.

Mưa lớn vẫn đe dọa Trung bộ đến nửa đầu tháng 12. Dự báo từ tháng 12.2025 đến 2.2026, Bắc bộ sẽ đón các đợt rét đậm, rét hại diện rộng. Xa hơn, ngay trong mùa khô 2026, Nam Trung bộ và Nam bộ có thể xuất hiện mưa trái mùa, tiếp tục chuỗi ngày thời tiết khó lường.

Năm 2025 thực sự là một lời cảnh báo mạnh mẽ của tự nhiên, khi các kỷ lục không còn là giới hạn, buộc tư duy ứng phó thiên tai phải chuyển sang tâm thế mới.

Đó là phải rà soát ngay hiện trạng, khắc phục hạn chế và luôn phải sẵn sàng cho những kịch bản dị biệt nhất.